NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg: Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için

Afşin YURDAKUL

Swissotel’deki randevumuza geldiğinde, NATO’nun çiçeği burnunda Genel Sekreteri Jens Stoltenberg sakin ve düşünceli görünüyordu. Göreve gelir gelmez ziyaret ettiği Ankara’da bir dizi yüksek düzeyli görüşme gerçekleştirmiş, başında olduğu kurumun güney sınırlarına dayanan IŞİD tehdidiyle ilgili, Türk yetkilileri dinlemişti. Kritik ziyaret, ABD önderliğindeki uluslararası koalisyon güçlerinin Irak ve Suriye’de hava saldırılarını sürdürdüğü, Kobani’deki IŞİD ilerleyişinin müttefik Türkiye’deki fay hatlarını harekete geçirdiği, uluslararası toplumun Ankara’nın oynayacağı rolle ilgili baskılarını artırdığı bir döneme denk geliyordu. Stoltenberg, Türkiye’ye ne yapacağını söylemeye değil, Türkleri dinlemeye geldiğini anlattı. NATO’nun Suriye ve Irak’taki krizi nasıl gördüğünden Süleyman Şah’a yönelik tehditlere, Patriot savunma sisteminden kritik 5. maddenin işletilmesine kadar birçok konuda soruları yanıtladı. Ancak bölgedeki derin belirsizliklerden olsa gerek Genel Sekreter’in tavrı da, cevapları da temkinliydi.

■ NATO, IŞİD tehdidi karşısında Türkiye’ye kara birlikleri gönderme opsiyonunu değerlendirir mi?

Bu gündemde yok, çünkü kara birlikleri için bir talepte bulunulmadı. Ancak daha önce de çok kez dile getirdim, NATO tabii ki kolektif savunma amaçlı bir ittifak. Biz birbirimizi savunuyoruz; birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için. Bu tabii Türkiye için de geçerli. NATO’nun Türkiye’de yaptığı, Patriot füze sistemleriyle hava güvenliğini geliştirmek ve kendinizi savunmanıza destek olmak.

■ “Türkiye’ye bir saldırı olursa, 5. madde işletilebilir” dediniz. NATO’nun tarihinde sadece 1 kez, 11 Eylül sonrası işletildi. Türkiye, öyle büyük bir tehditle mi karşı karşıya?

Hayır, tehdit seviyesiyle ilgili bir şey söylemiyorum. İttifakın temel fikri üzerine bir şey söylüyorum ki bu da tüm müttefiklerin, tabii Türkiye de dahil olmak üzere, tehditlere karşı korunması. Zaten bu yüzden ittifakımız var. Ve kolektif savunma prensibi hepimiz için, her an geçerli. Tehdit seviyesi yüksek olduğunda da alçak olduğunda da NATO ittifakının tüm üyeleri için aynı güvenlik garantilerini sağlıyoruz.

■ Mesela Türk toprağı Süleyman Şah türbesine bir saldırı olursa, 5. madde işletilebilir mi?

Söyleyeceklerimi sadece şununla sınırlı tutayım; ittifak, müttefiklerin toprak ve nüfuslarını koruyan bir ittifaktır. Bu da antlaşmada (Kuzey Atlantik Antlaşması) ifade ediliyor, NATO ittifakının amacı bu ve bu Türkiye için de geçerli.

■ Süleyman Şah konusunu biraz daha açabilir misiniz, çünkü bu sanırım biraz yuvarlak bir cevap oldu.

Hayır, şu an bunu yapmanın zamanı değil. Bence verdiğim temel mesaj çok açık ki tüm müttefiklerimizin, tüm üyelerin arkasında duruyoruz. Türkiye için de durum bu.

‘PATRİOT SİSTEMİ ÖNEMLİ’

■ Suriye’de uçuşa yasak veya güvenli bölge Türkiye’nin talepleri arasında. Fakat Ankara’da “Bunlar NATO gündeminde yok” dediniz. Peki gündeminizde ne var ki?

