İstanbul'da büyük deprem olacak mı?

Bugün 18 bin kişiyi kaybettiğimiz Marmara Depremi’nin 10’uncu yıldönümü... Gölcük merkezli büyük deprem kilometrelerce uzaklıktaki İstanbul’u da vurmuş, bazı semtler sarsıntıyı hasarla atlatırken, bazı semtlerde göçen evlerde yüzlerce insan hayatını kaybetmişti. Ve bilim adamlarının uyarısı, daha kaybettiklerinin acısını saramamış olan bölge insanı için daha da korkutucuydu: İstanbul

merkezli, 7’nin üzerinde büyüklükte bir deprem her an olabilir, yüz binlerce insan daha hayatını kaybedebilir.

Bu uyarıların ardından İstanbul’u terk edenler de oldu, riskli olduğu söylenen

semtlerden daha sağlam olduğu varsayılanlara taşınanlar da... İstanbul’un hızla

değişen ve kuzeye doğru kayan haritası da deprem olma olasılığını ciddiye alanların büyük çoğunlukta olduğunun göstergesi..

Öte yandan, İstanbul’da hiçbir zaman büyük bir deprem olmayacağını ya da en

azından 30-40 yıl içinde beklenmediğini iddia eden bilim adamları da mevcut. Büyük risk taşıdığı belirtilen bölgelerde oturmaya devam edenler ya da maddi olanaksızlıkları nedeniyle buna mecbur kalanlar için gönüllerimiz elbette bu görüşün haklı çıkmasından yana.. 17 Ağustos depreminin yıldönümünde, 10

yıldır süren bu tartışmayı bir kez daha gündeme getirelim dedik... İstanbul’da büyük deprem olasılığı nedir? Farklı görüşleri yansıtırken; ihtimal milyonda bir dahi olsa, tüm tedbirleri almamız gerektiğini bir kez daha hatırlamakta ve hatırlatmakta fayda var. Zira mevzubahis milyonlarca insanın hayatı ve konu şansa bırakılamayacak kadar kritik...

GÜLİN YILDIRIMKAYA

gulinyildirimkaya@haberturk.com

İstanbul Üni. Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğrt. Üyesi Prof. Dr.

ŞENER ÜŞÜMEZSOY:

"İstanbullular rahat olsun. “Büyük deprem olacak” diye açıklama yapanlar ne fayların yerini biliyor ne deprem odaklarını. Rastlantısal senaryolar üretiyorlar. Risk yok"

İSTANBULLULAR rahat olsun. 17 Ağustos depreminde, Yalova, Çınarcık Esenköy’e kadar yırtılma oldu. Bunun anlamı Çınarcık’taki stresin aşılmış olması. 1912’de Saros’ta olan deprem Tekirdağ ve Silivri’ye kadar yırtılarak, 60 km uzunluğundaki bir stresi boşalttı. Bu durumda riskli olarak görünen bölge Orta Marmara çukuru dediğimiz Kumburgaz açıklarındaki fay.

Diğeri de Gemlik’ten çıkıp, Bandırma’ya uzanan Gemlik- Mudurnu çukuru. Bu hat 30 km kadar. “180 km’lik fay kırılacak, 7.6 şiddetinde deprem olacak” söylemleri ciddiyetten uzak, hiçbir veriye dayanmadan söylenen cümleler. Biz 10 yıl öncesinde bunları söyleyince marjinal kalıyorduk. 10 yıldan beri herkes, “Eyvah

deprem olacak,milyonlarca insan ölecek, evler yerle bir olacak” paranoyasına

gömülmüştü. Ama denizaltıyla inip taze fayları görüntülediler. Bunlara göre de 180 km’lik fay yırtılacak, 7.6’lık deprem olacak görüşleri çürütüldü. Bugün hâlâ böyle manşetleri görüyoruz. Bilimsel verilere bakarsak gelecekte de böyle bir

risk yok. Bu açıklamayı yapanlar ne fayların yerini biliyor ne de depremodaklarını biliyor. Rastlantısal senaryolar üretiyorlar. Mesela, 1894’te kırılmış Çınarcık fayı. Bu zamana kadarsa 1.5 metrelik bir stres birikmiş. Bu bağlamda 7 ve üzerinde bir deprem olmaz. Böyle bir deprem için 5 metrelik bir stres birikmiş olmalı.

Adalar fayında stres birikmiyor. Enerji toplamıyor. Bu da büyük depremi

olanaksız kılıyor. Adalarda “7.5’lik deprem olacak” da yanlış bir görüştü. İstanbul’da 10 şiddetinde deprem olsaydı bu zamana kadar ne Ayasofya kalırdı ne Galata.

“DEPREM RİSK HARİTALARINDA RANT VAR”

Semt semt deprem risk haritalarını oluşturmak için fayın derinliği, en son ne

zaman yırtıldığı, ne kadarlık bir enerji boşalttığı, zeminle ilgili bilgiler olması gerek. Bu haritalar da ne kadar doğru tartışılır. Bu işlerde elbette rant olayı var. Ekonomik krizden önce arazi temini için yapılıyordu. İstanbul’u yıkalım, belediye

yüksek bina versin deniyordu. Krizden sonra da birçok bina yapıldı, krizden önce bu binalar milyon dolarlardan satılıyordu şimdi satılamıyor. Elinizi çabuk tutun, sağlam binalardan alın diyorlardı. Yani rant, önce arsa arazi içindi şimdi de

binaların elden çıkarılması için.

