Türk çağdaş resmi bu kadar para eder mi?

Burhan Doğançay’ın “Mavi Senfoni” adlı tablosunun 2.2 milyon dolara satılması tartışma yarattı

Sıkı bir modern sanat meraklısı olan işadamı Murat Ülker, Burhan Doğançay’ın “Mavi Senfoni” adlı tablosunu rekor bir fiyata satın aldı. Tam 2.2 milyon dolar… Türkiye’de çağdaş resmin şu ana kadar ulaştığı en yüksek rakam bu… Peki Türk çağdaş resmi bu kadar para eder mi?

Türkiye dört gündür bu soruyu tartışıyor. Biz de uzman isimlere sorduk; oluşan rakam gerçek ve kalıcı mı? Türkiye’de sanatın değeri mi artıyor yoksa sanata verilen değer mi?

İşte farklı yorumlar..

GÜLİN YILDIRIMKAYA

gulinyildirimkaya@haberturk.com

Portakal Kültür ve Sanat Evi Rafi Portakal:

Bu satış bir dönüm noktası, alanı da satanı da kutluyorum. Öncelikle belirtmek isterim ki, bu son derece önemli bir satış ve hatta bir dönüm noktası. Alanı da satanı da kutluyorum. Fiyat çok mu yüksek yoksa ucuz mu sorusunun yanıtını zaman gösterecek. Bu dünyada da böyledir, bir şey bir fiyatla çıkar, sonuç beklentilerin üzerindedir ve şok etkisi yaratır ama zaman onu en iyi şekilde doğrular. Bir süredir çağdaş Türk tablolarında olsun, klasik Türk tablolarında olsun ciddi bir kıpırdama var. Tüm dünyada da sanat eserlerinde ciddi bir kımıldayış var. Sanatseverler çok sık rastlanacak eserle, şaheser arasındaki farkı artık daha iyi anlıyor.

Klasik Türk resminin bütün geçmişi 100-150 yıllık. Üretilen resimlerin adedi de belli, bulundukları noktalar da… Fakat çok az ünlü ressamımız var (25-30 kadar), onların da hem eserlerinin adedi az hem de şaheserlerinin adedi çok az. Eserler genelde ünlü koleksiyonerlerin evinde ya da müzelerde bulunuyor. Çağdaş resim ise halen üretilen bir alan. Sanatseverler daha kolay erişilebilirler. Biraz Türk resim tarihini inceleyecek olsak klasik dönemde bir Türk resminden bahsedebiliriz, gerek dokularıyla, figürleriyle, konusuyla bir resim dili vardır klasik Türk resminin. Çağdaş resimde ise enternasyonal olmak zorundayız çünkü çağdaş sanat enternasyoneldir ve dilinin de tüm dünyada okunabilir olması lazım. Kendi kültürünüzden esinti yapabilirsiniz elbette ama enternasyonel bir dil kullanarak, dünyadaki örneklerin takipçisi değil öncüsü olmanız lazım. Dünyadaki önemli koleksiyonerler ve müzeler çağdaş Türk resimlerini koleksiyonlarına katmalı. İşte o zaman çağdaş Türk tablolarının asıl değeri ortaya çıkar.

Ressam Bedri Baykam:

Futbolcu milyon dolar alınca normal, sanatçı alınca yüksek deniyor!

Dünyada ölü ünlü sanatçıların eserleri 200-300 milyon dolara; yaşayan önemli sanatçıların eserleri ise 3 milyon ila 35 milyon dolar arasında satılabiliyor. Türkiye bu rakamlara alışık değil ve ülkemizde yıllardır şöyle bir çarpıklık var. Türk sanatının en önemli isimlerinin eserlerini 30-40 bin dolarlara alabildi insanlar. Bir ülkenin tarihine girmiş en önemli sanatçıların eserlerini o fiyata alabiliyorsanız bu normal bir durum değildir. Bir futbolcunun 3-5 milyon Euro almasına alışık ama sanat söz konusu olduğu zaman çok daha düşük fiyatlar söz konusu.

