Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Sesli Dinle
        0:00 / 0:00

        Son iki yılda Covid-19 salgını birçok şeyi değiştirirken, havacılık sektöründe ise beklenen bazı gelişmelerin hızlanmasına sebep oldu. Dünyanın büyük iki uçak modeli; dört motorlu Airbus A380 ve Boeing 747’in üretimine son verileceği bu süreçte açıklandı. Üretimi durdurulan iki motorlu, eski model başka yolcu uçakları da var, ama efsane 4 motorlu 747 ve kısa ömürlü A380 kadar hiçbirisi dikkat çekecek durumda değil. Kısacası operasyon maliyetleri sebebiyle rakipleriyle yarışamayacak modeller Covid-19 sonrası gökyüzünden çekilecek, yeni model uçakların dönemi başlayacak.

        Diğer taraftan Boeing 787, Airbus 350, Boeing 777 X ve Airbus A321XLR gibi modellerin daha fazla adetlerle havayolları filosunda görev alması için çaba gösterilmeye başlandı. Gelişim aşaması tamamlanıp, farklı versiyonlarının üretimi yapılanlar ile henüz havayolu filosuna girmemiş olanlar için de Covid-19 bir fırsat oldu. Diğer bir ifadeyle salgın süreci yaşlı uçakların, çeşitli sebeplerden gözden düşmüş uçak modellerinin sonu oldu.

        Salgın döneminde operasyon ücretleri açısından havayollarına ümit olan, her açıdan verimlilik vaat eden yeni model uçaklara hız verildi. Yeni nesil jetler üreticilerin de havayollarına önerileri doğrultusunda ön plana çıkmaya başladı. Filolarda adetleri çoğalmaya başladı. Henüz filolara girmemiş olanlarda ise takvimler öne çekildi. Salgın şartları dikkate alınarak kabin içi konfigürasyonlar geliştiriliyor.

        REKLAM

        Dubai hattında 787 ile A380 yarışıyor

        Türkiye-Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında ise uçak modelleriyle ilginç bir rekabet dönemi başlamak üzere. Türk Hava Yolları (THY) dünyanın en modern ve en yeni kompozit gövdeli uçağı Boeing 787 ile İstanbul-Dubai arasında seferken yaparken, Dubai merkezli Emirates Hava Yolları da çift katlı, dünyanın en büyük, yolcu uçağı Airbus A380 ile bu hatta uçacak. THY ile Emirates’in uçak modelleriyle rekabeti ilginç olacak.

        Boeing 787 daha yeni, daha sessiz ve daha verimli uçuşlar yaparken görünen tek olumsuz avantajı yolcu kapasitesinin A380’in yarısı kadar olması. Ancak iki havayolu arasındaki uçak tipi sebebiyle arz edilen koltuk kapasitesinde ortaya çıkan farklılığın rekabette dengeyi bozmaması için haftalık koltuk kapasitesi iki şirket için de 7 bine sabitlenmiş. Bu durumda iki uçak tipinin yarışı daha kıymetli olacak.

        Öte yandan dünyanın en büyük yolcu uçağı A380’nin en büyük kullanıcısı Emirates. Dünyada sadece A380’lere hizmet veren terminali bile var, ama diğer taraftan da A380 üretimini Airbus durduğunu açıkladı. Son uçağın teslimatı da Kasım 2021’de Emirates’e yapılacak. Toplam 251 sipariş alan dev yolcu uçağından 248’i havayollarına teslim edildi. Üretimi süren son 3 uçak da Emirates filosuna katılacak. Emirates, 123 adetlik A380 siparişinin 120’sini filosuna katmış durumda. Salgın döneminde de bu uçakların büyük çoğunluğu diğer havayolu uçaklarında olduğu gibi yerde kaldı.

        Covid-19 döneminde uzun süre yerde yatışlar, sektörün toparlanmaya başlama aşamasında daha az yolcu kapasitesi sunan uçaklara olan ihtiyaçlar jumbo jetlerin sonunun gelmesini hızlandırdı. Boeing 787, Airbus 350, Boeing 777 X, Airbus A321XLR ve Boom “Overture” gibi yeni modeller daha uzağa, daha hızlı, daha sessiz, daha konforlu, daha az yakıt tüketerek ve daha verimli uçuyorlar veya uçacaklar. Yeni model uçaklar havayolları için daha öngörülebilir uçuş maliyetler ortaya koydukları gibi yolcular için de daha ucuz rakamlarla seyahat etme imkânı sunuyorlar.

