Srebrenitsa Katliamı 25. yılında... Bosna Hersek Srebrenitsa Katliamı nasıl oldu?
Bosna Hersek Srebrenitsa Katliamı yakın tarihte yaşanan en büyük katliamlardan biri olarak tarih sayfalarına yazıldı. Yugoslavya'nın dağıldığı sancılı yıllarda Bosna Savaşı sırasında 8 binden fazla Boşnak'ın Sırp askerler tarafından katledilmesini üzerinden 25 yıl geçti. İşte Srebrenitsa Katliamı'na dair detaylar
Srebrenitsa Katliamı, İkinci Dünya Savaşı'nın ardından Avrupa'da yaşanan en büyük insanlık trajedisi olarak nitelendiriliyor. Srebrenitsa soykırımı, aradan geçen 25 yıla rağmen Boşnakların kapanmayan yarası olmaya devame diyor.
SREBRENİTSA KATLİAMI
1992 yılında Sırpların Bosna'da başlattığı soykırımın ardından bölgeye müdahale eden Birleşmiş Milletler'in güvenli bölge olarak ilan ettiği yerler arasında Srebrenitsa da bulunmaktaydı.
24 bin civarı nüfusu olan Srebrenitsa, diğer bölgelerden gelen mülteci göçleriyle 60 bin nüfusa ulaştı. Nüfusun artışı, Srebrenitsa'nın açlık ve hastalıklarla mücadele eden bir şehir olmasına yol açtı.
Ratko Mladiç komutasındaki Sırp orduları, Srebrenitsa'ya yönelik saldırılarını arttırdıklarında, Müslümanlardan toplanan silahların geri verilmesi için başvuru yapıldı ancak Hollanda komutanı Thom Karremans, silahların geri verilmesini reddetti.
Hollandalı askerler, bir gece Bosna'da bulunan Birleşmiş Milletler Barış Gücü'ne bağlı Hollandalı komutandan aldıkları emir doğrultusunda şehri boşalttılar ve şehrin güvenliğinden sorumlu Hollandalı komutan Thom Karremans, sığınan 25 bin mülteciyi ve şehri Sırplara teslim etti.
Bu olaydan sonra ortaya çıkan bir videoda, Sırp generalin kenti boşaltan Hollandalı komutana bir hediye verdiği ifşa edildi. Bir hafta süren katliam, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, insanlığa yapılan en büyük suç olarak kayıtlara geçti.
Müslüman nüfusun daha fazla olduğu ve Sırp zulmüne karşı yetersiz imkanlarla karşı koymaya çalışan Srebrenitsa'nın Tanjarz Kırsalı'nda, 10 bin kişi esir alındı. İnsanları esit tutan askeri grup, ardından Mladiç'in emriyle tek tek esirleri öldürdü.
Tam 5 gün süren katliamda 8300 kişi öldürüldü ve kalan 2700 kişi serbest bırakıldı. Katliamdan yaklaşık 13 yıl sonra Bosnalı Sırp komutan Ratko Mladiç kaçak olarak yaşadığı Sırbistan'ın Sermiyan köyünde Radovan Karadzic ile beraber yakalanarak tutuklandı ve Mladiç'in cezası müebbet hapis olarak belirlendi.
"ÖLÜM YOLU"
Srebrenitsa'nın düşmesinin ardından bu şehirde yaşayan Müslüman halkın bir kısmı, bugünkü şehitliğin tam karşısında bulunan eski akümülatör fabrikasında konuşlanan Hollanda askerlerine sığınırken bir kısmı da orman yolundan Boşnak askerlerin kontrolündeki bölgeye ulaşmayı denedi.
Orman yolunu seçenlerin de Hollandalı askerlere sığınanların da kaderi aynı oldu.
Yaşanan büyük katliamlar nedeniyle halk arasında "ölüm yolu" olarak da anılan orman yolunu tercih eden binlerce Boşnak, Sırp askerlerin kurduğu pusularda yaşamını yitirdi.
