1999 sonrası işe girenler kıdem tazminatını nasıl alabilir?

7000 PRİM GÜNÜNÜ DOLDURAN KIDEM TAZMİNATINI ALABİLİR Mİ?

Soru: Sigorta başlangıç tarihim 10.01.2001. Prim günlerim 6600 civarında. 400 gün daha prim ödeyip, 7000 gün dolduğunda, 25 yıl sigorta süresini beklemeden iş yerimden ayrılıp kıdem tazminatımı alabilir miyim? (Serkan B.)

Yanıt: Serkan Bey, 1475 sayılı eski İş Kanunu uyarınca, yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirenler kıdem tazminatını alabilirler. Buna göre, 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar 15 yıl sigortalılık 3600 prim günüyle, bu tarihten sonra çalışmaya başlayanlar ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle ya da 25 yılın dolması beklenmeksizin 7000 prim gününü doldurduklarında kendi istekleriyle ayrılarak kıdem tazminatını alabilirler.

Burada mağdur olmamak için iş akdini feshetmeden önce ilk iş olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan “kıdem tazminatı alabilir” yazısını talep etmek gerekir. SGK’dan bu yazıyı aldıktan sonra işverene ibraz edip, kıdem tazminatını talep edebilirsiniz. İş akdini feshettikten sonra SGK’dan alınan yazı işinize yaramaz, kıdem tazminatını alma hakkınızı kaybedersiniz.

FARKLI STATÜDE ÇALIŞMALARDA SON 7 YIL HESABI NASIL YAPILIR?

Soru: 1957 doğumlu babamın 2690 gün SSK primi var, işe giriş tarihi de 1975 yılı. 600 gün askerlik borçlanması ile prim gününü 3290 gün yapabiliyoruz. Babam yaklaşık 7 sene önce 1 yıl SSK’lı çalıştı ve ondan sonra bir iki ay dışında SSK çalışması yok.İleri yaşından dolayı iş bulamayan babam için bugün isteğe bağlı sigorta başlattık ve sanıyorum ki 310 gün ödeyince emekli olabiliyor. Öğrenmek istediğim husus, bu 310 gün 4/b olarak sayılacağı için, babamın son 7 yıl içinde SSK kaydı olmadığından ve 4/b prim gün sayısı son 7 yılda 310 gün olarak SSK’dan fazla olacağından BAĞ-KUR’dan mı yoksa SSK’dan mı emekli olur?(Çağlar Öztürk)

Yanıt: Çağlar Bey, farklı sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak geçen hizmetlerin birleştirilmesi hakkındaki 2829 sayılı kanun uyarınca, son 7 yıl hesabı, “birleştirilmiş hizmet süreleri” toplamı üzerinden yapılır. Fiili hizmet süresinden kasıt, prim ödenen günlerdir.

Buna göre, 1 Ekim 2008 tarihinden önce işe başlayanlara son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan statüde emekli aylığı bağlanır. Dolayısıyla, son 7 yıllık sigortalılık süresi değil, son 2520 günlük çalışmanın en fazla hangi statüde geçtiğine bakılır. Babanızın çalışma sürelerinin son günden geriye doğru tamamına yakını SSK’lı olduğu için, SSK’dan emekliliği konusunda şimdilik sorun yok. Ancak, anladığım kadarıyla askerlik borçlanmasını henüz yapmamış. İsteğe bağlı sigorta döneminde veya bu sürenin sonunda yapacağı askerlik borçlanması da 4/b statüsünde sayılır. Böylece 4/b’li günler (310+600 ) 910 güne ulaşır. Bu nedenle, babanızın, SSK’dan emekliliğini riske atmamak için borçlanmayla birlikte toplam prim günü 3600’e ulaştığı gün isteğe bağlı sigorta primi ödemeyi bırakması gerekir. 60 yaşını da doldurmuş olduğu için, 3600 günü tamamladığında emeklilik dilekçesi verebilir.

30 YIL ÖNCEKİ SİGORTASIZ ÇALIŞMA İÇİN DAVA AÇILABİLİR Mİ?

Soru: 1986-1996 yılları arasında babamın iş yerinde çalıştım. Şu anda 46 yaşındayım. Herhangi bir sigorta başlangıcım yok. Bu tarihler baz alınarak sigortamı başlatabilecek herhangi bir yasal hakkım bulunmakta mıdır? Mahkemeye başvurursam zaman aşımına uğrar mı? Getireceği artıları ve eksileri öğrenebilir miyim? (Hanife Ş.)

