Kültürel ve doğal miraslarımız II (Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları)
Bitlis'teki Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, günümüze dek ulaşan önemli tarihi eserler arasında bulunuyor. Gerek kitabe içerikleri gerekse süsleme özellikleriyle önemli birer belge niteliğindeki eserler, UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde bulunan Türkiye'nin 83 varlığından biri
Van gölü kıyısında yer alan ve tarihi M.Ö 900'e uzanan Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, Selçuklu dönemi taş işçiliği, inanışları ve yaşam biçimini en güzel şekilde yansıtan mezar taşları ile UNESCO Dünya Miras Listesi'ne önerilecek adaylar arasında bulunuyor.
Orta Çağ'ın gözde şehirlerinden olan Ahlat, döneminin önemli bir bilim - kültür ve ticaret merkezlerinden biriydi. Ahlat'taki diğer kültür varlıkları ve mimari örneklerin yanı sıra, Selçuklu dönemine ait mezar taşları da günümüze ulaşan önemli tarihi eserlerdir.
Ölen kişinin yattığı yeri belirtmek için yapılmış olan bu mezar taşları, aynı zamanda birer mimari eser olarak ele alınmış ve ayrıntılı bir şekilde yontulup işlenmiştir.
Bu mezar taşları, kitabe içerikleri ve süsleme özellikleri ile de bölgenin geçmişi hakkında önemli bilgiler sunan birer belge niteliğindedir. Anadolu'nun birçok bölgesinde, Anadolu Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerine ait, tarihi öneme sahip mezar taşları bulunmaktadır. Orta Asya anıt mezar geleneğinin İslam'la buluşması ve Anadolu'da var olan unsurlarla kaynaşmasını sembolize eden bu mezar taşlarının en erken tarihli örnekleri Ahlat'ta görülmektedir.
Bu örnekler, 210 bin metrekarelik alanda bulunan ve ülkemizin en büyük İslam dönemi mezarlığı olan Ahlat Meydan Mezarlığı'nda, günümüze dek sağlam bir şekilde ulaşabilmiş yaklaşık 1500 mezar taşıdır.
Bu eserler XII. yüzyılın son çeyreği ile XVI. yüzyılın ilk çeyreği arasına tarihleniyor. Bu mezar taşlarını yapan sanatkârları ve eser sayılarını belirlemek için yapılan saha çalışmalarında 32 sanatkârın adı ve onlara ait yaklaşık 500 eser, kazı ekibi tarafından tespit edildi.
UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde Türkiye'nin 77'si kültürel, 3'ü doğal ve 3'ü karma (Kültürel / Doğal) olmak üzere toplam 83 varlığı bulunuyor.
UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kapsamında Taraf Devletler, UNESCO Dünya Miras Listesi'ne kaydedilmesi uygun olan varlıklara ilişkin envanterlerini (geçici liste) UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletmekle yükümlüdürler.
UNESCO Dünya Miras Merkezi'nce yayınlanan bu listede yer alan varlıklara ilişkin hazırlanan adaylık dosyaları Dünya Miras Komitesi'ne sunulmaktadır. Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi'nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.
İlk kez 1994'te UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletilen Geçici Listemiz 2000, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020'da güncellendi.
