Yenidoğan bebek bakımının püf noktaları

Bazı püf noktalarına dikkat edildiği takdirde yenidoğan dönemini daha rahat atlatmak mümkün…

Giriş: 08.11.2014 - 09:35 Güncelleme: 08.11.2014 - 09:35

Damla ÇELİKTABAN / HT GAZETE

Yenidoğmuş bebekler süt gibi, krema gibidir… Kendilerine has şahane bir kokuları, bilgiç bakışları, buruşuk elleri vardır. Yenidoğan bakımı özellikle ilk defa anne-baba olan kadın ve erkek için ilk başta ürkütücü gelebilir. Bazı püf noktalarına dikkat edildiği takdirde yenidoğan dönemini daha rahat atlatmak mümkün…

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Osman Ayataç’a göbek bağının işlevini ve doğumdan sonraki bakımını sordum…

Göbek bağı ne işe yarar?

Göbek kordonu (bağı) anne karnında bebek ile plasenta yani anne arasında tişimi sağlar, bu damarları saran jelatinimsi bir madde ile travmalardan korunur, bebeğin beslenme ve gelişmesi için gerekli oksijen, besinler ve faydalı diğer faktörlerin iletişimini sağlar. Göbek bağı ortalama elli santimetredir, doğum sonu göbeğin 2-3 cm yukarısından önce klempe edilir ve sonra kesilir. Bebek nefes almaya başladığında, bebeğin akciğerlerine oksijen girer, bu damarlar kapanır ve fonksiyonları biter.

Göbek bağı ne zaman düşer, bakımı nasıl yapılmalıdır?

Her bebeğin göbek bağı farklı günlerde düşer. Göbek bağı ortalama 5-15 gün arasında düşer, erken ve geç düşmesi durumunda göbek bakımı yapılmaz ise enfeksiyon olasılığı artar. Göbek düşene kadar göbeğin enfeksiyon (mikroplanma) riski yönünden yüzde yetmişlik alkol solüsyonu ile günde iki veya üç kez pansuman yapılması, açık bırakılması ve kesinlikle üstünün kapatılmaması gereklidir. Islak göbek, gaz bezi veya buna benzer maddeler ile kapatılırsa tetanos ve diğer mikroplar yönünden enfeksiyon riski yüksek olur, ayrıca göbeğe bebek pudraları ve bilinmeyen pomatlar sürülmemelidir. Fazla alkol pansumanı göbek bağının sertleşmesine yol açarak göbek bağı düşmesini geciktirir. Göbek bakımı uygun yapılır ise göbek bağı düşmeden de banyo yapılabilir.

Doğru bakım yapılmaması durumunda karşılaşılabilecek riskler nelerdir?

Yenidoğan bebeklerde enfeksiyon bulaşma yolları olarak göz, göbek ve deri önemlidir. Vücuda bu bölgelerden giren mikroplar kan yolu ile yayılarak kan zehirlenmeleri, menenjit ve zatürree yapabilir. Özellikle bağışıklık sistemi düşük bebeklerde bu risk daha fazladır. Göbek bağı düştükten sonra bu bölgelerin bakımı önemlidir.

Yenidoğan bebeğin ilk 70 dakikası

0 DAKİKA: Bebekler kuvvetli bir şekilde ağlıyor; bu ağlama ciğerlerin uyanmasına da yardımcı oluyor…

2 DAKİKA: Ağlamanın ardından 1 dakikalık bir dinlenme fazına geçiyorlar. Araştırmacılar bu sessizlik fazının bebekleri olası tehlikelerden korumaya hizmet ettiğini düşünüyor.

2.5 DAKİKA: Bebek ilk defa gözlerini açıyor. Yavaş yavaş kafasını ve ağzını hareket ettirmeye başlıyor.

8 DAKİKA: Bebekler hareketleniyor, gözleri 5 dakikadan uzun süredir açık. Bu süreçte bebek annesinin yüzüne ve memelerine bakıyor. Minik minik acıkma sesleri çıkarmaya başlıyorlar ve ellerini ağza götürüyorlar.

18 DAKİKA: İkinci bir dinlenme ve sessizlik fazı.

36 DAKİKA: Dinlenmiş yenidoğan bebek annenin memelerine doğru hareket etmeye başlıyor; memelerden gelen süt kokusu yönünü belirlemesine yardımcı oluyor.

