2020'nin en iyi filmleri
Yukardaki başlığı, ‘2020’nin en problemli seçkisi’ olarak değiştirmek mümkün. Önceki yıllarda dünyadaki eleştirmenlerin büyük çoğunluğu gibi, ben de ‘en iyiler’ seçkisini sadece kendi ülkemde ticari gösterime giren filmler arasında yapardım. Seyircilerle ilk kez dijital platformlar ve çevrimiçi servisler üzerinden buluşan filmleri dışarıda tutardım. 2020’de de aynı ölçütleri uygulamak mümkün ama ne kadar anlamlı ve doğru olacağını kestirmek zor.
Sadece Türkiye’de vizyona girmiş olanları dahil etmek istediğimde en az 10 film bulmakta zorluk çekmeyebilirdim belki; ama böyle bir listeyle 2020’nin ruhunu yakalamanın mümkün olmadığını düşünüyorum. Türkiye’de yılın ilk 3 ayında vizyona giren filmlerin önemli bir bölümünün 2019 yapımı olduğunu da hesaba katarsak 2020 listesindeki tüm filmlerin çoğunun önceki yıldan kalması gibi bir risk var ayrıca…
Öte yandan, özellikle Amerikalı eleştirmenlerin vizyona girme ölçütünü kullanma gibi bir lüksü vardı bu yıl… Netflix ve Prime Video, ödül şansı olan ‘Mank’, ‘Sound of Metal’, ‘Ma Rainey’s Black Bottom’ gibi iddialı filmlerini önce festivallerde sonra da ABD’deki sınırlı sayıda sinema salonunda gösterime girerek geçmiş yıllardaki alışkanlıklarını sürdürdüler.
Bu arada, yurtdışındaki sinema salonlarının açık kaldıkları dönemde, Türkiye’ye oranla daha geniş bir kitleye ulaştıkları ve daha verimli bir yıl geçirdikleri kesin. Türkiye’de ise seyirci ‘psikolojik eşiği’ aşıp bir türlü sinemaya gidemedi. Açılır açılmaz kafeleri, restoranları, alışveriş merkezlerini dolduran; partilere, eğlencelere katılmak söz konusu olunca sosyal mesafe kurallarını hiç umursamayan insanlar, sinema söz konusu olunca çok daha sakınımlı davranmayı tercih etti. Bunun sonucunda, özellikle sinemaların açık olduğu yaz aylarında son derece sönük ve zayıf bir yıl geçirdik. Öyle ki, yaz ve sonbahar döneminde dağıtımcıların, eleştirmenlere yaptığı basın gösterimlerinin sayısı galiba 5’i, 6’yı geçemedi…
Dijital platformlar ve çevrimiçi servisler ise tam aksine çok canlı ve hareketli bir yıl geçirdi… Sinemalarda vizyona girmesi beklenen birçok film, salonlara hiç uğramadan BeinConnect gibi dijital platformlar ya da Netflix, Prime Video, BluTV gibi çevrimiçi servisler üzerinden seyircilerle buluştu. İşte bu yüzden, eski ölçütlerle yıl değerlendirmesi yapmaktan vazgeçmenin daha doğru olduğuna inanıyorum. Aksi halde 2020’nin birçok iyi filmini seçki dışında bırakmam gerekecekti…
Tek kişi tarafından hazırlanan bütün ‘en iyi filmler’ listeleri kuşkusuz öznel tercihleri yansıtır. Eleştirmenlerin kişisel seçkileri temel alınarak hazırlanan ortak listeler kuşkusuz genel eğilim hakkında daha sağlıklı fikir verir ama ben açıkçası kişisel listelere göz atmayı çok severim. Çünkü özellikle bu tür listelerde filmlerle kurduğumuz kişisel ilişkilerin belirleyici olduğunu düşünürüm. Öte yandan, gişede olup bitenler de geçip giden yıl üzerine çok şey söyler.
