Vakıf üniversiteleri yeni öğretim yılına sorunlu giriyor. Geçmiş yıllardan beri yaşanan düşük ücret sorunu, yüksek enflasyon nedeniyle bu yıl daha da ağırlaştı. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda 17 Nisan 2020 tarihinde yapılan değişiklik ile vakıf üniversitelerinde çalışan öğretim elemanlarına, unvanlarına göre devlet yükseköğretim kurumlarında ödenen ücret tutarından az ücret verilemeyeceği hükmü eklendi. Devlet üniversitelerinde ödenen emsal ücretin hesaplanmasında, kadroya bağlı ödemelerin dikkate alınacağı öngörüldü.

Kanunda özel üniversite öğretim üyelerinin ücretleri için sağlanan bu güvence, uygulamada sonuç vermedi. Yükseköğretim Kurumu’nun (YÖK) 2021 yılı Vakıf Yükseköğretim Kurumları Raporu da bu gerçeği ortaya koydu.

2021 yılında devlet üniversitelerinde görev yapan 2 yıllık profesör maaşı ocak ayında 10.400 TL, temmuz ayında ise 11.300 TL oldu. YÖK’ün söz konusu raporuna göre, 2021 yılında 21 özel üniversitede uygulanan en düşük profesör maaşı 10 bin liranın altında kaldı. Bunlar arasında profesöre 7 bin lira maaş veren üniversiteler de yer alıyor.

2021 yılında devlet üniversitelerinde yeni başlayan araştırma görevlisi maaşı ocak ayında 7 bin, temmuz ayında ise 7 bin 600 lira oldu. Buna karşılık, geçen yıl faaliyet gösteren 73 özel üniversiteden sadece 8’inde araştırma görevlisi maaşı 7 bin lira ve üzerinde gerçekleşti, 22 üniversitede 6 bin liranın altında kaldı. Geri kalan üniversitelerde ise 6 – 7 bin lira arasında maaş ödendi. Bir üniversitede 4.580 TL, bir başka üniversitede ise 4.974 TL maaşla araştırma görevlisi çalıştırıldı.

MAAŞI DÜŞÜRME YÖNTEMİ OLARAK ÜCRETSİZ İZİN

Pandemi döneminde birçok işyerinde olduğu gibi özel üniversitelerin çoğunluğunda profesör ve doçentler dahil tüm öğretim üyeleri uzaktan eğitim yapmaya devam ettikleri halde aylarca kısa çalışmada gösterildiler. Böylece üniversiteler ödedikleri maaşların bir kısmını İşsizlik Fonu’ndan finanse ettiler.

Bazı özel üniversiteler öğretim üyelerine sözleşmeyi yenileme koşulu olarak önceden ücretsiz izne çıkartılmayı kabul ettiklerine dair belge imzalatıyor. Böylece, YÖK’ün raporunda yer alan ücretler fiilen daha da düşüyor. Örneğin, ayda bir hafta ücretsiz izinli gösterilen öğretim üyesinin maaşı dörtte bir oranında azalıyor.

SEKİZ YILLIK PROFESÖR: “MAAŞIM AÇLIK SINIRININ ALTINDA”

Habertürk aracılığıyla kamuoyuna sesini duyurmaya çalışan özel bir üniversitede görevli Prof. Dr. A. A. 2014 yılında profesörlük unvanını aldığı halde 12 bin 200 lira ücretle çalıştığını söyledi. Çalıştığı üniversite ile geçen yıl ağustos ayında sözleşme imzaladığını, maaşın devlet üniversiteleri ile aynı olacağının belirtildiğini, ancak devlet üniversitelerinde ocak ve temmuz ayında zam yapılırken aynı maaşla çalışmaya devam ettiklerini anlattı. Prof. Dr. A.A. şöyle konuştu:

“Tam zamanlı çalışan profesör olarak günde 20 doların altında maaş alıyorum. Bu, dünyada açlık sınırının altı sayılır. Mecburen 30 saat ders veriyorum ki ek ders parasıyla geçinebileyim. Dünyanın en saygın dergilerinde makaleleri yayımlanan bir akademisyenim. Son sene alanımla ilgili 3 web of science (bilimsel dergilerde yayımlanan makalelerin indekslendiği güvenilir bir dizin) makalesi yazmışım. Bunun sadece bir tanesi bile çok yüksek seviye sayılır. Çalıştığım üniversite yüksek lisans derecesini yeni almış, tecrübesiz gençleri işe alıyor. Tam zamanlı çalışan kadrolu öğretim üyelerini uzaklaştırmak için her şeyi yapıyorlar. Profesörler köle yerine çalıştırılıyor neredeyse. Eylülde maaşlarımızı artırmaları gerektiği için bizi tutmak istemiyorlar.”

KANUNDA HÜKÜM VAR, YAPTIRIM YOK

Yükseköğretim Kanunu’na her ne kadar vakıf üniversitelerinde devlet üniversitelerindeki emsallerinden daha az ücret ödenemeyeceği hükmü eklendi ise de bu yükümlülüğe uymayanlara yönelik kanunda bir yaptırım yer almıyor.

Yükseköğretim Kurumu 21 Temmuz’da konuyla ilgili bir açıklama yaptı ancak o açıklamada da kanun hükmüne uymayanlara nasıl bir yaptırım uygulanacağına açıklık getirilmedi.

Açıklamada, vakıf yükseköğretim kurumlarının, öğretim elemanlarına ücretlerinin zamanında ve mevzuata uygun olarak ödenmesi konusunda gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi hususunda uyarıldığı belirtildi. Açıklamada şöyle denildi:

“Basına yansıyan bazı vakıf üniversitelerindeki akademisyenlerin maaşları ve işten çıkarılması ile ilgili şikâyetler ile birlikte akademik personelden ücretlerinin mevzuata uygun belirlenmediği ve maaşlarına zamların yansıtılmadığı hususlarında yapılan şikâyetler üzerine 03.03.2022 tarihli ve 05.04.2022 tarihli yazılarımızla toplam dokuz vakıf yükseköğretim kurumuna Yükseköğretim Denetleme Kurulu Başkanlığı tarafından inceleme başlatılmıştır. Söz konusu incelemeler Yükseköğretim Denetleme Kurulu Başkanlığı tarafından tamamlanmıştır.

İnceleme raporlarında yer alan tespitlerde; bazı vakıf yükseköğretim kurumlarının Kanun’da açık düzenleme olmasına karşın görev yapan öğretim elemanlarına ödenen ücretlerde Devlet üniversitelerindeki ücret artışının gözetilmediği ya da ücret artışının sözleşme tarihleri bahane edilerek ilgili dönemlerde yapılmadığı anlaşılmıştır.”

YÖK’ün açıklamasında, söz konusu tespitler çerçevesinde “Kurulun yetki ve sorumlulukları çerçevesinde gerekli işlemler yapılmaktadır” denildi.

ÖZEL OKUL ÖĞRETMENLERİ DE MAĞDUR

Aynı mağduriyet özel okullarda da yaşanıyor. Özel okul öğretmenleri asgari ücret düzeyinde ücretle çalışmaya mahkûm edildiklerini belirtiyor.

Özel okullarda görev yapan öğretmenlerin ücretlerinin devlet okullarında görev yapan emsal öğretmenlerin ücretlerinden az olamayacağına ilişkin yasal düzenleme yapılması ve yaptırıma bağlanması gerekiyor.