62 DAKİKA: Bebek memeye ulaşmış ve pek kıymetli kolostrum (ilk sütten) içmeye başlamış oluyor…

Kolostrumun içinde proteinler ve bağışıklık sistemi geliştiriciler var. Bu ilk emmeyle beraber annenin rahmi de kasılmaya ve toparlanmaya başlıyor…

70 DAKİKA: Bebek güzel bir öğünden sonra uykuya geçiyor…

Yenidoğan bebeğin hemen yıkanması deri üstündeki koruyucu tabakanın (vernix caseosa) kaybolmasına yol açar bunun sonucunda mikropların deri yolu ile girerek yine sepsis, menenjit ve zatürree riski oluşturur. Göbeğin steril olmayan maddeler ile kesilmesi sonucu bebeklerde oluşan tetanos hastalığı yüzde doksan ölümle sonuçlanır. Annenin hamilelik sürecinde tetanoz hastalığına karşı aşılanması, göbek bakımının uygun yapılması bu riski çok azaltır.

Müzik bebek ruhunun da gıdası

Güven ve huzurla doğum öncesi gelişimini tamamlamaya çalışan bebeğinizin işitme duyusu, anne karnında başlıyor ve bütün yaşamı boyunca ilerleyerek devam ediyor.

Hamileliğin son döneminde anne karnındaki bebek; annenin kalp atışlarını ve yüksek frekanstaki konuşmaları dahi duyabiliyor. -

Dünyaya geldiği andan itibaren ise bir birey olarak aktif öğrenmeye başlıyor.

Annenin dinlediği rahatlatıcı müzik ve stresten uzak kalmak bebeğin gelişimini olumlu yönde etkiliyor.

Hamilelik döneminde bebeğin sesleri duymasıyla başlayan bebek - anne arasındaki duygusal bağ, bebeğin dünyaya gelişiyle kendini farklı bir ortama taşıyor.

Bebek yeni geldiği bu ortamda, kendisini bir ses dünyasının içinde buluyor; fakat bu yeni dünyayı tanımıyor.

Bu dünyada kendini güvende hissedebilmesi için annenin sesine ve sıcaklığına ihtiyaç duyuyor.

Bu açıdan bebeğe dokunmak, onunla konuşmak ve her ağladığında yanında olmak, bebeğe bu dünyada da yalnız olmadığını, anne babasının onu koruyacağını hissettiriyor. -

Anne ve babasının ayak seslerini tanımaya başlıyor.

Bebekler, doğumdan itibaren ses uyarıcısına tepki gösteriyor. -

Doğumdan birkaç hafta sonra bebekler, ani ve yüksek tondaki seslere karşı kasılma davranışı göstermeye başlıyor.

Yumuşak sesler duyduğunda rahatlıyor ve bazı tipik hareketler yapıyor.

Üç aydan küçük bebekler müzik dinlediğinde çok fazla tepki göstermezler; üçüncü aydan itibaren bebek, bazı hareketlere sesin eşlik ettiğini anlamaya başlıyor.

Bebeğe 4-6'ncı aylar arasında müzik dinletildiğinde, bebek çok dikkatlidir.

Normal gelişim içinde olan bebeğiniz, sekizinci aydan sonra canlı ritimleri içeren müziklere karşı aktif davranışlarda bulunmaya başlıyor.

Bebek, artık dilin varlığını kavradığı için müziği sadece pasif bir şekilde dinlemiyor, ona sesle cevap veriyor.

Bebeklerin dokuzuncu aydan sonra müziğe karşı verdikleri tepkilerde bir kalite meydana geliyor ve müzikten zevk aldığını veya hoşlanmadığını davranışlarıyla belirtiyor. -

Müziğe karşı açıkça verilen tepkilerden hemen sonra başlayan şarkı biçimindeki ilk mırıldanmalar, dil gelişim sürecinin 4-6 ayları arasında görülüyor. -

Bebek, çevresindeki sesleri kolayca ayırt edebiliyor ve ses dünyasına kendisi de sesiyle katılmaya başlıyor.

Ses ile olan bu iç içelik, zihinsel ve sosyal gelişim süreçlerinde de zamanla bebeğin kendisini ifade etmesi ve iletişim kurması açısından ayrılmaz bir parça oluyor.

Bebek, çevresinde olup biteni ses ile algılıyor.

Kendi isteklerini ve tepkilerini de yine kendi sesi yoluyla veriyor. Bu nedenle; müziksel gelişim, genel gelişimden bağımsız olarak düşünülemez. -

Müziksel gelişim, küçük kasların gelişimiyle de doğru orantılı olarak ileriliyor.

Sesin üretebilmesi için, ses telleri ve diyafram kaslarının yeterli olgunluk seviyesine gelmesi ve zihinsel anlamda da gerekli olgunlaşmanın gerçekleşmesi gerekiyor.

‘VERNİKS’İ BİLİYOR MUSUNUZ?

