Tasarruflar toptan geriliyor, döviz mevduat artışı da kurdan
2018 yılında yaşanan kur şoku sonucu dövizle tasarruflar 221.5 milyar lira büyüdü. Artış yüzde 35.2’ye çıktı.
TL’ye dayalı tasarruflar ise 68.5 milyar lirayla sadece 5.4 arttı. TL’ye karşı döviz tasarruflarındaki artış tutar olarak 3.2 kata, oran olarak 6.5 kata vardı.
Her yılı geride bıraktıktan sonra yerli ve yabancı finansal varlıkların genel bir bilançosunu çıkartıyoruz. 2018 bilançosu geçmiş yıllara göre hiç parlak değil. Çünkü, TL ile tasarruflar gerilerken yerli paraya dayalı enstrümanlar yükselen enflasyon karşısında eridi. Dövizde olanların hem kârı hem de toplamda finansal varlıkları büyüdü.
- Kötüleşmenin bir başka boyutu da yabancıların Türkiye’deki portföy yatırımlarında ortaya çıktı. Sıcak para stoku son bir yılda 46.6 milyar dolar azalarak 109.4 milyardan 67.8 milyar dolara indi.
SICAK PARA 46 MİLYAR DOLAR AZALDI
- Sıcak paranın azalmasında hisse senedi değerlerinin geçen yıl dolar bazında yüzde 43.2’ye varan gerilemesi etkili oldu. 46.6 milyar dolarlık azalmanın 26.4 milyar doları buradan geldi. Yabancıların hisse senedi portföyü de yaklaşık yarıya eridi.
- Azalmanın 13 milyar doları devlet ve özel sektör borçlanma senetlerinden kaynaklanırken, yabancıların mevduatları da 2.2 milyar dolar düşüş gösterdi.
- Sonuçta sıcak para stoku 109.4 milyar dolardan yüzde 38 azalmayla 67.8 milyar dolara indi. Yüzde 38’lik azalma bitişikte yer alan tablodan da izlenebileceği gibi, 2009 yılından bu yana en büyük oranlı azalma oluyor. Daha yüksek oranlı azalma 2008 yılında yüzde 50 ile gerçeklemişti.
DÖVİZ TASARRUFU %35 ARTTI
- Bitişikte yer verdiğimiz Türkiye’de yerleşiklerin 2018 yılı finansal varlıkları toplamının 2 trilyon 178 milyar olduğu görülüyor. Aynı rakam 2017 sonunda 1 trilyon 888 milyardı. Bir yıllık artış 290 milyar lira.
- 290 milyar liralık artışın 221.5 milyar lirası döviz mevduatı artışından geliyor. Böylece tasarruflardaki artışın yüzde 76.4’ü döviz mevduatı kaynaklı. Geriye kalan yüzde 23.6’lık kısım ise yerli paraya dayalı enstrümanlardaki artıştan geliyor.
- TL kaynaklı artışların durması ve döviz kaynaklı olarak hızlanması, tasarrufların yerli ve yabancı para dağılımını da bozdu. 2017’de toplam tasarrufların yüzde 66.6 TL enstrümanlara, yüzde 33.4’ü döviz para mevduatına aitti. 2018’de TL’nin payı yüzde 60.9’a inerken dövizin toplam tasarruflardan aldığı pay yüzde 39.1’e çıktı.
ARTIŞIN TAMAMI KUR KAYNAKLI
- Dövizle tasarruf artışının tamamı kur artışından kaynaklanıyor. Kur diyoruz çünkü döviz hesapları dolar olarak artmadı, hatta yüzde 2.6 ile küçük oranlı düştü. Bankalar ve katılım bankalarındaki yerleşiklere ait döviz hesapları bir yılda 165.3 milyar dolardan 161 milyar dolara indi. Yani burada gerçek bir tasarruf artışı yok. Hatta azalması bile söz konusu.
TL TASARRUFLAR GERÇEK AZALMA
- Geriye kalan TL enstrümanlardaki yerleşiklere ait toplam tasarruf 1 trilyon 258 milyar liradan 1 trilyon 326 milyar liraya yükseldi. Artış, tutar olarak 68.4 milyar lira, oran olarak yüzde 5.4. Döviz tasarruflarındaki artış yüzde 35.2, TL’deki yüzde 5.4. Arada 6.5 kat fark meydana geldi.
- TL tasarruflardaki yüzde 5.4’lük artışı yüzde 20.30’luk yıllık tüketici enflasyonundan arındırdığımızda karşımıza gerçek artış olarak yüzde
- 12.4 çıkıyor. Yani TL tasarruflar 2018’de reel anlamda yüzde 12 azaldı.
PARA NEREYE GİTTİ?
- Döviz üzerinden yapılan yeni bir tasarruf da yok. Hatta orada 4 milyar dolar azalma var. Altını saymazsak ortada başka finansal yatırım aracı da, yerlilere ait finansal varlık da yok. Bu durumda 2018’de yerleşiklerin tasarruflarında herhangi bir artış yok, hatta gerçekte küçülme var. Bu araçların yıllık faiz gelirleri ve diğer gelirlerine rağmen böyle negatif bir sonuç çıkıyor ortaya.
- Yatırımlar ve harcamalar daraldığına, büyüme düştüğüne göre, paraya ihtiyacın da azalması gerekir. Ancak tahsili gecikmiş banka alacakları da, karşılıksız çıkan çekler ve protesto edilen senetler de arttığına göre, para nereye gitti?
