UBER kavganın sonu belli
UÇAKLARDA sigara içilen koltuklar, ev telefonları ve telefon kulübeleri, laserdisc ve DVD’ler, disket, kaset, telesekreter ve faks makinesi, daktilolar, çağrı cihazları... Yakın zamanda hayatımızın vazgeçilmezi olan ürün ve hizmetler adeta bir gecede yok oldu. Böyle bir çağda taksicilere mesleklerinin sonsuza kadar süreceğinin garantisini kim verdi?
Bu yazıyı SXSW konferans ve festivali için bulunduğum Austin’de hiç tanımadığım, yüzünü hiç görmediğim birinin evinden yazıyorum. “Paylaşım ekonomisi”nden sonuna kadar faydalanan biri olarak dünyanın bu yöndeki gidişatından son derece memnunum.
Geçen sene SXSW’ye geldiğimde kentte ciddi bir ulaşım problemi vardı. Çıkan yasaya göre belediye alternatif taksi sürücülerinin parmak izi vererek güvenlik kontrolünden geçmeleri gerekiyordu. Bu yasaya tepki olarak UBER ve Lyft kentte hizmete son verdi ve kriz çıktı.
SAVAŞ KAYBEDİLDİ
Austin’in parmak izi talebi kâğıt üzerinde yolcunun hakkını koruyacak gibi görünse de uygulamada imkânsız. Yarı profesyonel UBER sürücüleri için hem vakit kaybı hem ağır bir yük.
Türkiye’de özel ulaştırma şirketlerinin profesyonel şoförlerle hizmet verdiği UBER’in sürücüleri dünyada bunu ek gelir için yapan yarı profesyoneller. Bir banka memuru mesaisi bittikten sonra birkaç saat arabasıyla “korsan taksicilik” yaparak kendisine ek gelir sağlıyor örneğin. Bu insanların işlerini güçlerini bırakıp parmak izi vermeye gitmelerini beklemek mantıklı değil. Aslında Austin’in yaptığı, birçok başka şehirde olduğu gibi hâlâ çok kuvvetli olan taksici lobisini kayırmak, UBER’i işlemez hale getirmekti.
Gelen tepkilerden sonra Austin geri adım atıp parmak izi gereksinimini yeni çıkardıkları yasayla kaldırmıştı. UBER ve Lyft de böylece şehre geri döndü.
Austin statükonun bekçileriyle yenilikçiler arasındaki savaşın küçük bir örneği; başka şehirler de benzer süreçlerden geçiyor. Sonuçta hiç kimse teknolojiye direnemiyor. UBER’i yasaklayan Londra’da yasal süreç bitene kadar şirket faaliyetine devam ediyor ve büyük ihtimalle temyizde kazanacak. Paris’te taksiciler yolları kesti, UBER sandıkları normal arabalara bile zincirlerle saldırdı ama hiçbir şey elde edemedi.
DEVLETİN MÜDAHALESİ
Sarı taksinin bir geleceği olduğunu düşünmek, evdeki VHS filmleri “Bir gün izlerim” düşüncesiyle saklamak gibi. TIR şoförleri ya da drone’ların yerini alacağı moto-kuryeler gibi taksiciler de işlerini kaybetmeye, bu sektörün çöküşüne hazırlıklı olmalı.
Değişimin sancısız olacağının garantisi verilmedi tabii. Bu aşamada devreye devletin girmesi kaçınılmaz. O insanların evlerine ekmek götürme hakkını teknoloji şirketleri ellerinden alamaz. Devletin rolü, taksici-UBER rekabetinde iki rant sahibinden birinin tarafını tutmak değil. Teknolojinin yerinden ettiği insanlara iş alanları açmak, geçici işsizlik maaşı bağlamak gibi çözümlerle geçiş sürecini en az sancıyla atlatmalarını sağlamalı.
Taksiciler istedikleri kadar UBER şoförü dövsün, sonuç değişmeyecek. Enerjilerini iş bulmaya harcamaları daha yararlı olur.
***********
ELON MUSK BİR ŞARLATAN MI?
AUSTIN’de “Westworld” dizisinin yaratıcıları ve oyuncularının katıldığı paneldeydim. Katılımcılara sorular dijital bir platformdan iletiliyor artık, kimin ne sorduğunu da görüyoruz. Pek çok kişi Elon Musk’la ilgili sorular sordu ama bunlar sahnede nedense okunmadı.
Oysa Musk hem dizinin yaratıcılarından Jonathan Nolan’ın yakın arkadaşı hem de “Westworld” gibi fütüristik bir vizyona sahip dizinin gerçek dünyadaki karşılıklarından biri.
Tuhafıma gitti ama son anda Nolan devreye girerek son bir şey söyleyeceğini ekledi.
O son bir şey Elon Musk’mış meğerse... Salon bir rock yıldızı gelmiş gibi kendinden geçti. Bitiminde fotoğraf çekmek, imza almak isteyenler sahnenin önüne doluştu... Bir-iki kişiyi kırmadı ama sonra işin kontrolden çıkacağını fark edip kulise kaçtı.
BİR İCADI YOK
Musk için “mucit” deniyor ama icat ettiği bir şey yok aslında. Daha önce denenip başarısız olmuş elektrikli araba gibi teknolojileri yeniden ele alıyor ve geliştiriyor. Çoğu zaman da sözünü tutamıyor ama karizması yüzünden kimse pek bir şey söyleyemiyor. Tesla’lar tutmuş gibi gözükse de yazılım ve üretim sorunlarıyla boğuşuyor.
Medya onu sürekli kayırıyor. Ama Musk bir yandan da “Westworld”deki insan görünümlü robotları andırıyor. Gerçek gibi dursa da değil gibi. Daha çok söylediklerinin bir alıcısı var ya da insanlar onun çizdiği gelecek vizyonuna inanmak istiyor.
Zamanımızın bir kahramanı mı yoksa teknolojinin şarlatanı mı? Bir türlü kararımı veremiyorum Elon Musk’la ilgili.
***********
YENİ BOMBA
ELON Musk bir yerde görünecek de beraberinde yeni bir duyuru yapmayacak. SXSW’de göründükten birkaç saat sonra yayalara ve bisikletlilere öncelikli hizmet verecek taşıma projesi “hyperloop”u duyurdu. Yeraltı tünellerinden çok hızlı hareket eden bu araçların bilindik toplu taşıma araçlarının yerini alması bekleniyor.
***********
#DÜZELTMESERVİSİ
UÇAKLARA DALAN KULELER
BİRKAÇ haftadır sürekli yollardayım. Sadece iki haftada New York’tan Londra’ya, İstanbul’a, Paris’e, Washington DC’ye ve oradan da Austin’e geldim. Bu arada kendi kendime yazıyı aksatmama hedefi koydum. Tabii beden bazen bu tempoya dayanmıyor.
Geçen haftalarda 11 Eylül’den “Uçaklara dalan kuleler” diye bahsetmişim... Riccardo Tisci’nin modaya katkısını da “Şort üzerine giyilen taytlar” diye anlatmışım... Beyin nasıl düşündüğümün tam aksini kâğıda döküyor?
Belki de “Seyahatte olduğu için yazısını yazamamıştır” haklı bir köşe yazarı bahanesidir.