İlk önce belirteyim ki, NATO’da her zaman masada olan şey, tüm müttefiklerin savunulması ve korunması. Bu yüzden Türkiye’de Patriot sistemi var. Bu NATO dayanışmasının güçlü bir işareti ve biz Patriot sistemiyle Türkiye’nin korunması fikrine çok önem veriyoruz. Türkiye güçlü bir müttefik. Türkiye’nin zaten kendi savunması güçlü. Türkiye, NATO içinde ikinci en büyük orduya sahip.

■ Ankara’da, Türkiye’nin nasıl bir adım atacağına dair izlenim edindiniz mi?

NATO Genel Sekreteri olduktan kısa süre sonra Türkiye’ye gelmek istememin sebeplerinden biri, Türkiye’nin kilit bir müttefik olması. Cumhurbaşkanı, Başbakan, tanıştığım bakanlarla fikir alışverişinde bulunmaya geldim. Çünkü Irak ve Suriye’deki krizden Türkiye’den daha fazla etkilenen yok. İki ülkeyle de sınırınız var ve o sınırlar NATO’nun da sınırı. Türkiye’yi kutlamak isterim, çok sayıda sığınmacıyı kabul ederek büyük bir misafirperverlik gösterdiniz. Büyük bir yük. İkinci olarak, bölgedeki çok zor durumu konuştuk. ABD, NATO müttefikleri ve diğer partnerler tarafından gerçekleştirilen hava saldırılarını olumlu karşıladım. Tüm sorunları çözeceği için değilse bile, sivillere yönelik vahşet ve katliam yapan IŞİD’in eylemlerini sınırlandıracağı için.

■ Duruma bakılınca, Türkiye’nin oynayabileceği ideal rol ne?

NATO, 28 demokrasiden oluşan bir ittifak. Tartışmayı hoş karşılıyoruz. Tabii, ortak kararlar alabiliyoruz. Ancak bunları birbirimizi dinledikten sonra yapıyoruz. Ben de dinlemek ve fikir alışverişinde bulunmak için geldim. Başka ülkelere nasıl davranmalarını gerektiğini söyleyecek bir pozisyonda değilim. Bu, kendi aramızda konuşup sonra NATO ittifakı olarak karar verebileceğimiz bir şey.

‘NATO’YA DESTEK HİÇ OLMADIĞI KADAR YÜKSEK’

■ Başında olduğunuz kurum, aslında Avrupa’daki Sovyet askeri gücünü dengelemek amacıyla kurulmuştu. Ve bugün varlığını sürdürmesinin gerekli olup olmadığı konusunda tartışmalar var. Aslında Berlin duvarının çöküşüyle ana fonksiyonunu yitirmiş oldu, fakat NATO sonraki dönemde de büyümeye devam etti. En tepesindeki isimden duyalım: NATO’ya bugün neden ihtiyaç var?

Çünkü, NATO ülkelerinde yaşayan 1 milyara yakın insanı korumak için kolektif bir savunmaya ihtiyacımız var. İttifakın doğu ve güney sınırlarında olanlara bakarsanız, Ukrayna’da daha agresif davranan bir Rusya’ya ve güneyde Suriye, Irak ve diğer ülkelerdeki belirsizliklere; tüm bunlar bize kolektif savunmanın, güçlü bir NATO’nun önemini anlatıyor. Bu yüzden de NATO’ya desteğin yıllardır olmadığı kadar fazla olduğunu düşünüyorum.

■ Son olarak, Ukrayna’nın doğusunda yaşananlar ışığında Rusya-Batı ilişkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Daha fazla agresifleşen bir Rusya görüyorsunuz. Uluslararası hukuku ve uluslararası sorumluluklarını ihlal ediyor. Ukrayna’nın bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne saygı göstermedi. Bu da Rusya ile olmasını arzu ettiğimiz yapıcı ilişki için gerekli şartları ortadan kaldırıyor. Rusya böyle davranmaya devam ettiği sürece, ilişki için şartlar oluşmayacak.