Yeni hikaye için kritik iki ay
Hazine uygun zamanda yeni bir dış borçlanmaya çıktı. Yılın ilk çeyreğinde 6.4 milyar dolara varan dış borçlanmayı gerçekleştiren Hazine bu yıl için programlanmış 8 milyar dolarlık dış finansmanı son operasyonla tamamlıyor.
- Hazine veya kamu kesimi dışarıdan borçlanmasına borçlanıyor ancak özel sektör dışarıya net bazda borç ödüyor. Bu nedenledir ki, ilk çeyrek sonunda özel sektörün dış borç stoku 25.7 milyar dolar azaldı. 2018 Mart’ında 324.7 milyar dolar olan borç rakamı Mart 2019’da 300 milyar doların altına inerek 299.2 milyar dolara geriledi.
BANKALAR DIŞ BORÇ ÖDÜYOR
- Özel sektör içinde asıl dış borç kapatmasına giden kesimin bankalar olduğu dikkati çekiyor. Bankaların dış borcu bir yılda 142.7 milyar liradan 118.1 milyar liraya indi.
- Buna karşılık finans dışı şirketler yani reel sektör az da olsa borçlanmaya devam etti. Borç stokunu bir yılda 2.5 milyar dolar artırarak 162.6 milyar dolara çıkardı. Bu durum fena değil.
- Ancak finans kesiminin dışarıya net bazda borç ödemesi ve toplamda özel sektörün 25 milyar doları aşkın borç stokunu azaltması ister istemez şirketleri etkiliyor.
KAMUDAN DIŞ BORCA DEVAM
- Sonuçta bankalar dış kredilere aracılık ediyorlar. Aldıkları kaynağı içeride şirketlere kredi olarak kullandırıyorlar.
- Banka sektörü dışarıya net borç ödüyorsa içeride de kredi imkanları o ölçüde daralıyor demektir. Banka sisteminin kullandırdığı kredi stokunun azalmasında ve döviz kuru üzerindeki baskının artmasında özel sektörün net bazda dış borç öder duruma gelmesinin payı büyük.
- Özel sektör dışarıdan borçlanmada frene basarken, kamu kesimi ise gaza basıyor. Bu nedenledir ki, kamunun dış borç stoku 141 milyar dolardan 148.4 milyar dolara yükseldi. Rakam bir yılda 7.4 milyar arttı.
DIŞ BORÇ İLK KEZ GSYH’NIN % 60’INI GEÇTİ
- Ekonominin çarkları da buna paralel hareket ediyor. Dışarıdan fonlamaya dayalı bir sistem olarak devlet kesimi büyümeye devam ederken, özel sektör durgunluk yaşıyor. Büyüme kompozisyonu içinde kamunun katkısı pozitif, özel sektörün negatif.
- Hem kamu hem özel sektör toplamı yani toplam dış borç 457.1 milyar dolardan 453.4 milyar dolara indi.
- Ancak dış borcun stoku yanında ondan daha da önemli olanı GSYH’ya oranı. Stok net rakam olarak azalırken, borcun GSYH oranı yüzde 60.5 ile rekor düzeye yükseldi.
- Çünkü dolar bazındaki GSYH borç stokundan daha hızlı düştü. Yüzde 60.5’lik rekordan önce en yüksek orana 2002 ortasında yüzde 59.8 ile çıkılmıştı.
ŞEKİLLENME ERDOĞAN’A BAĞLI
- Son bir yılda net borç ödenmesine karşılık borcun milli gelire oranının yükselmesi, önümüzdeki zorluğa işaret ediyor. Borcu küçültmeye devam edeceksek, ekonomide de küçülmeyi göze almak gerekecek.
- Büyümenin gazına basmak ise dış kaynağın ve borcun artmasını beraberinde getiriyor. Bunun için borç verenleri, ekonomi çevrelerini ve asıl da girişimcileri ikna edecek yeni bir hikayenin yazılması gerekiyor.
- Bu hikayenin yazılıp yazılamayacağı ülkeyi yöneten olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bağlı. Tercihlerini ne yana kullanacağını temmuz ve ağustos aylarında göreceğiz.
