"Bravo"un Türkçe karşılığı olduğu söylenen "Ohkay", İngilizce'nin "Okay!"inden yürütmedir!

Melih Aşık “Bravo” sözünün karşılığının geçmişte “Ohkay” olduğunu, sözleri Hilmi Oytaç’a ait “Kurultay Marşı”nda “Selâm Sana kurultay / Yeni doğan tolun ay / Selâm sana ey Gazi / Bizden sana bin ohkay” diye geçtiğini yazdı ve bu bilgi birkaç günden buyana internette dolaşıp duruyor…

Aşık’ın sözünü ettiği kurultay 1934’te kutlanan Dil Bayramı ve o senenin Ağustos’unda toplanan İkinci Dil Kurultayı; Kurultay Marşı’nı yazan Hilmi Oytaç da Malatya Milletvekili idi. Oytaç’ın şiirini İstanbul’a yaşayan İtalyan müzisyen Ernesto d’Alpino Capocelli bestelemiş, marşın plâğa kaydedilmesine karar verilmiş ama marş bir Türk bandosuna değil, bir İngiliz grubuna, “Majesteleri’nin Goldstream Muhafızları Bandosu”na icra ettirilmişti.

O günler dünya dillerinin tamamının Türkçe’den geldiğini, bütün dünyanın aslında Türk olduğunu isbata çalışan “Güneş-Dil Teorisi” modasının şiddetle hüküm sürdüğü dönemdi.

Dil alanındaki faaliyetin temelini “dil inkılâbı”, yani Türkçe’nin yabancı kelimelerden temizlenmesi merakı teşkil ediyordu. “Arapça ve Farsça olmasın da hangi dilden gelirse gelsin” mantığı ile Fransızca mektep demek olan “école”ü“okul” yapmıştık, “resmî rapor” mânâsındaki “bulletin”i yani “bülten” de “belleten” olmuştu ve dilin mükemmelen canına okunuyordu!

“Ohkay” da, İngilizce “OK”, yani “Okey” sözünün o günlerde güya Türkçeleştirilmiş şekli idi!

BU KILAVUZA BAKIN VE GÜLÜN!

Hattâ yapılan bu tuhaflığın bir kaynağını da göstereyim:

Türk Dil Kurumu, o dönemde artık komik nazarı ile bakılan bazı yayınlar yapıyordu; 1935’te çıkan “Osmanlıca’dan Türkçe’ye” ve “Türkçe’den Osmanlıca’ya” isimli iki cep kılavuzu da bu yayınlardandı…

Bugün “bravo”nun karşılığı diye gösterilen ve “Okey”den bozma olan “ohkay”, “Türkçe’den Osmanlıca’ya Cep Lügati”nin 216. sayfasında “Okay!” diye geçiyor, sonunda bir de ünlem işareti konuyor ve karşılık olarak önce “aferin” veriliyor, “aferin”in Fransızcası için de “Bravo!” deniyordu.

Anlamlar ve karşılıklar, “Osmanlıca’dan Türkçe’ye Cep Lügati”nde daha da genişlemişti… Sözlükte “Aferin!”e baktığınızda karşınıza “Okay!”, “yaşa!”, “varol!”, “hura!”, “alkış” sözleri çıkıyor, derken her nedense “aferin” de deniyor ama Fransızcası da unutulmuyor ve “Bravo!” ibaresi yeralıyordu.

Bu iş edilirken yapılan bir başka garabet herhalde dikkatinizi çekmiştir:

“Okay”, şimdi zannedildiğinin aksine “bravo”nun değil, “aferin”in karşılığı idi. Takdir mânâsında kullanılan “aferin” Farsça “âferîden” yani “yaratmak” fiilinden geliyordu, dil inkılâbı günlerinde kelime Türkçeleştirmek istenmiş ama karşılık bulunamayınca yahut uydurulamayınca İngilizceleştirilmiş ve İngiliz ile Amerikalı’nın “OK”u yetmemiş olacak ki, “okay”ın yanına Avrupa’da ve Amerika’da kutlamalarda atılan “hura!” nârası da ilâve edilmişti… “Aferin”in Fransızca’da karşılığı mevcut olmadığı için de uydurukça sözlüklerde “okay” ve “hurra”dan sonra bir de “Bravo!”ya yer verilmişti!

Bir zamanlar gayet zarif, mânâlı ve âhenkli bir dil olan Türkçe şimdi niçin böyle fakir, güçsüz ve yerlerde sürünür hâle geldi zannediyorsunuz?

Lisanı perişan etmenin öncülüğü maalesef devlet eli ile ve işte bu şekilde yapılmıştı da ondan!