Bu ülkelerde böbrek taşına daha sık rastlanıyor!

CEYDA ERENOĞLU / HT MAGAZİN

cerenoglu@htgazete.com.tr

Böbrek kanalları içerisinde oluşan mineral içerikli sert kitlelere böbrek taşı adı veriliyor. Sıcak ve yüksek rakımlı ülkelerde böbrek taşı daha sık görülüyor.

Genetik faktörler, yeteri kara sıvı almamak ve hareketsizlik böbrek taşı oluşum riskini artıran başlıca faktörler arasında yer alıyor.

Böbrek kanalları içerisinde oluşan mineral içerikli sert kitlelere böbrek taşı adı veriliyor. Böbrek taşlarının hangi etkenlerden dolayı oluştuğu ve oluşum mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte ailevi yatkınlık, doğuştan idrar yolları anomalileri ve bazı sistemik hastalıklar (gut, sistinüri, vb.) böbrek taşı oluşumuna yol açabilen etkenler arasında yer alıyor.

Türk Böbrek Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Opr. Dr. Osman Akalın, “Böbrek taşları genel anlamda nerede idrar varsa orada oluşmaktadır. Böbreğin pelvisinde ve böbreğin havuzcuğunda oluşabilir” diyor ve ekliyor:

“İdrarda koruyucu olan bazı maddelerin vücut tarafından eksik üretilmesi taş oluşumuna neden olur. Sıcak, yüksek rakımlı ve tropikal ülkelerde böbrek taşı daha sık görülür. Güneşin etkisi bunda oldukça yüksektir. Güneşten dolayı vücudun D vitamin sentezi artar. D vitamini sentezi başta kalsiyum olmak üzere bağırsaklarda maddelerin daha fazla emilimine sebep olur ve bunların idrarla daha fazla atılımından dolayı kalsiyum taşları oluşur.”

ERKEKLERDE DAHA FAZLA

Böbrek taşına net bir oran verilemese de toplumda sık rastlandığını belirten Op. Dr. Akalın, yapılan araştırmaların böbrek taşının erkeklerde kadınlara oranla 3 kat fazla görüldüğünü gözler önüne serdiğini dile getiriyor. Karın ağrısı yapan diğer hastalıkların böbrek taşıyla karıştırılabildiğine dikkat çeken Akalın, “Sağ alt kadrandaki taş ağrılarında akut apandisit akla gelebilir, mutlaka tetkikler yapılarak ekarte edilmelidir” diyor.

Bazı sağlık sorunlarının böbrek taşı oluşumunu hızlandırdığını belirten Akalın, bu konuda şunları şöylüyor:

“Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları böbrek taşları açısından risk doğurur. Bunun dışında sistinüri gibi böbrek hastalıkları, tiroit hastalıkları benzeri metabolizma hastalıkları veya kronik pankreas hastalığı böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bir tür romatizmal hastalık olan gut, vücutta ürik asit oranını artırır ve ürik asit taşlarının sıklıkla oluşmasına neden olur. Ürik asit taşları, kadınlara oranla erkeklerde daha çok görülür. Kronik bağırsak iltihabı da, sık sık böbrek taşı oluşmasına neden olan hastalıklardan biridir.”

TANI NASIL KOYULUR?

Böbrek taşının tanısında ilk olarak görüntüleme yöntemleri ve laboratuvar tetkikleri kullanılıyor. Böbrek taşı varsa röntgen filminde genellikle görülüyor. Akalın, “Bu film çekilirken hasta yatırılır. Fakat bütün taşlar direkt röntgen filminde görülemeyebilir. Bütün taşların görüldüğü ve detaylı olarak tanı verebilecek sistem, bilgisayarlı tomografidir. Artık güncel yaklaşımda en az girişimsel olan tedavi metotlarını öngörüyoruz. Taşın yapısı, sayısı, büyüklüğü, bulunduğu yer tedavi metodu seçiminde rol oynayan en önemli etkenlerdir” diyor.

