TÜİK enflasyon hesaplamalarında yaptığı son COICOP 2018 sınıflandırma değişikliği, görünüşte teknik bir düzenleme olsa da, enflasyonun ne kadarını hissettiğimiz ve hesaplamalardaki harcama gruplarının ağırlığı açısından hepimizi yakından ilgilendiriyor.
Avrupa Komisyonu kararları doğrultusunda, üye ülkelerin tamamında Ocak 2026'dan itibaren TÜFE temel yılı, "2025=100" olarak güncellenecek. Bu değişiklik, tüm AB üyesi ülkeler için zorunlu olacak.
➔"2003=100" baz yılından "2025=100" baz yılına geçiş endeksinin seviyesi, 2025 yılının ortalama endeksine göre normalize edilecek. Aylık ve yıllık değişim oranları aynı kalacak.
➔Enflasyon oranı hiçbir yıl ve ay içinde değişmeyecek. "2003=100" temel yılı dönemine ait manşet enflasyon göstergelerinde herhangi bir değişiklik olmayacak, yalnızca bazı alt endekslerde sınıflama değişiminden kaynaklı farklılıklar görülebilecek.
➔TÜFE ağırlık yapısı, Avrupa İstatistik Ofisi Eurostat tarafından belirlenen metodolojik dönüşümün bir parçası olarak, ulusal hesaplar verilerinin birincil kaynak kabul edildiği yapıya geçecek.
➔Yeni TÜFE serisinde grup düzeyindeki ağırlıklar, hanehalkı tüketim eğilimlerini daha kapsamlı ve güncel biçimde yansıtan ulusal hesaplar hanehalkı nihai tüketim harcamaları verilerinden elde edilecek. Alt düzey ağırlıklar ise hanehalkı bütçe anketi ile belirlenmeye devam edecek.
➔Sigorta ve finansal hizmetler, yeni harcama grubu olarak enflasyon hesaplamasında yer alacak.
➔Dün kurumun Ankara’daki geniş masalı konferans salonunda toplandığımızda değişikliklerle ilgili açıklamalar yanında dokümanlar da verildi.
➔Bu değişiklik ne anlatıyor? İşte sokaktaki vatandaşın anlayacağı dilde, ocak ayından itibaren geçerli olacak bu önemli değişikliğin özeti:
ENDEKSE İZAFİ KİRA AYARI
➔Tüketici Fiyat Endeksi TÜFE sepetinde her harcama grubunun bir ağırlığı var. Yapılan en temel ve çarpıcı değişiklik “Konut” ve “Bilgi, İletişim” gruplarının ağırlıklarının yeniden ayarlanması.
#resim#1320690#
➔COICOP 2018 değişikliği, uluslararası standartlara uyum çerçevesinde “Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar” grubunun kapsamını ve hesaplama yöntemlerini değiştiriyor.
➔Bu değişimde, ev sahiplerinin kendi evlerinde oturdukları için 'ödemedikleri' kira bedeli anlamına gelen izafi kira kavramının ağırlığı düşürülüyor.
➔Bu teknik ayarlama sonucunda, Konut grubunun genel TÜFE sepetindeki, 2024 verilerine göre yaklaşık %14,24 civarındaki ağırlığı düşecek.
➔Bir grubun payının düşmesi, o grubun enflasyonun geneli üzerindeki etkisinin azalması anlamına gelir.
➔Yeni sınıflandırma, tüketimdeki dijitalleşmeyi yansıtıyor. İnternet ve iletişimin payı yükseliyor.
#resim#1320692#
➔Telefon, internet abonelikleri, dijital yayın hizmetleri ve mobil cihazlar gibi harcamaların bulunduğu Bilgi ve İletişim grubu, eski sınıflamadaki %3,34 ağırlığından %4,56'ya yükseliyor.
➔Artık konuta verdiğimiz ağırlık azalırken hızla artan dijital hizmetlere ve iletişime ayırdığımız bütçenin sepetteki payı artıyor.
