Siyasal Süreçte Üç Eğilim

Referandum sonrası Türkiye'deki toplumsal ve siyasal eksenlere dair tartışmalar yine hız
       
kazandı. Toplumsal yapıda ortaya çıkan değişme eğilimlerini dikkate almadan partiler,
       
parti sözcü ve liderlerinin yaptığı konuşmalar üzerinden Türkiye'nin toplumsal ve siyasal
       
yapısına dair tartışmaları sürdürmek meseleyi bir yere götürmeyecektir. Meseleye tarihsel
       
ve toplumsal çerçeveden bakmak zaruridir.
       
Siyasal Süreç
       
Türkiye'de siyasal sürecin bugün üç eksende farklılaştığı görülmektedir.
       
Bunlardan birincisi; 'geleneksel iktidar bloku' oluşturan benim kısaca 'batıcı-devletçi siyaset'
       
anlayışı diye ifade ettiğim bir yaklaşımdır. Bu anlayışın ciddi sorunlarla karşı karşıya bulunduğu
       
bilinen bir konudur.
       
Kısaca bahsetmek gerekirse bu iktidar bloku tarihsel olarak sahip olduğu siyasal gücü iki
       
kaynaktan elde etmektedir. Bu geleneğe göre siyasal gücün birinci kaynağı ideolojiktir.
       
Buradaki ideoloji siyasetin meşruiyet kaynağına tekabül etmektedir. Buna göre 'laikratik' bir
       
din-devlet ilişkileri yorumu, 'Kemalizm' diye bilinen resmi ideolojinin 'birey'i yok sayan
       
devlet-toplum ilişkileri yaklaşımı ile birleşerek kapalı bir siyaset modeli oluşturur.
       
Bu iktidar blokunun kendi anlayışına göre seçerek oluşturduğu kavramsal yapı egemen
       
konumlarını sürdürecek bir anlayışta 'batılı modern yaşama tarzı' diye takdim edilen bir
       
davranış modeli sunmaktadır. Esas itibariyle 'modern' olanla birçok bakımdan uyuşmazlık
       
ve çatışma içinde olan bu anlayış belli bir döneme kadar ideolojik olarak hakimiyetini
       
tartışmasız bir şekilde sürdürme imkanı bulmuştur.
       
Bu siyaset anlayışının ikinci iktidar kaynağı ideoloji üzerinden 'devlet
       
içindeki kurumlarla' kurdukları özdeşlikten gelmektedir. Bu ideolojik
       
özellikler hem simgesel düzeyde, hem meşruiyet kriterleri düzeyinde, hem de
       
'batılı modern yaşama tarzı' diye sunulan davranış tarzı olarak yargıdan,
       
askeri bürokrasiye kadar devletin birçok unsurunda ortak olduğu için 'egemen blok'
       
topluma karşıt bir yerde konumlanmıştır. Buradaki 'modern-batılı yaşama tarzı' anlayışının
       
rasyonalizasyon, özgürlük, bireyin değeri, toplumsal çoğulculuk gibi çağdaş batı
       
toplumlarının 'değer'lerinden çok uzak olduğunu ayrıca söylemeye gerek var mı?
       
Sivil Eksen
       
İkinci eksen sivil eksendir. Türkiye'de siyasal sürecin sivilleşerek yeni
       
bir eksen oluşturmasının oldukça sorunlu olduğu bilinmektedir.
       
Siyasal hegemonyaya sahip unsurların, ideoloji ve devletin fiili organları
       
üzerinde kurduğu baskı, denetim ve müdahaleler sivilleşmenin önünü uzun süre kesmiş
       
veya bu eğilimi cılız bırakmıştır denebilir. Burada temel sorunun toplumsal alandan geldiğini
       
yani farklılaşmamış bir toplumsal yapıda sivil bir alanın yükselmesinin ne kadar zor olduğunu
       
unutmamak gerekir. Siyaset sahnesinde bir söylem olarak ve bazı siyaset aktörlerince
       
zaman zaman bu cılız sivil unsurların taleplerinin seslendirildiği dönemler olsa da bunun
       
esaslı bir nitelik kazanması, bir eğilim olarak ortaya çıkması yakın zamanlara ait bir olaydır.
       
Türkiye'nin monolitik hegemonik yapısının sanayileşmenin 1970'lerden ivme kazanmasıyla
       
birlikte değişmeye başlaması bu sivil dinamiğin ortaya çıkmasına imkân vermiştir.
       
Bugün gelinen aşamada o monolitik yapı farklılaşıp, sınıfsal ilişkileri
       
üretip, toplumu çoğulculaştırdıkça, modernleşmenin sahici formları
       
belirginlik kazandıkça sivilleşme kendisini siyaset sürecinde de ifade
       
edecek, taleplerini ortaya koyacaktır.
       
Üçüncü eksen; değişen toplumsal yapının yarattığı çözülmenin sorunlarıyla
       
ilgilidir. Eski yapının unsurları olan zümreleri, cemaatleri, etnik
       
toplulukları, birbirine eklemleyen ilke ve değerler değişmenin etkisiyle
       
çözülmeye başlamıştır. Ortaya çıkan bu durumu yeniden organize edecek,
       
entegre edecek 'toplumsal bağlar'a, yeni ilkelere ihtiyaç vardır. Toplum
       
bunu üretecek yaratıcılığı, yeni sentezleri ortaya koyamadığı zaman
       
toplumsal alanda çatışmalar ortaya çıkabilecektir. Bugün bu sorun kendisini
       
'etnik mesele' olarak göstermeye başlamıştır.