Mizahın sınırı var mı, her konu espri malzemesi olur mu?

Her konu espri malzemesi olabilir mi, mizah nerede başlayıp nerede bitmeli?

Amaç gülmek-güldürmek ama zaman zaman gerginlik de doğurabiliyor mizah… En çarpıcı örnek şüphesiz Danimarka ile İslam alemini karşı karşıya getiren karikatür kriziydi. Başbakan Erdoğan’ın dava açtığı karikatürlerden, Serdar Turgut’un Rojin ile ilgili yazdıklarına kadar bir çok olayda mizahın sınırı tartışma konusu oldu, her kafadan başka bir ses çıktı. Dün ise tiyatrocu Yalçın Menteş’in Münevver cinayetine gönderme yapan sözde esprisi büyük tepki topladı. Oyununda “Şeytan diyor, şunun başını kes. Gitar kutusuna koy. Git Etiler’de bir çöp konteynerine at” sözlerini kullanan Yalçın Menteş, DHA muhabirinin sorusu üzerine eleştirilere şöyle yanıt verdi: “Aşağı yukarı 80 kere oynadık bu oyunu ve ben 60’ında söyledim bu lafı... Yani Etiler cinayeti olduğundan beri 7 - 8 aydır bu espriyi yapıyorum. Niye şimdi tepki geliyor? Espride Münevver olayına bir gönderme yok. Karabulut’un ismi de geçmiyor. Ayrıca Münevver Karabulut cinayeti de çok abartıldı. Bugüne kadar ilk kez mi birinin kafası kesildi? Allah aşkına yapmayın ya! Baba(Süreyya Karabulut) çıktı, carcar medyada orada burada konuştu. Bu olay güncel hale geldi. Benim kullandığım espriyi abartacak, dillendirecek bir şey yok”

Mizahçıların her konuda espri yapma özgürlüğü var mıdır? Mizah nerede başlar, nerede biter? İşte farklı değerlendirmeler…

GÜLİN YILDIRIMKAYA

gulinyildirimkaya@haberturk.com

Mizah neşenin bittiği yerde biter

Bahadır BARUTER

L-manyak, Lombak, Penguen Dergileri kurucusu

Mizahçılar toplum terapistleridir. Topluma acı veren, karmaşık, sorunlu alanların gerilimlerini azaltma işlevi görürler. Bunu yaparken meseleleri yalınlaştırıp toplumun kendisi ile yüzleştirirler. Acıyı arttıran, sorunu daha karmaşıklaştıran, gerilime daha büyük gerilimler yükleyen mizah; yolundan çıkar. Mizah neşe'nin bittiği yerde biter. Toplumun dönüp kendisini gıdıklamasıdır mizah ve acı vermeye başladığı yerde biter. Önemsemek de mizahın sonudur. Mağara duvarlarına çizilenler resim değil karikatürdür. Toplumun mizahçıları duvarlarda, toplumun gündelik ahvalini neşe ile çizip çevreleri ile şakalaşıyordu. İnsanlık kendisini önemsemeye başladıkça karikatür yerini resime bıraktı. Çocukların da yaptıkları başlangıçta karikatürdür. Hayatı önemsemeye başladıkça yaptığımız şey de resim olmaya başlar. Toplumun kendini gıdıklamasıdır mizah ve insan ciddi kafa ile kendisini gıdıklayamaz.

Tiyatrocu - Ali Poyrazoğlu

Mizah dünyanın en ciddi işi, neyin nasıl algılanacağını bileceksin

Mizah dünyanın en ciddi işidir, çok ciddi bir biçimde yapılmalı. Tabii ki kantarın topuzu hiçbir zaman, hiç kimse tarafından denetlenmemeli. Mizah, kendinle, dünyayla, olan bitenle dalga geçerek gücüne meydan okuma özgürlüğüdür. Mizah hiçbir şekilde kısıtlanmamalı, karşı düşüncelerin saldırısına uğramamalıdır. Ama mizah yapanlar da mesajlarını okuyucalara ya da izleyicilere sağ-salim ulaştırabilmek için kimin neyi ne şekilde algılayacağını yönetmesini bilmelidir. Mizah, çeşitli renkleri olan bir beyne kahkaha attırma yöntemidir. Aynı zamanda da bir algı yönetimidir. Mizahın okunu; yayını iyi gereceksin, oku iyi yerleştireceksin ve öyle hedefe göndereceksin. Beceremezsen, ıskalarsın ve madara olursun.