Sanatın önemini bilmeyen bir ülke olduğumuz için düşük rakamları bile astronomik görme eğilimi var bizde çünkü ülkede müze yok, devletin sanata verdiği önem yok. Çağdaş Türk sanatı özel girişimcilerin ve koleksiyonerlerin sayesinde gelişebiliyor, devlete rağmen gelişiyor. Doğançay’ın en büyük boy resmine 2.2 milyon dolar verilmesi, Türk sanatı için hatırlanacak bir dönemeç. Ama genel olarak baktığımız zaman, hızlı sirkülasyondan uzak durmak gerekli çünkü bu hareketin ardından aniden ateşi fırlayan fiyatlar sağlıklı bir altyapı üzerinde gelişmezse piyasaya zaman içinde soru işaretleri ve zarar getirebilir buna dikkat etmek lazım. Başka bir konu da, Türkiye’de yaşı ilerlemiş 3-4 sanatçı üzerinden bir fiyat oynaması, değer borsası oynaması görülüyor. Dünya sanatında ise en çok prim yapan, fiyatı en çok çıkan sanatçılar illa ortamın en yaşlı sanatçıları olmazlar. Ama Türkiye bu bilgi birikimine ve özgüvene sahip olamadığı için yaşlılık sanatın değerinde tek geçerli kritermiş gibi bir hava yaratılıyor ki bu çok yanlış. Bir sanat eserinin fiyatı, o ülkenin dünya sanat tarihine girme ihtimali, eserin yaratıcısının kendi tarihinde bir kilit olup olmadığı sorularının sentezi üzerinden ortaya çıkar.

Fiyatların çıkması normal çünkü eski düşük fiyatlar anormaldi. Dünyanın hiçbir yerinde, oturmuş sanat ülkelerinde sanatçıların eserlerini o fiyata alamazsınız, Türkiye bunu yavaş yavaş anlayacak. Bu piyasa yalnız İstanbul piyasası, Anadolu’nun İzmir’in sanatla ilişkisi sıfır. Anadolu elmas, Mercedes ve villayla kendini ifade etmeye, gösteriş merakını bunlarla tatmin etme çocukluklarını aştığı zaman olay başka boyutlara taşınacak. Şu anda tek şehrin hakimiyetinde olan resim sanatı sadece bu haliyle bile anormal bir durum sergiliyor.

Gazete Habertürk Yayın Danışmanı Murat Bardakçı:

Edirne’nin ilerisinde satışa çıkartın, bakalım alıcı bulabilecekler mi?

Resim evrenseldir. Dolayısıyla dünyanın her tarafında hemen hemen aynı değeri bulması gerekir. Bu fiyatlara satılan Türk ressamlarının eserlerini Edirne’nin ilerisinde satışa çıkartın, bakalım bu fiyatlara Türklerden başka müşteri bulabilecekler mi?

Türkiye’de resim, son senelerde özellikle bazı galeriler tarafından gerçek değerleri aşırı derecede katlanır hale geldi. Bunda tabii ki şirket mülkleri ve vergi istisnaları yahut indirimler gibi alıcının lehine olan durumlar da söz konusu. Dolayısıyla bugünkü satış fiyatlarının gerçek fiyatlar olarak nitelenmemesi gerekir.

Bir buçuk-iki milyon dolara Avrupa’da Picasso, Matisse yahut Chagall gibi isimlerin küçük boy da olsa eserlerini temin etme imkanı varsa, Türkiye’deki fiyatlar meselesinde hakikaten bir tuhaflık söz konusudur.

Ressam Mehmet Güleryüz:

Bu rakama 20 tane çok ciddi resim alınırdı. Gözüküyor ki, Türk resminde büyük bir değer artışı var. Bu rakam beklenen bir rakam değildi. Önemli olan Türkiye’de çağdaş sanatın değerinin bilinmesidir. Değeri üzerinden tartışmak spekülatif olur. Bana sorarsanız, bir ressam olarak derim ki azdır. İsterim ki, 100 milyon dolara satılsın. Fakat sanat eserlerinin kıstasları vardır, onlara göre sorgulanır. Mühim olan fiyatların gerçek olmasıdır. Hakiki ve kalıcı, piyasa belirleyici fiyat olması önemli. Burada rekor kırdık ama devamı olacak mı? Şu anda bu rakama kaç Türk ressamının kaç resmi alınır? 100 bin dolar mesela ciddi bir rakamdır ve en az 20 tane çok ciddi resim alınır. Hatta 50 bin dolar bile ciddi rakamdır. Şimdi Doğançay’ın 3700 resmi varmış. Bunlardan 500’ünü satmaya kalksa piyasa nasıl bir hale gelir?

Beklenen, bundan sonra yaptığı işlerde de fiyatını korumasıdır, ancak o zaman piyasa sağlam olacaktır.