Ekonomi dursa da, ithalat niye durmaz?
Mayıs ayı için en çok merak ettiğim rakam ithalattı. Dün açıklanan dış ticaret verilerine göre ithalat azaldı ama beklenen ve ihracat kadar değil.
-Ticaret Bakanlığı verilerine göre mayısta ihracat nisan ayına göre 1 milyar dolar kadar arttı ve 10 milyar dolara yükseldi. Ama geçen yılın mayıs ayına göre de 6.9 milyar dolar azalarak yüzde 40.9 düştü. İhracat nisan ayında da yüzde 41.4 düşmüştü.
-Yılın 5 aylık döneminde de ihracat yüzde 20 azaldı. İlk üç aydaki performans 5 aylık dönemin kümülatif verisini kısmen yumuşatıyor.
-İthalata gelince, ihracat kadar azalmıyor ve düşüşe direniyor. Bitişikte yer alan tablodan görülebileceği gibi, mayısta 13.4 milyar dolara inen ithalat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 27.7 azaldı.
-İthalatın mayıs ayları arasındaki azalması 5.1 milyar dolarla ihracattaki düşüşün altında. Mayısta ihracat 6.9 milyar dolar azalmıştı.
İHRACATTA DÜŞÜŞ NORMAL
-Zaten virüs etkisinin ortaya çıkmaya başladığı mart ayından bu yana geçen üç aylık dönemin toplam ihracat azalması 16.2 milyar dolar, ithalat azalması da 14.1 milyar dolar. Dış ticaret açığının yılın 5 ayında yüzde 21 artması da aynı duruma işaret ediyor.
-Dünya 100 yılda bir gelen küresel salgınla karşı karşıya. Mart ve nisan ayları karantinaların yoğun uygulandığı, sınırların kapatıldığı, uçak seferlerinin durdurulduğu, ticaretin ve ekonominin durdurulduğu iki ay. Doğal olarak dış ticaretin bu durumla uyumlu seyretmesi beklenir.
-Bu şartlarda ihracatın tarihi düşüşünü anlamak kolay.
İTHALATTAKİ FARK
-Farklı olan ise Türkiye’nin ithalatının aynı oranda, hatta aynı miktarda dahi gerilememesi. İthalat daha büyük olduğundan düşüşün de çok olması gerekirdi.
-Diyelim ki mart ayında şoku yedik. Nisan ayı ilk karantina ayıydı. Fiyatları önceden bağlanmış, kontratları yapılmış ithalatın gerçekleştirilmesi gerekirdi, o yapıldı. Ama mayıs ayına pek gerekçe kalmıyor.
-Üstelik ithalatta en büyük payı alan petrol ve enerji ürünlerinin fiyatları dramatik şekilde düştü.
ALTIN İTHALATINDA SIÇRAMA
-Bu şartlar altında ithalat direnişinin mayıs ayına sarkması, ortada farklı bir durumun olduğunu düşündürüyor.
-Tüketim malları ithalatı yüzde 38.1 azalmayla ihracat düşüşüne yaklaştı. Bu grupta sorun yok.
-Ham madde veya ara malları ithalatı ise mayısta yüzde 29 geriledi. İhracatın 11 puan gerisinde. Petrol, doğalgaz, altın ve değerli taş ithalatı da bu grup içinde yer alıyor. Altın ithalatında fiyat artışlarını hayli aşan bir hızlanma var.
-Ancak bunun altında yatan gerekçeyi açıklamakta zorlanıyoruz. Kapalıçarşı gerçekten kapalıydı. Haziran ayında yeni açıldı. Ortalıkta alışveriş yapacak turist de yok. Buna karşılık değerli taş ve altın ithalatı aylık 622 milyon dolardan 1.4 milyar dolara çıktı. Zaten bu sıçrama ile en çok ithalat yapan ikinci fasıl durumuna yükseldi.
YATIRIM MALLARI İTHALATI CANLI
-En çok ithalatı yapılan fasıl ise 1.6 milyar dolarla “Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler.” İlk sırada petrol ve doğalgaz ithalatı yer alırdı.
-Bu sıralama değişikliği ile mayısta yatırım malları grubu ithalatının sadece yüzde 11 gerilemesi, neyin ithal edildiğinin ipuçlarını veriyor. İthalattaki bu durum bir ayla da sınırlı değil.
-5 aylık dönemde ham madde ithalatı yüzde 8 düşerken ve tüketim malları ithalatı yerinde sayarken, yatırım malları ithalatı yüzde 9 arttı.
YATIRIMLARI KİM YAPIYOR?
-Peki yatırımı kim yapıyor? Böyle bir ortamda herhalde özel sektör değil, devlet yatırım yapıyor. Bu durumu zaten yılın ilk çeyrek büyüme rakamlarında da gördük.
- Devlet de yap işlet devret modeliyle bu altyapı yatırımlarını sürdürüyor. Hastanelerin, köprülerin, havalimanlarının, metroların, nükleer santral ve diğer enerji yatırımlarının inşaatı devam ediyor. Bazı hastanelerin alet edevatları, metroların vagonları, inşaatların vinçleri de ithalatla gelebilir. Bu durumu ay sonunda fasıllar açıklandığında daha net biçimde görmek mümkün olacak.
-Kısaca ithalatın beklenen düzeyde düşmemesinde bazı faktörler yanında kamu yatırımlarının önemli rolü olduğu sonucuna varıyoruz. Bu yatırımlar tamamlandıkça ithalat ihtiyacı da azalabilir.
GÜMRÜKLERİN ARTMASI KONJONKTÜREL
-Buradan geliyoruz mayıs ayının son haftasına girerken gümrük duvarlarının niye yükseltildiğine ve “ithalat yapmak bundan sonra kolay olmayacak” açıklamasına. Önlemler alınırken muhtemelen mayıs rakamları belirginleşmeye başlamıştı. Dış ticaret rejiminde yapılanlar, radikal ve kalıcı bir yol değişikliğinden ziyade konjonktürün gereği gibi görünüyor.