        REKLAM

        Büyük havalimanlarının yükü azalacak

        Daha uzaklara sefer yapabilen yeni model uçakların çoğalması, jumbo jetlerin de hizmet dışı kalmaya başlamalarıyla aktarma merkezi olan büyük havalimanlarının yükleri de azalacak. Yolcu kapasiteleri 250 ile en fazla 400 yolcu arasında değişen yeni model uçaklarla noktadan noktaya uçuşlar yaygınlaşacak. Benzer şekilde çeşitli şehirler arasında çapraz uçuşlar artacak. Birbirine havayolu ile bağlanan ülke ve şehir sayısı da yeni model uçaklarla yükselişe geçecek.

        Ayrıca koronavirüs salgını bazı modellerin hizmete girme aşamasında yaşadıkları sorunlara, üzerlerindeki baskıların azalmasına da destek oldu. Boeing 737 MAX’lerin yere indirilmesi tam da Covid-19 döneminde denk geldi. Eksiklerin giderilmesi, sorunların çözülmesi diğer uçak modellerinin yerde yattığı, seferlerin çok az yapıldığı bu dönemde giderildi.

        THY’nin filosuna kattığı dördüncü Boeing 787’i 2019’un ikinci yarısında Seattle’da teslim almaya gittiğimde Boeing 777 X motor sorununu henüz çözememişti. Sonra Covid-19 salgını başladı. Boeing’de sektörden gelecek baskıları ötelemiş oldu. Başlangıçta motor problemi yüzünden gecikme ciddi sorunken, salgınla nimet gibi bir konuma dönüştü.

        Uzun uçuşlarda Boeing 777 X

        Alman Lufthansa Hava Yolları 2022’de Boeing 777 X hizmete sunmayı bekliyor. Eğer bir sorun yaşanmadan bu tarihte teslim edilirse, uzun mesafeli rotalarda, düşük operasyon maliyetleriyle Lufthansa’ya önemli bir toparlanma katkısı da sağlayabilir.

        Boeing 777’nin geliştirilen en yeni versiyonu, çok sınıflı bir düzende 384 ile 426 arasında yolcu taşıyabilir. Diğer ifadeyle Boeing 747 ile neredeyse aynı durumda, fakat operasyon ve bakım maliyetleri çok daha düşük, havalimanlarında onun kadar da geniş alan ihtiyaç duymuyor. Ayrıca Boeing777 X’lerde yolcuları memnun eden bir dizi özellik var. Daha geniş, ferah bir kabin, ışığın istenen seviyede ayarlanmasına, kısılmasına imkân veren pencereler, büyük baş üstü dolapları, çok daha geniş baş üstü alanları ve daha hesaplı uçma imkânı sunan maliyetler…

        REKLAM

        Tek koridorlu en uzun menzilli uçak

        Airbus da salgından önce tanıttığı A321XLR uçağını, Covid-19 döneminde daha da geliştirip, iyileştirme şansını yakaladı. Yaklaşık 10 saat uçabilen A321XLR tek koridorlu uçaklar arasında en uzun menzile sahip uçak olarak öne çıkıyor.

        Airbus A321 XLR, 2019 Paris Air Show’da tanıtıldığında 4.700 mil /7.550 km uçuş menzili olduğu duyurulmuştu. Rakibi Boeing 737 ve diğer dar gövdeli modellerden yaklaşık 1.000 mil daha fazla menzil, daha uzak mesafeye uçuş anlamına geliyor. Uçağa üçüncü bir yakıt deposu ekleyen yenilikçi tasarım, XLR'nin yakıt ikmali gerekmeden 10 saate kadar havada kalmasına imkan tanıyor. Hali hazırda havayollarının filosunda bulunan dar gövdeli uçakların menzillerinin iki katı anlamına gelen bu mesafe farkı sektörde ciddi bir değişim habercisi. Çünkü uzun menzilli çift koridorlu uçaklarla yapılmak durumunda kalınan operasyonların daha makul operasyon ücretleriyle yapılma imkanı sağlayacak.

        Airbus yetkilileri, son teknoloji motorlar ve diğer teknolojik gelişmeler sayesinde uçağın, koltuk başına yakıtta yüzde 30’luk bir tasarruf sağlayacağını söylüyorlar. Bu değerler dar gövdeli bir uçağın en son teknoloji, en yeni model ve en verimli geniş gövdeli uçaklar seviyesine getirdiğini gösteriyor.