Oyuncu Hakan Yılmaz

Güldüreceğinize ağlatırsanız, mizah olmaktan çıkar

Mizahın bir sınırı olması lazım. Eleştiri elbette yapacağız ama sonunda güldürmek gerekiyor. Güldürmek yerine ağlatırsanız, o zaman mizah olmaktan çıkıyor. Otokontrollü olması gerektiğini düşünüyorum, çok ince bir nokta bu. Kaş yapayım derken göz çıkarılmamalı, kimsenin üzülmemesi lazım. Çok saçma sonuçta mizah yapıyoruz. Ciddi bir tartışma programı olsa herkes birbirine en sert eleştirileri de getirebilir ama mizahın amacı insanları rencide etmek değil, eğlendirmektir.

Gerçek mizah anarşisttir, agresiftir

Birol GÜVEN

Senarist Yapımcı

Bizim ülkemizde mizah televizyondan alınan bir şey olduğu için, steril bir alan olarak algılanıyor. Oysa mizah, televizyonda görüldüğü gibi steril bir alan değildir. Anarşisttir, rahatsız edicidir, agresiftir hatta karşısındaki gücü yok edicidir. Gerçek mizah budur. TV’de böyle yapılamadığı, mizah belli sınırlarda yapılmaya çalışıldığı için evet bazı sınırlar konulabilir. Mizahı ne kadar kontrol etmeye, bastırmaya çalışırsanız çalışın bastıramazsınız. Bastırabilirseniz o mizah olmaz, ona başka bir şey demek gerekir.

Mizah aksırık gibidir, gelince tutamazsın

Levent KIRCA

Komedyen

Bizim gibi ülkelerde mizah baskıdan ötürü güçlenir, mizahı baskı besler, sansür besler. Mizah sizin elinizde olan bir şey değildir, mizah yasaklandıkça kendiliğiden güçlenir ve büyür. Mizah aksırık gibi bir şeydir, geldiği zaman tutamazsın. Bu hapiste de olur, sokakta da olur, sahnede de olur. Türk mizahı dediğiniz zaman dünyayla boy ölçüşebilecek bir mizahtan bahsediyoruz. Mizahımız Nasreddin Hoca mizahıdır, durum komedisidir, görevci gülmecedir. Timurlenk Nasreddin Hoca’ya “Hoca bana paha biç!” diyor. Hoca da “5 akçe!” diyor. Timurlenk de “Hoca sadece belimdeki bu peştemal 5 akçe eder” diyor. “Ben de sadece ona paha biçtim zaten” diyor Hoca da.

Şimdi bu mizah nerede başlayan nerede biten bir mizahtır? Mizah sınırlandırılamaz. Bir dönem Adnan Menderes milletvekillerinin karikatürlerinin yapılmasını yasakladı, karikatüristler de yüzlerinin dış hattını çizerek hepsini resmetti. Kim olduğunu anlıyorsunuz ama net bir şekilde “Bu odur” da diyemiyorsunuz. Mizahçıyı engellerseniz mizahçı daha da coşar. Selin önüne bent kurmak gibi bir şeydir, sel o bentleri aşar.

Yavuz SEÇKİN

Komedyen

Her şeyin mizahı yapılabilir

Mizah hoşgörünün olduğu yerde başlar, hoşgörünün öldüğü yerde biter. Nerede kendini aşmış, hoşgörülü bir toplum varsa mizah o toplumda büyür, beslenir ve yaşar. Sansürle, yasaklamayla, yermekle, sadece mizah değil hiçbir kültürel etkinlik hiçbir yere varmaz. Belli bir üslup kullanarak her şeyin mizahı yapılabilir.