Boxoffice Türkiye’nin verilerine göre 2020’de Türkiye’de gösterime giren film sayısı 177’de kalırken, bu sayı 2019’da 404’ü, 2018’de 423’ü bulmuştu. En dramatik düşüş ise hiç kuşkusuz satılan bilet sayısında yaşandı. 2018’de 68 milyonu, 2019’da ise 58 milyonu geçen bilet sayısı, 2020’de 17 milyon 415 bin 141’de kaldı…
2020’de vizyona giren filmler arasında Türkiye’de en çok seyirci toplayan ilk 15 filmin, listeye 12’nci sıradan giren ’Tenet’ hariç, tümünün ilk 3 ay içinde gösterime girmiş olması, kuşkusuz tesadüf değil. İlk 15 film üzerinden gidersek, bilet sayısındaki çarpıcı düşüş dışında önceki yıla göre büyük bir değişim yaşandığı söylenemez. 2019’da ilk 15’te sadece 6 yabancı film vardı. 2020’de ise bu sayı 5’e indi. Listenin ilk 3 sırasında 2019’da olduğu gibi yine yerli filmler var. En çok seyirci toplayan film ‘Eltilerin Savaşı’ (3.630.822)… Onu 27 Aralık 2019’da vizyona giren ‘Rafadan Tayfa Göbeklitepe’ (2.488.274) ve ‘Baba Parası’ (1.697.597) izliyor…
Bu yıl 2020’nin en iyi yerlileri diye ayrı bir seçki yapmaktan kaçındım. Bunun en önemli nedeni film sayısındaki düşüş değil; bu listeye girmesi gereken birçok filmin vizyon için 2021’i beklemesi… Kuşkusuz festivallerde gösterilen filmleri dahil ederek belirli bir sayıya ulaşmak mümkün olabilirdi… Ama öyle yaparsam, daha normal bir yıl olmasını ümit ettiğim 2021’in en iyi yerli filmlerini seçerken tekrara düşmek gibi bir riskle karşı karşıya kalacağımı düşündüm. Sonuçta, gösterime giren ve benim seyredebildiğim yerli filmler arasında en çok Ercan Kesal’ın ‘Nasipse Adayız’ ve Cenk Ertürk’ün ‘Nuh Tepesi’ni beğendim.
Son dönemde, birçok kişi Yeryüzü’ndeki hayatın artık asla eskisi gibi olmayacağını, aşı bulunsa bile sorunun tam anlamıyla çözülemeyeceğini, insanların evden çalışmaya devam edeceğini ve salgın paranoyasının yıllarca sona ermeyeceğini iddia ediyor. Böyle düşünenler haklı çıksa dahi, sinema salonu işletmeciliğinin tarihe karışacağını pek sanmıyorum. Belki tüm dünyada çok büyük oranda küçülmeye gider ama ömrünü sürdürür…
Öte yandan, çevrimiçi servislerin her koşulda büyümeye devam edeceğine eminim. Çevrimiçi servisler, sinema salonu işletmeciliğinin rakibi olabilirler. Ama görünen o ki, sinema sanatının rakibi değiller. Yıllardır yapımcılar tarafından riskli bulunup hayata geçirilemeyen birçok projenin çevrimiçi servislerden gelen kaynaklarla seyircilerle buluştuğunu unutmamak gerek…
Çevrimiçi servislerin Türkiye’deki film ve dizi piyasasında neleri değiştireceğini, estetik ve nitelik olarak ne getirip ne götüreceğini tahmin etmek içinse henüz çok erken…
Herkese sağlıklı ve mutlu yıllar dilerim…
2020’NİN EN İYİ YABANCI FİLMLERİ
1 Mank
Yönetmen: David Fincher. Netflix
2. Karanlık Sular
(Dark Waters) Yönetmen: Todd Haynes. Vizyon tarihi: 7 Şubat 2020
3. The Vast of Night
Yönetmen: Andrew Patterson. Prime Video
4. Da Five Bloods
Yönetmen: Spike Lee. Netflix
5. Elveda
(The Farewell) Yönetmen: Lulu Wang. Vizyon tarihi: 24 Ocak 2020
6. Bedenimi Kaybettim
(J’ai perdu mon corps) Yönetmen: Jérémy Clapin Vizyon tarihi: 17 Ocak 2020
7. Metalin Sesi
(Sound of Metal) Yönetmen: Darius Marder. Prime Video
8. Diego Maradona
Yönetmen. Asif Kapadia. BeinConnect
9. Proxima
Yönetmen: Alice Winocour. BeinConnect
10. Uncut Gems
Yönetmenler: Benny ve Josh Safdie. Netflix
11. Her Şeyi Bitirmeyi Düşünüyorum
(I’m Thinking of Ending Things) Yönetmen: Charlie Kaufman. Netflix
12. Burası Cennet Olmalı
(It Must Be Heaven) Yönetmen: Elia Süleyman. Vizyon tarihi: 21 Şubat 2020
13. Küçük Kadınlar
(Little Women) Yönetmen: Greta Gerwig. Vizyon tarihi: 14 Şubat 2020
14. Bal Ülkesi
(Honeyland) Yönetmenler: Tamara Kotevska ve Ljubomir Stefanov. Vizyon tarihi: 31 Ocak 2020
15. Saklı Gerçekler
(La vérité) Yönetmen: Hirokazu Kore-eda. Vizyon tarihi: 17 Ocak 2020
16. Bıçaklar Çekildi
(Knives Out) Yönetmen: Rian Johnson. Vizyon tarihi: 10 Ocak 2020
17. Boyalı Kuş
(The Painted Bird) Yönetmen: Václav Marhoul. Vizyon tarihi: 14 Ağustos 2020
18. Annelerimiz
(Nuestras Madres) Yönetmen: Cesar Diaz. Vizyona tarihi: 7 Şubat 2020
19. Chicago Yedilisinin Yargılanması
(The Trial of Chicago 7) Yönetmen: Aaron Sorkin. Netflix
20. Zorlu Kaçış
(I’m Your Woman) Yönetmen: Julia Hart. Prime Video
