Sigortasız çalıştırılıyorsanız kanıt biriktirin
Türkiye'de sigortasız işçi çalıştırma, kayıt dışı ile mücadelede alınan önemli mesafeye rağmen hala çok yaygın. Günümüzde her 3 kişiden 1'i kayıt dışı çalışıyor. Tarım dışı sektörlerde bile kayıt dışılık oranı yüksek seyrediyor. Geçmiş yıllarda sigortasız çalıştırma çok daha yaygın olduğu için birçok kişi emeklilik yaşını doldurduğu halde prim günü eksik olduğu için emekli olamıyor. Birçok kişi de iş hayatına başladığı tarihe göre hakkı olan emeklilik yaşı yerine daha ileri bir yaşı beklemek zorunda kalıyor. Ahmet Kıvanç, sigortasız çalıştırılanlar başta olmak üzere, sizlerden gelen soruları yanıtladı.
SİGORTASIZ ÇALIŞMALARINIZ İÇİN HİZMET TESPİT DAVASI AÇIN
Soru: Ocak 1975 doğumluyum. 2002’de ilk sigortam başladı.1991-1995 arası çalışmama rağmen hiç sigortam yapılmamış. Geçmişe dönük dava hakkım var mıdır? SGK kabul eder mi? 2017 yılında işsiz kaldım. Şu an hiçbir güvencem yok. Prim günümün dolmasına 4 yılım var. İşten ayrılmadan önceki son 6 yıl primlerim yüksek maaştan yattı. Kalan 4 yılı asgariden yatırsam emekli maaşım düşer mi?
60 yaşında emekli olacağım, prim günümün dolmasına 4 yılım var. Prim günümü doldurduktan sonra yaş doluncaya kadar prim yatırsam emeklilik maaşıma katkısı olur mu?
Askerlikten muaf olarak askere gitmedim. Askerliğe saydırabileceğim günler olabilir mi?
(Hasan Toktaş)
Yanıt: Hasan Bey, 1991-1995 yılları arasındaki sigortasız çalışmalarınız için hizmet tespiti davası açmalısınız. Birlikte çalıştığınız kişileri tanık olarak gösterebilirsiniz. Ayrıca size verilen yazılı makbuz, dekont varsa onları da delil olarak sunmalısınız. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), hizmet tespit davalarında maalesef karşı tarafta yer alıyor. Ancak, SGK, davayı kazandığınız takdirde hizmet dökümünüzde, karar doğrultusunda düzeltme yapar.
Prim yatırmaktan kastınız isteğe bağlı sigorta ise bu seçeneği kullanmayın. Çünkü eksik günlerinizi isteğe bağlı sigortayla tamamladığınızda BAĞ-KUR statüsünde emekli olmak zorunda kalabilirsiniz. Ayrıca, tabandan yapacağınız prim ödemeleriniz emekli aylığınızı düşürebilir.
Emeklilik için önünüzde 16 yıllık süre bulunuyor. Öncelikle 4/a statüsünde çalışmanın yollarını arayın. Prim ödemesi yapılan son 2.520 günün 1261’inin 4/a’da olmasına dikkat edin.
Askerlikten muaf tutulduysanız, askerlik borçlanması yapabileceğiniz bir gün olamaz.
Sigortasız çalıştırma günümüzde de hala çok yaygın bir uygulama. Sigortasız çalışmakta olan kişiler, bu çalışmaları için ileride hizmet tespit davası açtıklarında kullanılmak üzere kanıt biriktirmeli.
SİGORTASIZ ÇALIŞMALARINIZ İÇİN DAVA AÇARSANIZ ERKEN EMEKLİ OLURSUNUZ
Soru: Ağustos 1995’te özel bir şirkette işe başladım. 2001 kasım sonuna kadar sigortam gösterilmedi. 2001 aralıkta sigortam başladı. Aynı yerde işe devam ediyorum. İşten ayrılacak olursam geriye dönük haklarımı talep edebilir miyim? Nasıl bir yol izlemem gerekiyor?
(Yılmaz K.)
Yanıt: Yılmaz Bey, anladığım kadarıyla sizi başlangıçta sigortasız çalıştıran işyerinde çalışmaya devam ediyorsunuz. Eğer böyle ise 2001’den önceki sürelerde o işyerinde çalıştığınızı kanıtlayan ödeme makbuzu, dekont gibi belgeleri toplayın. İşten ayrıldığınızda hizmet tespit davası açtığınızda, mahkemeye delil olarak sunarsınız.
Hizmet tespit davasını kazandığınızda, işyerinden, önceki döneme ilişkin kıdem tazminatı ve kullanmadığınız izin paralarını da talep edebilirsiniz.
Hizmet tespit davası açmanız emeklilik yaşınız açısından çok önemli. 2001’de çalışmaya başlamış göründüğünüz için 60 yaşında emekli olabilirsiniz. Oysa, sigorta başlangıç tarihinizi 8 Eylül 1999’e çektiğinizde bile emeklilik yaşınız 58’e düşer. Sigorta başlangıcınızı 1995 ağustos ayına çekmeyi başarırsanız, emeklilik yaşınız 55’e gelir.
Hizmet tespit davaları birkaç yıl sürebiliyor. İşten ayrılır ayrılmaz davayı açmanızda fayda var.
KREŞ YÜKÜMLÜLÜĞÜNDE BELEDİYE SINIRLARI DİKKATE ALINIR
Soru: Eşim 10 yıldır bir kozmetik fabrikasında çalışıyor. Kadın işçi sayısı 150 ve üzeri olan işyerlerinde kreş zorunluluğuyla ilgili haberinizi okuduk. Yeni doğum yapan eşim, kreş hizmeti için başvurdu, işyerindeki kadın çalışan sayısının 93 kişi olduğu gerekçesiyle talebimizi reddettiler. Oysa şirkette 150’den fazla kadın çalışan olduğunu biliyoruz. 150 kadın sayısı şirket geneli için mi, çalıştığı yer için mi geçerlidir? (Hakan G.)
Yanıt: Hakan Bey, kreş açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınıyor. Örneğin bir mağaza zincirinin veya bankanın kentin farklı semtlerindeki işyerlerinde çalışan toplam kadın sayısı 150’ye ulaşıyorsa, kreş açma zorunluluğu ortaya çıkıyor. Şirketin ülke genelindeki toplam kadın çalışan sayısı dikkate alınmıyor. Başka kentlerde binlerce kadın çalışanı olsa da bir kentte kadın çalışan sayısı 150 kişiden az ise o kentte kreş yükümlülüğü doğmaz.