Amerikan obstetrik ve jinekoloji dergisi “Amniyotik Sıvının ve Vernix Caseosa’nın Antimikrobiyal Özellikleri ve Anne Sütüyle Benzerlikleri” adında bir çalışma yayınladı. Bu çalışmaya göre yeni doğan bebeğin ilk banyosunun doğumdan en az yirmi dört saat kadar ertelenmesi gerekiyor. Neden derseniz bebekler verniks adı verilen bir tabakayla kaplı olarak doğuyorlar.

Beyaz ya da sarımsı, bazen tüm vücudu kaplayan, bazen sadece kıvrımlı bölgelerde olan bu tabaka yağ ile krem arası bir kıvamdadır. Verniks’e insan hayatındaki enfeksiyonlara karşı oluşan ilk savunma kalkanı da denebilir. Bebeklerin cildini kuruluktan, su kaybından korur. Hamileliğin 3. üç aylık döneminde oluşan verniks rahimde geçirdiği günler boyunca bebeğin cildini yaşadığı sulu ortamdan da korur ve yeni deri oluşumunu kolaylaştırır.

Verniks aynı zamanda bebeğin doğum kanalından yumuşacık ve kayar gibi doğmasına yardımcı olur. Doğumdan sonra bebeklerin yıkanmasının geciktirilmesi işte bu mucizevi tabakanın görevini yapmasına izin vermek içindir. Bebeğin cildini yıkamak yerine sildiğimizde temizleyici bir krem görevi görür ve bebeğin vücut ısısını korumasına yardımcı olur.

Uykunun bebek gelişimine katkısı

İyi bir uyku sayesinde fiziksel büyüme, kan dolaşımı, organlar, kaslar ve kemikler gibi vücudun pek çok farklı yerini etkileyen değişik hormonlar sayesinde gerçekleşir.

Büyüme hormonu gün boyunca salgılanır. -

Ancak özellikle çocuklar için en etkili olarak salgılandığı zaman derin uykuya daldıklarından kısa bir süre sonra gerçekleşir.

2-3 yaşındaki çocuklar gün boyunca yaklaşık olarak 12-14 saat uykuya ihtiyaç duyar. -

Genellikle bu rakam 12 saatlik gece uykusu ve gün içinde 1-2 saatlik gündüz uyusunun birleşimidir.

4 yaşındaki çocuklar genellikle 11 saatlik gece uykusu gün içinde de 1-2 saatlik uyku ile 11-13 saatlik uyku ihtiyacındadır.

Uyku ihtiyacı çocuktan çocuğa farklılık göstermektedir.

Bazı çocuklar daha fazla uykuya ihtiyaç duyarken diğerleri daha az uyku ile yetinebilmektedir. -

İhtiyacı olan uykusunu alamayan çocuklarda hormon seviyesinin vücudu etkilediği görülmektedir.

Bu durumdan açlık hissini etkileyen hormonlar etkilenebilir.

Bu da çocukların gereğinden fazla yemesine neden olabilir.

Gece uykusunun eksik kalmasının bir diğer olumsuz etkisi de gün boyunca konsantrasyon eksikliği, davranış bozukluğu ve okuldaki performansın olumsuz etkilenmesi olarak gösterilebilir. -

Çocukların bir çoğu ebeveynlerin sandığından daha fazla uykuya ihtiyaç duyabilir.

Eksik uyku olmasının en büyük kanıtlarından biri ı çocukların sık sık araba koltuğunda uykuya dalması ve uyandırmakta güçlük çekilmesi olarak gösterilebilir.

Uyku saati yaklaştıkça hiperaktif davranışlar gösteriyorsa ya da aşırı yorgun oluyorsa bu da uyku düzeninde bir eksiklik olduğunun göstergesi olarak gösterilebilir.

Çocuğunuzun gelişimine destek olmak için yeterli uykuyu alabilmesi için bir düzen oluşturabilirsiniz. -

Odasının uyuması için gerekli koşullara sahip olduğundan emin olmanızda yarar var. Sessiz ve karanlık olması uykuya dalmasını kolaylaştıracaktır.

Uyku saati yaklaştıkça çocuğunuzu aşırı uyaracak etkinliklerden kaçınmalısınız. Sakinleştirici bir banyo ile uykuya hazırlayabilirsiniz. -

Her zaman çocuğunuzun uyku düzenini devam ettiremeyebilirsiniz. Haftasonunda, tatillerde bazı değişiklikler olabilir. -

Bir kaç kere aksaması bir sorun teşkil etmez ancak uzun vadede düzenin değişmesini istemezseniz sadece bu günlerin istisna olarak kalmasına önem vermelisiniz. - - (msn.com)

GÖBEK BAĞININ GECİKMELİ KESİMİ

Mevcut doğum ortamında alışılagelen uygulama bebeğin annenin bedeninden çıktığı anda kordonunun kesilmesi şeklinde. Sanki kordon bir zincirmiş ve bebeğin en hızlı şekilde ondan kurtarılması gerekiyormuş gibi...

