İstanbul'dan Doha'ya "en iyi" yolculuk!

Kovid-19’un azalan etkisiyle havacılık sektörü bazı yerlerde 2019’un rakamlarını yakalamaya başladı. Havalimanları yüzdesel olarak tarihlerinin en önemli yükselişine imza attı. Özellikle ikinci çeyrek sonuçlarında yüzde 150 gibi yolcu artışı yaşayan havalimanları oldu. Ancak havacılık sektörü yetkilileri bu durumdan memnun olsalar da Rusya-Ukrayna savaş nedeniyle ikinci bir problemle karşı karşıya kalmamak için önlem almaya çalışıyor.

Savaş sebebiyle artan petrol fiyatları sektörün etkilemenin yanı sıra kullanılamayan hava sahaları da ekonomik olarak gerginlik sebebi oluyor.

Havacılık sektörünün ikinci bir krizi düşünmesi kuşkusuz yolculara da olumsuz şekilde yansıyor. Çünkü işletme maliyetlerinin artması kaliteyi düşürüyor. Düşen kaliteyi daha pahalıya satın alan yolcular normal olarak mutsuz oluyor. Pandemi ve savaş öncesindeki eski yolculuklara özlem duyan yolcular yeni dönemde o günleri özlemle arıyor. Salgın sonrası yeni dönemde seyahat eden yolcuların mutsuz olduğu durumları kendimde deneyimleyerek inceledim. Bakalım yolcular havalimanlarında ve uçaklarda hangi durumlardan mutsuz oluyorlar.

Yolcuları her zaman mutlu eden hususların başında uygun fiyatlara alacakları biletler geliyor. En mutsuz eden pahalı bilet fiyatları oluyor. Ve bilet fiyatları da dünyanın çeşitli sorunlar ve ekonomik sıkıntılar yaşadığı kriz dönemlerinde artıyor. İçinde bulunduğumuz dönemde de ağır yara alan havayolları ekonomileri doğrultmak için bilet fiyatlarında artışa gitti. Bunun yanı sıra Ukrayna-Rusya savaşından kaynaklı artan petrol fiyatları da bilet fiyatlarının yükselmesine neden oldu. Bu tarz kaotik dönemlerde yükselen bilet fiyatları yolcuları mutsuz ediyor.

Pandemi sonrasında 2 yıldır seyahat edemeyen yolcular havalimanlarına akın ediyor. Terminaller tıka basa dolu hatta tıklım tıklım. Özellikle bazı terminallerde kalkan maske zorunluluğu ve gevşeyen pandemi kuralları yolcuların iştahını artırıyor. Durum böyle olunca da özellikle küçük havalimanlarında kalabalıktan adım atacak alan bile kalmıyor. Yolcular da salgının bitmesine rağmen kalabalık havalimanlarında korkarak seyahat ediyorlar ve mutsuz oluyorlar. Bu dönemde özellikle İstanbul Havalimanı gibi geniş alanlara sahip olan havalimanları tercih ediliyor.

Pandeminin başlamasıyla birlikte havacılıkta yeni kurallar ortaya çıktı. Sektörü kurtarmak için ilgili otoriteler yeni kurallar getirdi. Yolcular bu yeni kuralları zamanla öğrendiler. Şimdi ise kalkan kurallar sonrası yolcular eski normale ayak uydurmakta zorlanıyorlar. Yolcular normal hayattaki havalimanı ve uçak içi kurallarını unutmuş durumda. Bu durum da seyahat esnasında karmaşaya yol açıyor ve normali hızlı kabullenenler bu hadiseden dolayı mutsuz oluyor.

Havalimanlarındaki yiyecek-içecek hizmeti veren şirketler de fiyatları yükseltti. Dünya üzerindeki ekonomik kriz onları da vurdu. Türkiye’de ise TL’nin yabancı para birimleri karşısında aşırı değersizleşmesi Türk vatandaşlarını fazlasıyla rahatsız ediyor. Bu durum havayolu ile yolculukta ise ikiye katlanıyor. Yolcular artık evlerinden yiyecek-içecek getirip havalimanlarında tüketmeye başladı. Zorunlu olmadıkça havalimanında sudan bile uzak duran yolcular keyifli seyahati bir kenara bırakıp sadece varış noktasına gidebilme planı yapıyorlar.