Yanıt: Hanife Hanım, babanızın iş yerinde çalıştığınız sürelerde sigortanız yapılmış olsaydı, o tarihten sonra hiç çalışmamış olsaydınız bile 3600 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilirdiniz. Sigortasız çalışması bulunanlar hizmet tespit davası açabilirler. Ancak, hizmet tespiti davasının 5 yıllık hak düşürücü süre içinde açılması gerekir. İlk on yıl sigortasız çalıştıktan sonra devamında sigortalı çalışmanız olsaydı beş yıllık hak düşürücü süre dikkate alınmadan, 1986-1996 yılları için dava açabilirdiniz. Yargıtay, beş yıldan daha eski tarihlerdeki çalışmalarla ilgili hizmet tespiti davalarında, işveren tarafından o kişiyle ilgili aylık sigorta prim bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi gibi belgelerden en az birinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) verilmiş olmasına bakıyor. Eğer bu belgelerden biri SGK’ya verilmiş ise bu durumda kişinin o iş yerinde gerçekten çalışıp çalışmadığının araştırılması gerekiyor.

Sizin durumunuzda olan, yani aile işletmesinde sigortasız çalışan çok kişi daha sonra hizmet tespit davası açma arayışına giriyor. Bu tür hizmet tespit davasının davacı lehine sonuçlanması durumunda, o dönemin prim ve cezalarının işverenden faiziyle birlikte tahsili söz konusudur.

2008 ÖNCESİ YIPRANMA GÜNLERİ EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRIR MI?

Soru: 31.08.1993 SSK girişliyim. 8600 prim gününe sahibim. 1993 ile 2002 arası gemilerde 2800 gün çalışmam bulunuyor. 700 gün yıpranma, yani fiili hizmet süresi zammı var. Bu sayede emekli yaşımı öne çekiyor. SGK Kocaeli Müdürlüğü’nden yazılı teyit de aldım. 700 gün, emekli maaşında ilave artış yapar mı? Şu an için 8600 günüm var. Maaş hesaplanırken 9300 günden mi olur? SGK emekli maaş hesaplama uygulamasından bakınca 8600 gün gözükmekte. (İbrahim K.)

Yanıt: İbrahim Bey, 2008’den önce yürürlükte olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca, bu yasadaki adıyla itibari hizmet süreleri sigortalılık süresine ekleniyor ve yaş haddinden indiriliyor. 700 günlük itibari hizmet süreniz, emeklilik için en az 25 yıl olması gereken sigortalılık sürenizin tespitinde dikkate alınır. Emeklilik yaş haddinizi de 700 gün öne çeker. 2008 öncesi itibari hizmet süreleri sadece madencilerin emekli aylığının hesabında prim gün sayısına eklenir. Yıpranma hakkından yararlanan gemi adamları ve diğer mesleklerde çalışanların yıpranmadan elde edilen günlerden dolayı emekli aylığı artırılmaz. Sizin ifadenizle, emekli aylığınız 9300 gün üzerinden değil, 8600 prim günü üzerinden bağlanır.

2008 sonrasındaki fiili hizmet süresi zamları (eski adıyla itibari hizmet süreleri) ise prim gün sayısına eklenir ve emekli aylığını artırır. Ancak, yaş haddinin indiriminde 2008 öncesinde tamamı dikkate alınırken, 2008 sonrasında yarısı dikkate alınır.

2008’DEN SONRA İŞE GİREN ENGELLİ MEMUR NE ZAMAN EMEKLİ OLUR?

Soru: 29.12.2006 tarihinde SSK’lı olarak işe başladım, 3 gün çalıştıktan sonra ara verdim. 2008 yılında geçirdiğim rahatsızlıktan dolayı yüzde 52 engellilik raporu ile 2012-2015 yıllarında 960 gün çalıştım. 2015 Haziran ayında da engelli memur seçme sınavı ile mühendis olarak atandım. Memuriyette 1620 prim günüm mevcut. Halen vergi indiriminden yararlanarak çalışmaya devam ediyorum. Engelli aylığı almaya ne zaman hak kazanırım? (İsmail İ.)

Yanıt: İsmail Bey, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra ilk defa işe giren 4/a, 4/b ve 4/c’li çalışanlar engellilikten dolayı emeklilikte aynı kurallara tabidir. Bunlar, yetkili sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlarda çalışma gücündeki kayıp oranının yüzde 50 ile 59 arasında olduğunun tespit edilmesi halinde en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 prim günü bulunması koşuluyla yaşa bakılmaksızın emekli olabilirler. Memuriyetten önceki SSK’lı çalışmalarınızdan dolayı, toplam sigortalılık sürenize 963 gün eklenir. Böylece, 16 yıllık sigortalılık süresini dolduracağınız 2028 yılı ekim ayından itibaren aylık bağlatmaya hak kazanırsınız.