        British Airways’ın yönettiği International Airlines Group (IAG) çatısı altında yer alan Aer Lingus ve Iberia, A321XLR’in ilk müşterisi. Uçağın Dublin ve Madrid havalimanlarından transatlantik uçuşlarda kullanılması planlanıyor. Başka havayolları da benzer seferleri bu uçakla yapmayı planlıyor. Transatlantik uçuşların dar gövdeli uçaklarla yapılması demek, büyük, HUB havalimanlarının yükünün azalması, birbirine direkt bağlanacak şehir sayılarının artması, bilet maliyetlerin düşmesi anlamına geliyor.

        REKLAM

        Şimdi tartışılan konu şu; dar gövdeli, tek koridorlu uçaklarda ne kadar süre uçuşa tahammül edilebilir. Transatlantik uçuşlarda ne kadar cazip olabilir? Bazı havayolları sadece business class’a dönüştürülmüş tek koridorlu uçakları transatlantik uçuşlarda kullanıyorlar, ama ekonomi sınıfında nasıl bir etkileşim ortaya koyacağı merak ediliyor. Bu endişeleri gidermek için Airbus, daha geniş koltuklar ve daha büyük baş üstü dolaplarıyla uzun mesafede geniş gövde konforu sunabilmek için birtakım iyileştirmeler yapmış. Bakalım nasıl bir tablo ortaya çıkacak.?

        Bölgesel uçuşlarda Airbus 220

        Kanadalı Bombardier ile mutabakat sonrası Airbus A220 olarak uçuşlara başlayan dar gövdeli bu model versiyonlarıyla Boeing 737 ve Airbus A320 ailesini zorlayacak gibi görünüyor. Ancak daha çok bölgesel uçuşları hareketlendirmek üzere tasarlanmış bir model olduğunu Boeing-Airbus rekabetine de farklılık getirebileceğini söylemekte fayda var. Daha fazla pencere (her sırada iki tane) ve geniş baş üstü dolaplarıyla ciddi anlamda klostrofobiyle mücadeleye ediyor ve bölgesel uçak kavramını ortadan kaldırıyor. Daha az yakıt tüketiyor. Standart bölgesel jetlerden daha uzun menzili var. Dolayısıyla geniş bir yelpazede hizmete verebilir.

        Kıtalararası süratte Boom

        ABD Denver merkezli olarak geliştirilen Boom, 20 yıl önce son uçuşunu yapan Concorde’tan sonra ilk sivil süpersonik jet olma ümidiyle “Overture” modelini üretmeye hazırlanıyor. Covid-19 süreci Boom yetkililerinin de bu yeni model üzerinde yoğunlaşmalarına sebep oldu. 2025’te test uçuşlarına başlamayı hedefliyorlar. Motorlarının geliştirilmesi için Rolls Royce ile ortaklık yapan Boom’un potansiyel müşterilerinden birisi Japan Airlines. 55 koltuklu “Overture” modelinden 20 adet kadar satın almak için görüşmeler yapıyor. Uçak, ses hızının iki katının (Mach 2.2) biraz üzerinde uçacak. Büyük pencereleri olacak. Bilet fiyatlarının da günümüz business class seviyelerine yakın olması hedefleniyor.

        Her 20 kargodan biri THY'nin

        Her 20 kargodan biri THY'nin
        0:00 / 0:00

        Havacılık sektörünün en önemli alanlarından birisi hava kargo. Küresel tedarik zincirinin de işlemesine yardımcı oluyor. Hatta salgın sürecinde kara, demir ve denizyolunun kesintiye uğraması sebebiyle yardımdan öteye işlev üstlendi. Fakat COVID-19 ile birlikte büyük darbe alan sektörlerden birisi hava kargoydu, ama 2021’in ilk çeyreğinin ardından adeta şahlandı.

        Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği’nin (IATA) nisan ayında yaptığı açıklamaya göre şubat ayında hava taşımacılığı hacimleri 2019'in aynı ayına göre yüzde 9 arttı. Latin Amerika dışındaki tüm bölgeler, Covid öncesi seviyelere kıyasla Hava Kargo talebinde bir iyileşme gördü, Kuzey Amerika ve Afrika en güçlü performansını sergilemeyi başardı.