Hollandalı askerlere sığınanlar da eski akümülatör fabrikasındaki ilk gecenin ardından başlarına gelecekleri anladı. İlk gece fabrikaya giren Sırp askerler Boşnakların kimlik kontrolünü yapıp keyiflerine göre bazılarını götürürken, eşlerinden ya da oğullarından ayrılan kadınların çığlıkları olacakların habercisiydi.
Ertesi gün Hollandalı askerlerin birkaç metre ilerisinde, kampın hemen dışında bekleyen Sırp askerler, kadın ve çocukları otobüslere bindirirken erkekleri hemen orada ailelerinden ayırdı. Ailelerinden ayrılan erkekler, daha sonra katledilip farklı toplu mezarlara gömüldü. Kadın ve çocuklar ise yıllardır yaşadıkları evlerinden sürgün edildi.
HOLLANDA'NIN ROLÜ
Srebrenitsalı Boşnak sivillerin o dönem "tutunacak dal" olarak gördüğü Hollandalı BM askerlerinin rolü, aradan 25 yıl geçmesine rağmen bugün de tartışılıyor.
Şehrin Sırp güçlerince işgal edilmesinin ardından çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu görüntülerde, Hollandalı BM askerlerinin komutanı Thom Karremans'ın 11 Temmuz 1995'te görüştüğü Mladic karşısında el pençe durması gözden kaçmıyor. Şehre giren Sırp askerlerine ateş açılması nedeniyle Karremans'ın adeta ifadesini alan Mladic'in, görüntülerin sonunda ise Karremans'a içki ısmarlaması ve ikilinin birlikte kadeh kaldırması dikkati çekiyor.
Hollandalı askerlerin Srebrenitsa'dan uğurlanması öncesinde de Sırp komutanın Karremans ve ailesine çeşitli hediyeler vermesi de bir başka detay olarak göze çarpıyor.
Görüntülere rağmen Karremans hiçbir zaman yargılanmadı. Hollanda devleti ise Srebrenitsa'daki katliamdan "kısmen" suçlu bulundu. Kurban yakınlarınca 2007'de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa'nın işgali sırasında BM bünyesinde görevli Hollandalı askerlere sığınan 300 Boşnak sivilin Sırp askerlerine teslim edilmesinden dolayı Hollanda'yı suçlu buldu. Mahkeme, "Hollandalı askerlerin, Sırplara teslim edilen 300 kişinin öldürüleceğini öngörmesi gerektiğini" ifade etti.
"SOYKIRIM" KARARI VE SUÇLULARI
Hollanda'nın Lahey kentideki Uluslararası Adalet Divanı, 2007'deki kararında, ICTY'den gelen kanıtlar doğrultusunda, Srebrenitsa ve civarında yaşananları "soykırım" olarak nitelendirdi.
Sırp komutan Ratko Mladic, ICTY'de geçen kasım ayında sonuca bağlanan davada, aralarında Srebrenitsa soykırımının da bulunduğu birçok suçtan müebbet hapse mahkum edildi.
Aynı mahkeme, 2016'da sonuca bağladığı davada, Bosnalı Sırpların eski lideri Radovan Karadzic'e Srebrenitsa soykırımı dahil 10 ayrı suçtan 40 yıl hapis cezası verdi.
Mahkeme ayrıca, Srebrenitsa soykırımındaki suçları nedeniyle eski Sırp general Radislav Krstic'i 35 yıl, Vidoje Blagojevic'i 15 yıl, Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara'yı ömür boyu, Drago Nikolic'i 35 yıl, Ljubomir Borovcanin'i 17 yıl, Vinko Pandurevic'i 13 yıl, Radivoje Miletic'i 19 yıl, Milan Gvero'yu 5 yıl hapse mahkum etti. Bosna Hersek Mahkemesinde görülen davada ise 13 Temmuz 1995'te bine yakın Boşnak sivilin öldürülmesiyle suçlanan Milorad Trbic, 30 yıl hapse mahkum edildi.
Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp, toplam 699 yıl hapis cezası aldı.
Eski Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Milosevic de Srebrenitsa'daki soykırımla suçlanmış ancak ICTY'deki yargılanması devam ederken tutuklu bulunduğu cezaevinde yaşamını yitirmişti.