Pandemi döneminde evlerinde kalmak zorunda olan uçuş ekipleri hareketlenen döneme adapte olmak için zorlanıyorlar. Dünyadaki tüm havayolları için bu durum geçerli. Çünkü havayolları pandemi döneminde ekiplerini ya işten çıkardı ya da evlerinde oturttu. İşten çıkarılanların yerine yeni ve tecrübesi az olan ekipler dahil edildi. Bu durumdan dolayı da yolcuların isteklerine cevap verme konusunda daha ağır davranan, ihtiyacı yeterli olarak karşılamayan personel istihdam edilir oldu. Zamanla düzelecek, ancak bu süre zarfı içerisinde bir tutukluk söz konusu. Yolcular da eski günleri anarak bu durum karşısında huzursuz oluyor.

Seyahat edenin mutlu veya mutsuz olması için bindiği uçağı bilmesi, tanıması lazım. Özellikle ABD gibi hava taşımacılığında ustalaşmış yolcular bu durumu fark edebilir. Çünkü bu ülkede hava taşımacılığı diğer ülkelerdeki otobüs seyahati seviyesinde ve daha akışlı bir şekilde kullanılıyor. Yolcular uçakların iyi temizlenmemesinden, kabin içi eğlence sistemi olmayan uçaklardan ve kabin içine motor sesi veren uçaklardan dolayı mutsuz olurlar. En büyük hayal kırıklığı kuşkusuz teknolojik açıdan eksik olan uçaklarda ve aynı havayolunda aynı hizmet kalitesiyle uçak içi konforun yakalanmamasında yaşanıyor.

Kuşkusuz uçak seyahatlerinde tüm yolcular güvenli bir şekilde uçmak ister. Kokpit ve kabin ekibinin de ilk görevi yolcularını en güvenli şekilde varacakları noktaya ulaştırmaktır. Bir uçakta bulunan yolcular güvenlik açısından kokpit ve kabin ekiplerinin mesuliyetindedirler. Uçakla seyahat ederken yolcuların bilmediği, sadece kokpit ve kabin ekiplerinin tanık olduğu bir çok hadise meydana gelir. Ekipler bu durumları özellikle yolculardan saklamazlar, yolcular da zaten bu duruma pek şahit olmazlar.

Acil durumlar haricinde uçuşun doğal akışında yaşanan olumlu veya olumsuz durumlar yolcuya söylenmez. Ancak yolcular kokpite giriş yasağı olduğu için hep pilotların uçuş evresinde neler yaşadıklarını merak ederler. Bu nedenle, kokpit ve kabin ekibinin kendilerine sakladıkları, belli sırları mevcuttur. Bu sırlar güvenliği tehlikeye atmaz, ancak sektörde çalışanların bildiği bazı bilgiler yolcular için şok edici olabilir. Bakalım bunlar nelermiş? Pilotların yolculardan neleri saklıyormuş?

Uzun uçuşlar kabin ve kokpit ekibi için yorucudur. Uçaklarda ekiplerin uzun uçuşlarda istirahat etmek için bulunan dinlenme bölümleri vardır. Crew rest compartments adı verilen bu bölüm geniş gövdeli uçaklarda bulunur. Uçak tipine göre altta veya üst bölümde olan bu odalar kokpit ve kabin ekibi için ayrı ayrı tasarlanmıştır. Uzun uçuşlarda sırayla dinlenen pilotların özel bölümü kokpit tarafında yer alır. Bende Türk Hava Yolları’nın Arjantin Buenos Aires uçuşunda hem pilotların hem de kabin memurlarının dinlenme alanını gezdim ve programımda detaylı olarak anlattım. Ancak bu durumu genelde yolcular bilmez. Pilotların uçuş esnasında uyuduğunu ilk defa öğrenen yolcular bu durum karşısında şaşırır.