        Temmuz ayında açıklanan rakamlara göre ise küresel talep Temmuz 2019’a kıyasla yüzde 8,6 arttı. Genel büyüme, yaklaşık yüzde 4,7'lik uzun vadeli ortalama büyüme eğilimine kıyasla güçlü kalmaya devam ediyor. Tüm bunlara karşın COVID-19'un delta varyantı bazı riskleri beraberinde getirebilir. Tedarik zincirleri ve üretim hatları sekteye uğrarsa, hava kargoda bundan etkilenecektir. Yine de mevcut durum ve ekonomik gidişat, güçlü büyüme trendinin yılsonuna kadar devam edeceğini gösteriyor.

        Hava kargo sektöründe FedEx, UPS, DHL, Atlas Air, Amazon, Katar, Turkish Cargo, Cathay Pacific, Emirates, ve Cargolux gibi şirketler başı çekiyor. Ancak yolcu uçaklarıyla yapılan kargo taşımalarının uçuşların azalması sebebi sekteye uğraması hava kargo pazarını da etkiledi. World Air Cargo Data (WACD) verilerine göre global hava kargo pazarı yüzde 28,5 oranında daralma gösterdi.

        Salgın döneminde sadece kargo uçaklarıyla sefer yapan, ayrıca belli oranlarda da olsa yolcu uçaklarını serviste tutan Türk Hava Yolları gibi şirketler pazardaki paylarını artırmaya devam ettirdiler. THY, pazar payını yüzde 5’e kadar yükselterek, dünyada taşınan her 20 hava kargodan 1’ini taşıma başarısına imza attı. Operasyonlarını ‘Turkish Cargo’ markasıyla yürüten THY, dünya genelinde, 95’i direkt kargo noktası olan 320’den fazla destinasyona uçuyor. 2023 yılında ise 120 destinasyona direkt olarak uçuş gerçekleştirmeyi planlıyor. Filolarındaki uçaklara göre THY’nin global rakiplerinde ise durum şöyle;

        1) Hava kargoda en büyük FedEx

        1971’den bu yana dünya genelinde 220’den fazla ülke ve bölgeye kargo taşımacılığı yapan Federal Express Corporation (FedEx), 648 uçaklı filosuyla dünyanın en büyük kargo havayolu şirketi konumunda. FedEx Express, 235 Cessna 208B, 119 Boeing 757F, 102 Boeing 767F, 68 Airbus A300F, 57 McDonnell Douglas MD-11, 47 Boeing 777F, 21 ATR-72, 20 ATR-42, 13 McDonnell DC-10 ve ATR-72 600 ile hizmet veriyor.

        2026’ya kadar 135 kargo uçağıyla filosunu genişletmeyi planlayan FedEx’in 2021 raporuna göre 50 Cessna 208B, 46 Boeing 767F, 28 ATR-72 600 ve 11 Boeing 777 kargo uçağı daha alınacak. FedEx, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Memphis Uluslararası Havalimanı’ndaki (MEM) ana merkezinden Çin’deki Guangzhou Baiyun Uluslararası Havalimanı’na (CAN) kadar uzanan 14 büyük kargo üssüne sahip.

        2) UPS elektrikli uçaklara hazırlanıyor

        United Parcel Service (UPS) 500’ü aşkın kargo uçağıyla 220’den fazla ülke ve bölgeye taşımacılık yapıyor. Dünyanın en büyük ikinci hava kargo taşıyıcısı durumunda. UPS, 78 Boeing 767, 75 Boeing 757, 52 Airbus A300, 42 McDonnell Douglas DC-11 ve 36 Boeing 747 kargo uçağı işletiyor.

        UPS, 7 Nisan 2021'de 150 adet kadar elektrikli Dikey Kalkış ve İniş (eVTOL) kargo uçağı satın alma planladığını da duyurdu. Ekspres teslimat devi, UPS Flight Forward yan kuruluşu ile birlikte özellikle küçük ve orta ölçekli pazarlar için hava hizmetlerini desteklemek için eVTOL kargo uçağını Beta Technologies'den (BETA) satın almayı planlıyor. 10 eVTOL uçağının ilk partisinin 2024'te gelmesi bekleniyor.

        3) DHL elektrikli kargoda ilk olmak istiyor

        Kargo devi Alman DHL Express’in bir yan kuruluşu olan DHL Aviation, 1969 yılında hava kargo operasyonlarına başladı. Toplam 191 kargo uçağına sahip. Çoğunluğu Boeing üretimi kargo uçaklarının oluşturduğu filoda 40 Boeing 767F, 36 Boeing 757F, 36 Airbus A300F, 24 Boeing 737F, 19 Boeing 777F, 14 Airbus A330F, 12 Boeing 747F, 8 ATR 42/72, bir Airbus A321F ve bir Tupolev Tu-204 kargo uçağı bulunuyor. DHL, Seattle merkezli üretici Eviation’dan 12 adet tamamen elektrikli kargo uçağı sipariş ettiğini ve bunu yapan ilk şirket olduğunu açıkladı.