TAŞ OLUŞUM RİSKİNİ ARTIRAN FAKTÖRLER

-Yeteri kadar sıvı almamak. 

-Genetik faktörler. 

-Aile öyküsü ve kişisel öykü. (Ailesinde taş öyküsü olanların taş oluştu ma olasılığı yüksektir.) 

-Yaş, cinsiyet, ırk. (Böbrek taşı çoğunlukla 30-50 yaş aralığında görülür.) 

-Az hareket veya hareketsizlik. 

-Diyet.

BÖBREK TAŞININ BELİRTİLERİ

-Değişik şiddette ağrı 

-Bulantı ve kusma 

-İdrarda kan

BÖBREK TAŞI TEDAVİSİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER

MEDİKAL TEDAVİ: 5 milimetreye kadar olan taşların büyük çoğunluğu verilen ağrı kesici, antispazmodik ilaç tedavisi ve bol sıvı alımıyla düşürülebilir. Taşın boyutu büyüdükçe müdahalesiz düşürme olasılığı azalır. 

ESWL: Vücut dışından şok dalgalarıyla taş kırma yöntemidir.  NPNL (Perkutan Nefrolithotomy): Böbrek içindeki taş 2 santimden büyük olduğunda veya ESWL ile kırılamadığında uygulanan güncel bir yöntemdir. Genel anestezi altında bel bölgesinde 1 santimlik kesiden oluşturulan bir yolla böbreğin içerisine girilerek taşlar bir bütün halinde veya kırılarak aynı yoldan dışarı çıkarılır. Endoskopik yani kapalı bir ameliyat yöntemi olan perkütan nefrolit hotomy ameliyatında görüntüler endokamera ile bir televizyon ekranına büyütülmüş olarak taşınır. Taşlar genelde pnömatik, ultrasonik veya lazer taş kırıcılar ile parçalanır. 

NÜRETOROSKOPİ (URS): Üreter kanalı içerisindeki taşlar düşmezse veya ESWL ile kırılamazsa idrar yolundan üreteroskop denilen aletler yardımıyla girilerek tedavi edilebilirler. Üreteroskoplar 2.5-3 milimetre çapında, uzunlukları boyunca bir çalışma kanalı ve görüntüyü sağlayan bir mercek bulunan cihazlardır. Rijid yani sert üreteroskoplar ile dış idrar yolu ve mesane geçilip üreter içine girilerek taşlar holmium lazer veya pnömatik taş kırıcıyla kırılarak tedavi edilir. Bu üreteroskoplar ile alt ve orta üreterdeki taşlar tedavi edilebilir . Fleksibl yani kıvrılabilen üreteroskoplar ise uçları çeşitli yönlerde ve açılarda döndürülebildiğinden hem üst üreterdeki hem de böbrek içinde havuzcuk ve kalis adı verilen ceplerdeki taşların tedavisinde kullanılırlar. Üretereroskopik taş tedavisi sonrası hastalar aynı gün veya 1 gün sonra evlerine taburcu edilebilir .

BÖBREK TAŞIYLA İLGİLİ DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR NELERDİR?

Kalsiyumlu gıdalar, çilek ve kuruyemiş taş yapar: YANLIŞ!

Kişide taş oluşumu genetiktir ve her tür yiyecek taş yapabilir. Önlemi bol sıvı tüketmekten geçmektedir. 

Çok su içmek böbrekleri yorar: YANLIŞ!

Böbreklerin vücuda giren suya göre sıvıyı ayarlama yetenekleri oldukça yüksektir. Bu nedenle fazla sıvı böbreği yormaz. 

İnsan tek böbrekle yaşayamaz: YANLIŞ!

Tek böbrekle sorunsuz 100 yıl yaşamak bile mümkündür. Böyle binlerce hasta vardır. Böbreği etkileyecek bir hastalık olmadığı sürece (yüksek tansiyon, diyabet, taş, vb.) tek böbrekle yaşamakta sorun yoktur.

YARIN: BÖBREK TAŞI NASIL DÜŞÜRÜLÜR?