Uçaklara ortalama olarak her 1000 uçuş saatinde bir yıldırım çarptığı tahmin edilmektedir. Yapılan araştırmalara göre her yolcu uçağı yılda ortalama bir kez bu hadiseyi yaşar. Uçaklar “Faraday Kafesi” konseptine uygun olarak tasarlanır. Yani yolcu uçağına yıldırım düşmesi durumunda yıldırım, uçak içine zarar vermeden havaya karışır. Ayrıca uçak gövdesindeki boya da antistatik özelliklidir. Bu da elektriğin uçak içine geçmesini önler. Yıldırıma karşı özel tasarlanan, gövdedeki statik elektriğin havaya karışmasını sağlayan donanımlar sayesinde, meydana gelen yıldırım çarpmaları uçağın önemli parçaları için bir tehlikeli oluşturmaz. Çoğu yıldırım çarpmalarından ise yolcuların haberi bile olmaz. Bu durumu ekipler bilir ve yolcular panik olmasın diye bir sır olarak söylenmez.

Yolcular, uçuşun ortasında bir yemeğin tadını çıkarmak için mola veren pilotların düşüncesi konusunda tedirgin olabilir. Ancak otopilot ve daha uzun uçuşlarda daha fazla personel nedeniyle, pilotların genellikle uçarken yiyecek bir şeyler almaya zamanları olur. Mesela Singapur'dan New York’a 18 saatlik bir uçuş yapan ekibin bu süre zarfında yemek yememesi düşünülemez. Bazı havayolları, pilotlara uçakta servis edilen menülerden birini seçme seçeneği sunar, bu da genellikle birinci sınıfa verilen yemeklerden biridir. Normal şartlarda pilotlara baharatsız, gazsız, az yağlı ve hafif şeyler yemeleri tavsiye edilir. Bunun yanı sıra iki pilot zehirlenme riskine karşı aynı yemekleri yemezler. Pilotlar bu durumunu da ilk defa duyan yolcular önce şaşırırlar. Sonra bu sırrın sebeplerini merak ederler.

Uçuş esnasında kuş çarpması büyük risk taşıyan durumdur. Kuşların göç zamanlarında risk, normalden çok daha fazladır. Bazı durumlarda kuş kokpit tarafına çarpabilir fakat çoğunlukla kuşlar motor tarafından çekilir. Bu durumda motor panalleri zarar görür. Hasarlar kuşun ağırlığı, büyüklüğü ve çarpma hızına bağlıdır. Bu durum uçağın çeşitli sistemlerini ve iniş takımlarını etkileyebilir. Olası kokpit ve kabin camının zarar görmesi ise önemli bir soruna işaret ettiğinde uçağın en yakın meydana inmesine sebep olabilir. Bu durumlarda acil iniş planlanır. Acil iniş planlanırsa yolculara bilgi verilir, ancak çarpma sonucu önemli bir durum yoksa bu durum sadece ekipler arasında sır olarak kalır ve yolcuya aktarılmaz.

Konuyu çok tekniğe boğmadan, uçağın yana yatma, sağa sola dönme, alçalma yükselme gibi temel hareketlerini yapmak, uçağın hızını belirlemek üzere gaz kolunu kontrol etmek ve uçağın yerini belirlemek için navigasyon sistemini kullanmak oto pilotun temel fonksiyonlarıdır. Bu temel fonksiyonlardan dolayı günlük dilde oto pilot dediğimiz sistem teknik olarak -Otomatik Uçuş Kontrol Sistemi yani Automatic Flight Control System (AFCS) olarak adlandırılır. Çoğu yolcu özellikle uzun mesafeli uçuşlarda, uçakların en azından bazı zamanlarda otomatik pilotta olduğunun farkındadır. Ancak tipik uçuş sırasında otomatik pilotun ne kadar süre kullanıldığını öğrenmek sizi şaşırtabilir. Genellikle, otomatik pilot kalkıştan kısa bir süre sonra devreye girer ve uçuşla ilgili her şey yolunda giderse, inişten hemen öncesine kadar açık kalır. Emekli bir havayolu kaptanı USA Today’e verdiği demeçte, çoğu uçuşunun yüzde 90’ından fazlasını otomatik pilotla yaptığını tahmin ettiğini söyledi. Durum bu kadar net.