        4) Atlas Air en büyük 747 kullanıcısı

        1992’de kurulan Amerikan Atlas Air, 103 uçaklık filo büyüklüğü ile dünyada dördüncü sırada yer alıyor. Bu 103 uçaktan sadece on tanesi ticari ve askeri yolcu kiralamalarında kullanılıyor. Geri kalanı; 51 Boeing 747F, 26 Boeing 767F, dokuz Boeing 777F ve 8 Boeing 737 kargo uçağı dahil olmak üzere yalnızca kargo alanında hizmet veriyor. Aynı zamanda en büyük 747 operatörü olan şirket filosunu bu uçaklarla daha fazla büyütmeyi planlıyor. Boeing’de 12 Ocak 2021’de fabrikadan çıkacak son Boeing 747 uçakları için Atlas Air ile anlaşmaya vardığını duyurmuştu. Son dört 747, 2022’de Atlas Air filosuna katılacak.

        5) Amazon için kuruldu dev oldu

        Eskiden Amazon Prime Air olarak bilinen Amazon Air, 2015 yılında yalnızca Amazon’un paketlerini taşımak için kuruldu. Görece genç bir şirket olan Amazon Air, 73 uçaklık filosuyla en hızlı büyüyen kargo havayollarından birisi. 51 Boeing 767F ve 22 Boeing 737’ten oluşan filosuyla Amerika Birleşik Devletleri’nde 35'ten fazla havaalanında faaliyet gösteriyor. Amazon Avrupa’da ilk merkezini, Almanya’daki Leipzig/Halle Havalimanı'nda (LEJ) faaliyete geçirdi.

        Alman Lufthansa 8 basamak düştü

        Alman Lufthansa 8 basamak düştü
        0:00 / 0:00

        Hava kargonun salgın sürecinde de 3 önemli oyuncusu FedEx, UPS ve Katar. Taşınan kargo ton-km açısından ise ilk 25 kargo havayolu listesinde Covid-19 döneminde 2020 sonunda önemli değişimler oldu. Bu değişim 2021’de devam etti. En büyükler arasındaki Lufthansa, British, Air France ve American Airlines hava kargonun kaybedenleri oldu.

        ATA'nın son raporuna göre en iyi 25 kargo havayolu şirketi, kargo-ton/km açısından yüzde 3,3 kayıp yaşadı. Bu oranın sektörün geneline etkisi ise yüzde 9,1’lik kayıp şeklinde oldu. Bu kayıpların yıl sonu itibariyle durumunun ne olacağını bekleyip göreceğiz.

        Covid-19 sürecinde uçuşlarını askıya almayan ender havayollarından birisi olan Katar, kargoda çift haneli büyüyenlerden. Çift haneli artış gösteren diğer iki havayolu ise China Airlines ve Atlas Air. Büyük kargo filolarına sahip havayolları; British Airways, Air France ve American Airlines ise ilk 25’ten düşenler arasında yer alıyor. Bu sene ilk 25’te en fazla basamak kaybeden havayolu ise sekiz sıra gerileyerek 15’ciliğe düşen Alman Lufthansa.

        Bu sene içinde THY daha yukarılara doğru ilerleyip 6’ncı sıraya kadar gelirken, bazı şirketler geriledi. Dolayısıyla 2021 sonunda farklı bir “Hava Kargo” tablosu ortaya çıkacak. 2020’deki tabloyu verip, yorum ve tahminde bulunmak isteyenler bir katkı sunayım.

        Taşınan kargo-ton/km açısından “Dünyanın En Büyük 10 Hava Kargo Şirketi” sıralaması şöyle;

        REKLAM

        1) FedEx Express (ABD)

        2) UPS Airlines (ABD)

        3) Katar Airways Cargo (Katar)

        4) Emirates SkyCargo (Birleşik Arap Emirlikleri)

        5) Cathay Pacific Cargo (Hong Kong)

        6) Korean Air Cargo (Güney Kore)

        7) Lufthansa Cargo (Almanya

        8) Cargolux (Lüksemburg)

        9) Turkish Cargo

        10) China Southern Airlines Cargo (Çin)

        Diğer Yazılar