Güney Florida Üniversitesi’nde Dr. Paul Sanberg öncülüğünde yapılan araştırmalar sonucu, kordonun geç kesilmesinin;

Anemiyi önlediği,

Bebeğe daha fazla kan gitmesini sağladığı,

Erken doğumlarda kordon penslemenin geciktirilmesinin organ bozukluklarını önlediği,

Özellikle düşük kilolu bebeklerde ortaya çıkabilen kan zehirlenmesi tehlikesini azalttığı,

Kan pıhtılaştırıcı maddelerin tüm setinin bebeğe aktarılmasını sağlayacağı,

Kordonu geç kesilen bebeklerin, demir depolarının çok daha fazla olacağı,

Solunum sıkıntısı, kronik akciğer rahatsızlığı, beyin kanaması, göz hastalıkları da dahil olmak üzere birçok hastalık riskinin azaldığı tespit edildi.

Çalışmada göbek kordonu kanında çok sayıda kök hücrenin varlığına işaret ederek, bu hücrelerin bebeğe azami miktarda transferinin ancak geciktirilmiş penslemeyle sağlanacağından bahsediliyor. Göbek kordonundan elde edilen kök hücrelerin önemi, bunların pek çok başka hücreye dönüşebilme yeteneğine sahip olmaları.

Anne sütünün kalitesini artıran 10 besin

1- Yumurta: - Yumurta içeriğindeki zengin A, C ve E vitamini; iyot, fosfor ve çinko gibi mineralleriyle en önemli, en kaliteli protein kaynaklarından biri.

Emziren annenin haftada 2-3 kere yağda kırma olmamak şartıyla tüketmesi gerekiyor. Bebeğin büyüme ve gelişmesinde önemli bir yere sahip olan protein içeriği anne sütünde de bu şekilde artırılabiliyor.

2. Yoğurt: - İçeriğindeki mükemmel kalsiyum fosfor oranı ile vazgeçilmez bir besin yoğurt.

Hem annenin bebeği ile paylaştığı mineral depolarını doldururken hem de bebeğin kemik ve diş sağlığı için son derece önemli bir rol oynuyor. Annenin enerji ihtiyacına göre günde 2 veya 3 bardak mutlaka yoğurt tüketmesi gerekiyor.

3. Koyu Yeşil Yapraklı Sebzeler: - Annenin emzirme dönemindeki beslenmesi doğrudan sütün içeriği ile ilişkili.

Mevsimine uygun; ıspanak, semizotu, maydanoz, roka, tere, dereotu, nane, lahana, brokoli gibi yeşilliklerin tüketilmesi başta folik asit gibi birçok vitamine öncü oluyor ve ileride bebekte anemi görülme riskinin önüne geçilmesini sağlıyor.

Aynı zamanda yapılan birçok çalışma folik asidin bebeklerde gelişim geriliği ve felç gibi problemleri önlediğine işaret ediyor.

4. Yağlı Tohumlar: - Fındık, ceviz, badem gibi yağlı tohumlar zengin yağ asidi, vitamin ve mineral bileşimi ile ön plana çıkıyor.

Annenin beslenmesinde yağ asidi bileşimine önem vermesi sütün daha kaliteli salgılanmasına ve bebeğin sinirsel gelişimine destek oluyor.

5. Zeytin ve Zeytinyağı - Bir diğer mucizevi besin zeytin ve yağı! Yağ asidi bileşimiyle birlikte gün içerisinde yemek, salata ve soslarda kullanımı anneden bebeğe dengeli bir yağ asidi salgılayışı sağlıyor.

Aynı zamanda çocuğun bağışıklığını desteklerken bağırsak faaliyetleri üzerinde de özellikle gaz, şişkinlik ve kabızlık problemi çeken bebekler için faydalı oluyor.

Beslenme ve Diyet Uzmanı Melis Torluoğlu "Zeytin ve zeytinyağı gün içerisinde fındık, ceviz, badem, zeytin ve zeytinyağı emziren annenin enerji ihtiyacına göre dengeli bir şekilde alınmalıdır" diyor.

6. Balık: - Kalp ve damar hastalıklarından beyin gelişimine, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinden diyabete dek sayısız faydası ile sağlık vaadeden balık, bebeğin beyin ve görme yetisinin gelişiminde de özellikle ön plana çıkan besinlerden biri.