İTÜ Jeofizik Mühendisliği Emekli Öğrt. Üyesi TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Bşk. Prof. Dr. AHMET ERCAN:

2015’e kadar deprem olmaz, hiçbir belirti yok

İSTANBUL’da 2015’e kadar deprem olmaz. Olursa, bilimsel anlamda çok beklenmedik bir olay olur. Yer kabuğunun gerildiğine ilişkin bir bilgi yok. Önceki

depremde, 132 atom bombası gücünde enerji boşaldı, kısa zamanda büyük bir deprem oluşturacak gerginlik birikme olasılığı çok düştü. ‘Deprem olacak’ demek için 15 jeofizik özellikten 9’unun belirti vermesi gerek. Biz 7’sini ölçebiliyoruz. Bunlarda da hiç belirti yok.

EN AZ ANADOLU YAKASI VE ADALAR ETKİLENECEK

İstanbul’da Adalar odaklı deprem olmaz. Ben Büyükada’da oturuyorum. Gölcük depreminde Adalar etrafındaki ana kol kırıldı. Bostancı- Adalar arasındaki telefon

hatlarının kopması bunun kanıtıdır. Depremde, Avrupa yakası ne kadar etkilenecekse, Adalar da o kadar etkilenir. Adalar kaya üzerinde oturuyor, iyi

davranışlı yerler. Bakırköy, Florya, Zeytinburnu, Küçükçekmece gibi kötü davranışlı yerlerden değil. Anadolu yakası depremden yüzde 35 daha az etkilenir, yer davranışı daha iyidir, konutları daha gençtir. Doğu-batı yönünde uzanan konutlar, kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen konutlardan daha

az etkilenecek. Daha önce deprem geçirmiş binalar yorgundur, ayakta bile olsa mikro kırıklar oluşmuştur. Yeni bir depreme yüzde 15 olumsuzlukla girerler. Toprağı genç yerler de sakıncalıdır (Haliç, Kurbağalıdere, Eyüp, kıyı Bakırköy

gibi) Gürpınar, Beylikdüzü ve Büyükçekmece gibi bölgeler ne yazık ki yerleşime açıldı. Ergene çukuruna yayılma büyük felaket getirecektir. Biri İstanbul’a ‘dur’ demeli. Şehirleşme yanlış ilerliyor, yapıların güçlendirilmesi de yanlış, 80’lik

ihtiyardan 18’lik kız yaratamazsınız. Köprüler vs. güçlendirilmeli ama depremde önce güçlendirilen konutlar çöker. Riskli mahallelerin yıkılıp, şehrin Anadolu yakasından İzmit’e doğru genişlemesi lazım.

İstanbul’da 7 şiddetinin üzerinde deprem olma ihtimali yüzde 70

İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Öğrt. Üyesi Prof. Dr. OKAN TÜYSÜZ:

Bu bulguyu reddedecek bir bulgu olamaz! İstanbul’da büyük şiddette bir deprem olacağı bilimsel verilere göre kaçınılmazdır. Vatandaş tedbir alsın.

2004’te en son verilerden hareketle, Marmara’nın tabanında hangi fay nerede öğrenilmişti. Bu çalışmada, o güne kadarki veriler bir araya konuldu ve yüzde 53 yanılma payı ile yüzde 70’in üzerinde İstanbul’da 7 şiddetinin üzerinde bir deprem bekleniyor. Bu çalışma bu zamana kadar yapılmış bütün araştırmalarda elde edilen veriler kullanılarak yapılan bir hesaplamanın sonucudur. Bu bulguyu

reddedecek bir bulgu olamaz. İstanbul’da büyük bir depremin olacağı bilimsel verilere göre kaçınılmazdır. Yine tekrarlıyorum, İstanbul’da 30 yıl içinde 7 şiddetinin üzerinde bir deprem olma olasılığı yüzde 70’in üzerindedir. Binanın sağlamlığı çok önemli. Olası İstanbul depreminde 30 bin noktada gaz sızıntısı olması bekleniyor. Büyükşehir Belediyesi’nin sitesinde buna dair araştırmaların

sonuçları var. 120-130 bin civarında ağır yaralı olması bekleniyor. Bu bilgiler de

panik havası yaratmak için değil tamamen vatandaşların tedbir almasını sağlamak için konulmuştur. Hangi yerin, ne büyüklükte sarsılacağını

hesaplayabiliyoruz. Bu yerlerde geçmişte yaşanan yıkılma oranlarına bakıyoruz.

Yapıların da bazı yönetmelikleri var. Mesela 1975 yılında o dönemki yönetmeliklere göre yapılan bina bugünün koşullarında sağlam değildir.

Vatandaşlar binalarına baktırmalıdır. Ben Bakırköy’de oturuyorum. “Bakırköy

zayıf” desem nasıl bir rant elde edebilirim ki? Bilim adamları şurada veya burada depremin etkisi şiddetli olacak diyorsa bilimsel verilerini kullanarak

söylüyordur, rant için değil.

İTÜ Jeofizik Mühendisliği Böl. Yer Fiziği Anabilim Dalı Bşk. Prof. Dr. HALUK EYİDOĞAN:

İstanbul her an her şeye hazırlıklı olmalı!

“İSTANBUL’da 30 sene deprem olmayacak” ifadesinde ya yanlış bir anlama

ya da yanlış ifade var veyahut söyleyen dediğinin farkında değil. 200 yıllık deprem tarihine bakıldığında Marmara Bölgesi’nde 6.5’ten büyük 50 tane

deprem olduğunu görürüz. İstanbul her an her şeye hazırlıklı olmalı, vatandaşlar, devlet gereken tedbirleri almalıdır Yüzde 50’si kaçak binadan oluşan bir şehirde her daim tedbirli olunmalıdır. Oturduğunuz semt hakkındaki spekülasyonlar

önemli değil. Önemli olan binanın sağlamlığı. Herkes semtinden ziyade