1900’de, Ramazan yerine yüzyılın ne zaman başladığı ile uğraşmıştık

Eski asırlarda “Ramazan” dendiğinde akla tantanalı iftarlar, yapılması büyük maharet gerektiren mahyalar, geceleri dolup taşan camilerde kılınan teravihler, sonraki devirlerde de direklerarası eğlenceleri ve meddahlar gibi ramazanla ilgili geleneksel kavramlar gelir. Fakat, bütün bunlar aslında 19. yüzyılda kalmış, 1900 yılının Ramazan’ında İstanbul halkı Ramazan’dan ziyade “Yirminci yüzyılın ne zaman başlayacağını” tartışmışlardır! Bu tuhaflık, son dönem Osmanlı tarihinin önde gelen isimlerinden Prof. Dr. Vahdettin Engin’in gazete kolleksiyonlarındaki araştırmaları sayesinde ortaya çıktı ve Ocak ayına rastlayan 1900 yılının Ramazan’ında başlayan “yeni yüzyıl” tartışmasının ertesi senenin Ramazan’ında da devam ettiğini gösterdi.

YABANCI GAZETE BAŞLATTI

Osmanlı kamuoyunu uzun süre meşgul eden tartışmanın konusu, 20. yüzyılın “1 Ocak 1900’den mi, yoksa 1 Ocak 1901’den itibaren mi başladığı” idi ve tartışma İstanbul’da Fransızca yayınlanan “Le Moniteur Oriental” Gazetesi’nin 2 Ocak 1900 günkü nüshasındaki bir yazı ile gündeme gelmişti. Yazıda “31 Aralık’ın gece yarısında 1899 yılı bitti ve 1900 yılı başladı. Bu durumda, şu anda 20. yüzyıl başladı mı yoksa hâlâ 19. yüzyılda mıyız? Birçok kişiyi ilgilendirdiğini tahmin ettiğimiz bu soruyu şu şekilde cevaplandırabiliriz: 20. yüzyıl 1900 yılında değil 1901 yılında başlamaktadır. Fakat bazı kişiler 20. yüzyılın 1900 yılında başladığını iddia ediyorlar. Halbuki bu düşünce tamamen yanlıştır.

TÜRKLER DEVAM ETTİRDİ

Bilindiği gibi miladi takvimin ilk yılı 1 olarak kabul edilmiştir. Dolayısı ile miladi yıl 100’e gelindiğinde aslında tam olarak 99 yıl yaşanmış olunmaktadır. Bu durumda 100. sene birinci yüzyıla ait olmakta ve ikinci yüzyıl miladi 101’den itibaren başlamaktadır. Sonraki dönemlerde de aynı şey olmuş, yani miladi 201’den itibaren üçüncü yüzyıl, 301 yılından itibaren ise dördüncü yüzyıl başlamış ve o şekilde devam etmiştir. Bu tartışılmaz çıkış noktasından hareketle, sonu (00) ile biten her yılın başlayan değil, sona eren yüzyıla ait olduğu görülür. Dolayısı ile 20. yüzyıl 1900 yılında değil 1901 yılında başlayacaktır”. Gazetenin başlattığı tartışma, 1901 Ocak’ında da devam etti ve konuyu Türkçe gazeteler de ele aldılar. Türkçe gazeteler de 20. yüzyılın 1901 yılından itibaren başlaması gerektiğini yazıyorlardı. Meselâ, Sabah Gazetesi’nin 1 Ocak 1901’e tesadüf eden 10 Ramazan 1318 tarihli nüshasında “1901 senesi ve dolayısıyla 20. asır bugün başlamış bulunuyor. Okuyucularımız hatırlayacaklardır; 20. asra 1900 senesinde mi yoksa 1901 senesinde mi girileceği konusu matematik ve astronomi uzmanları arasında hayli tartışmaya sebep olmuştu ama artık şüpheye ve tereddüde gerek yoktur. Dün, yani 31 Aralık 1900 tarihinde 19. asrın sona erdiği ve bugün 1 Ocak 1901’de 20. asrın başlamış olduğu konusunda bütün medeniyet âlemi fikir birliği içindedir” deniyordu. Basınımız 20. yüzyılın ilk Ramazan’ına işte böyle girmiş, gazeteler Ramazan ile ilgili yazılar yayınlayacakları yerde yüzyıl tartışmasına girmişlerdi!