Annelerin mevsimine uygun olan balıkları haftada 2-3 defa tercih etmesi öneriliyor. Ancak balıkların kızartma yöntemiyle değil, fırında yapılması önemli.

7. Kırmızı Et: - Demir, bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişmesinde son derece önemli bir mineral. Böylesine vazgeçilmez mineralin en fazla bulunduğu besin ise kırmızı et.

Demir ayrıca enfeksiyonlara yakalanma riskini de düşürüyor ve bebekte sağlam bir bağışıklık sisteminin varlığını destekliyor.

Sağlıklı beslenmesi gereken annelerin de haftada 3-4 defa kırmızı et yemesi gerekiyor.

8. Kurubaklagiller: - Doğumdan itibaren 2 yaşına kadar olan dönem bebeğin büyüme ve gelişmesinin en hızlı olduğu dönemi oluşturuyor. Nohut, mercimek, kuru fasulye gibi kurubaklagiller ise son derece kaliteli bitkisel proteinler olarak dikkat çekiyor.

Hücre yenilenmesi, doku onarımı, kan yapımı, bağışıklık sistemi gibi metabolizmada başlıca birçok olayın gerçekleşmesine zemin oluşturacak bileşimi bünyesinde barındıran kurubaklagilleri annelerin emzirme döneminde haftada 2-3 kere tüketmesi çok önemli.

Üstelik kurubaklagillerin içeriğinden daha fazla yararlanmak adına tahıl grubu ile birlikte tüketilmesi daha faydalı. Örneğin; nohutlu pilav, kuru fasulye ve pilav gibi. Ancak pilavı beyaz pirinç yerine bulgurdan yapmak sağlıklı olanı.

9. Renkli Biberler: - Kırmızı, yeşil, sarı biberler içeriğindeki yüksek A vitamini seviyesi ile birlikte bebeğin görme duyusu üzerinde olumlu etkilere sahip.

Ayrıca yüksek antioksidan kapasitesiyle birlikte hem anne hem de bebeğin bağışıklık sistemini destekliyorlar.

10. Kuru meyveler: - Kuru meyveler içeriğindeki lif, vitamin, mineral ve fitobesinler ile emzirme döneminde artan ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı oluyor.

Fitobesinler sadece renkli sebze ve meyvelerde bulunuyor ve antioksidan özelliği ile önemli bir kanser savaşçısı olarak biliniyor. Fakat kuru meyvelerin şeker oranlarının yüksek olması nedeniyle doğru miktarda tüketilmesi gerekiyor.

Beslenme ve Diyet Uzmanı Melis Torluoğlu "Kuru meyveler kesinlikle taze meyvelerin yerini almamalıdır. Annenin gereksinimlerine göre günlük 4-5 porsiyon meyve tüketilmesi gerekiyor ise bunun en fazla 2 porsiyonu kuru meyve olmalıdır" diyor.

NE ZAMAN KESİLSİN?

Bebek doğduktan sonra, plasenta ve göbek kordonu büzüşmeye başlayarak yeni doğana kan pompalıyor. Kan basıncı dengelendiğinde, kordondaki atımlar duruyor ve bebeğe kan aktarımı sona eriyor. Bu sanki göbek kordonunun kalp atışı gibi. Doğum anından hemen sonra, annesinin kucağına verilen bebeğin göbek kordonu atışı, birkaç dakika beklenildiğinde kendiliğinden sona eriyor. Kordondaki atış bittikten sonra penslenip kesildiğinde, bahsi geçen tüm yararlar bebeğe geçiyor.

Leboyer’in iddiası

Fransız doğum uzmanı Frederick Leboyer “Birth VVithout Violence” (Şiddet İçermeyen Doğum) kitabında kordonun geç kesilmesinin hem fiziksel hem de psikolojik yararlarından bahsediyor. Annesinin karnındayken tüm ihtiyaçlarını kordon vasıtasıyla karşılayan bebeğin alacağı ilk nefesin bağımsızlığa, özgürlüğe atacağı ilk adım olduğunu; bunun aceleye getirilmemesi gerektiğini vurguluyor.

Eğer aceleye getirilirse ileriki hayatında karşılaşacağı değişikliklere, sanki hepsi birer ölümcül tehlikeymiş gibi yaklaşacağını iddia ediyor. Kordonun geç kesilmesinin bebeğin ciğerlerle solumaya alışmasına imkân vereceğini; tabiatın kanununun, bebeklerin hayatlarının ilk dakikalarında iki kaynaktan birden oksijen almaları olduğunun altını çiziyor.

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