FİYATLAR ARTIK MARKET KASASINDAN
➔TÜİK'in sunduğu veriler, enflasyon hesaplama yönteminde önemli bir teknolojik sıçrama yapıldığını gösteriyor:
➔Artık toplam fiyatların yüzde 48,1 büyük bir kısmı otomatik olarak toplanıyor. En önemli payı da %43,0 ile büyük zincir marketlerden her gün toplanan barkod tarama verileri oluşturuyor.
➔Bu, milyonlarca satış işlemine dayanan gerçek birim fiyatları kullanmak demek.
➔TÜİK, artık anketörlerin fiziki olarak dolaşıp yazdığı fiyatlara ek olarak marketlerdeki her bir indirimi, promosyonu ve güncel fiyatı anlık olarak yakalayan fiş ve satış verilerini kullanıyor.
➔Bu da hesaplamayı daha güncel, daha kapsamlı ve daha nesnel kılıyor.
TÜKETİM YAPIMIZ GÜNCELLENİYOR
➔Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması anlamına gelen COICOP’u 1999'dan COICOP 2018'e taşıyor.
➔Bunu yaparken sepetteki ana grup sayısı 12’den 13’e çıkıyor, toplam kategori sayısı 300’den 420’ye yükseltiyor ve dijital ürünlere ayrı bir kategori açıyor.
➔Sepetteki kategori sayısı artıyor ve eski sistem 1990'ların tüketim yapısına göre tasarlanmışken, dijital içerikleri ve modern hizmetleri net bir şekilde ayırabilen yeni sisteme geçiyor.
ORTALAMA FİYATLAR NEDEN AÇIKLAN MIYOR?
➔Vatandaşın en çok merak ettiği sorulardan biri elbette toplantıda da soruldu. "Neden enflasyon sepetindeki ürünlerin fiyatları 2022’den beri açıklanmıyor?"
➔TÜİK yetkilileri bu soruyu net bir şekilde yanıtladı:
➔Endeks ortalama değildir. Enflasyonun amacı fiyat seviyesi yani TL cinsinden ortalama fiyat bildirmek değil, aynı nitelikteki ürünlerin zaman içindeki fiyat değişim oranını göstermektir.
➔Sepet sürekli değişir. Sepetteki ürünler, çeşitler, markalar ve satış kanalları her yıl güncellenir. Sepet sürekli değiştiği için, eski ortalama fiyat ile yeni ortalama fiyatı karşılaştırmak yanıltıcı olur. Fiyatları tek bir sayıya indirmenin tek bilimsel yolu, endeks kullanmaktır.
DEĞİŞİKLİĞİN ETKİSİ
➔Bu adımla TÜİK, enflasyonu hesaplama yöntemini modernleştiriyor, büyük veri kullanımını artırıyor ve tüketim yapısındaki dijitalleşmeye uyum sağlıyor.
➔TÜİK, enflasyonu hesaplama yöntemini hem teknolojik hem de metodolojik olarak modernleştiriyor. Enflasyonda kiranın payı azalırken, internet ve dijital hizmetlerin payı artıyor.
➔Bu yeni denge, Türkiye'deki tüketim yapısının değiştiğini ve hesaplamanın artık milyonlarca barkod verisiyle daha şeffaf bir zemine oturtulduğunu gösteriyor.
➔Teknik değişiklikler, TÜFE'nin güvenilirliğini artırmayı amaçlasa da, nihai enflasyon rakamına etkisi, her bir harcama grubundaki fiyat artış hızına bağlı olarak şekillenecektir.
➔Enflasyon hesaplamasındaki her bir teknik adım, bizim satın alma gücümüzü ve refah seviyemizi doğrudan etkiliyor. Bu güncellemelerin, enflasyonla mücadelede güvenilirliğin artmasına katkı sağlaması en büyük beklentimizdir.
