Dövize faiz freni

Merkez Bankası beklenmeyen şeyi yaptı. Seçim öncesinde faizi 5 puan daha artırdı. Hazirandan bu yana geçen 9 ayda politika faizi yüzde 8.5’tan yüzde 50’ye yükseltildi.

➔Üstelik ocak ayında yüzde 45’e çıkarıldıktan sonra “bu kadar yeter” demesine ve faiz artırımlarını sonlandırmasına rağmen bu oldu.

➔Merkez Bankası Başkanı Şubat ayında değişince ve ocak ayı enflasyonu da beklenenden yüksek çıkınca faiz artışlarına yeniden kapı aralandı.

➔Merkez Bankası kendi yanlışından piyasanın spekülatif atağıyla döndü.

➔Yüzde 45 faizin yeterli olacağı savunulurken hep yıl sonu enflasyon tahmini kullanılıyor. Bu da gerçeği tam yansıtmıyor. Nokta atışı bir tarih. Bütün hesap kitaplar aynı gün son bulmuyor ki.

➔Yılsonuna kadar geçecek zamanın daha yüksek enflasyonunu ne yapacağız? Daha doğrusu yıllık ortalama enflasyonun baz alınmasıdır.

➔Milli gelir hesaplamalarında ve piyasa katılımcıları anketinde 2024 için beklenen ortalama enflasyon yüzde 55 idi. Türkiye’nin notunu yükselten Fitch’in tahmini ise ortalama enflasyonun yüzde 58 olacağı yönünde.

➔Bu durumda yüzde 45’lik faizin yıllık bileşiği yüzde 57’ye gelse bile reel bir kazanç sağlamaz.

➔Çünkü faiz gelirlerinden stopaj da kesiliyor. 5 puan kesilince geriye yüzde 52 kalır.

➔Hani bunun refah veya büyümeden alacağı pay. 4 puanlık büyüme payı da eklenince kabaca yüzde 61 oranına ulaşılır. Etkili olacak ve işlerin rahat dönebileceği faiz oranı aşağı yukarı budur.

➔Dün yüzde 50’ye çıkarılan politika faizinin yıllık bileşiği yüzde 65’e geliyor. Bileşik getiri olarak bakar ve geleceğe yönelik hesap yaparsak faiz oranı yeterli gibi görünüyor.

➔Ancak şu anda gerçekleşen enflasyon yüzde 67. Mayısta bu oranın 10 puan daha yükseleceği tahmin ediliyor. Sonra düşüşe geçecek.

➔Nasıl ki bugün için beklenenden yüksek oranlar çıktıysa gelecekte de aynı durum tekrarlanabilir ki, geçmişte büyük ölçüde bu şekilde oldu.

➔Bileşik getiri üzerinden gidilince bir yıl boyunca faizin düşmemesi ve paranın vadesi doldukça faize yatırılmaya devam etmesi lazım ki, hesap tutsun. Bunun bir garantisi yok.

➔Kaldı ki Türkiye’de vadeler kısa. Öyle bir yıllık vadeyi görmek çok düşük. Mevduatın ortalama vadesi 3 ayın bile altında. Ağırlıklı ortalama ile 1.5 ay denilebilir.

➔Vadesi nisanda, mayısta veya haziranda dolacak olanlar bileşik faiz üzerinden getiri alamayacaklar. Enflasyon da düşmediği için negatif getiri ile karşılaşacaklar.

➔Özetle yüzde 45 yeterli değildi, kesmedi.

➔Başlığa ‘dövize faiz freni’ dedikten sonra enflasyondan bu kadar bahsetmemizin nedeni kur ile fiyat artışları arasında güçlü geçişkenlik olmasından.

➔Döviz kurlarındaki her yüzde 10’luk yükseliş enflasyonu yüzde 3 artırıyor. Enflasyonun en büyük belirleyeni döviz kuru.

➔Merkez Bankası da zaten bu nedenle TL’yi değerlendirmek istiyor.

➔Öyle ki TL’nin değerli kılınacağı hem ekonomi yönetimi tarafından defalarca, hatta Cumhurbaşkanı tarafından dile getirildi.

➔Hatta TL’nin değerleneceği Merkez Bankası faiz kararı metinlerine ilk kez geçen ay girdi. Bu ayki metinde de şu ifadelerle yer aldı: “Para politikasındaki kararlı duruş; yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında reel değerlenme ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtası ile aylık enflasyonun ana eğilimini düşürecek ve dezenflasyon 2024 yılının ikinci yarısında tesis edilecektir.”

➔Kurda henüz raydan çıkan bir durum yoktu. 2024 yılındaki dolar artışı yüzde 10’u bulmuştu. Yılın iki ayındaki TÜFE ise yüzde 11.5 düzeyi ile daha yüksek.

➔Ancak enflasyon kadar arttığında zaten fiyat artışlarının hızını kesmek mümkün olmuyor.

➔Çünkü milli gelirin yüzde 30’unu bulan ithalat yapıyoruz. Bunun yüzde 90’ına yakını hammadde, ara malı ve yatırım malından oluşuyor. Kur yükseldikçe ithal ürünler kanalından bütün mal ve hizmetlerin maliyeti artıyor.

➔Son haftalarda hem yabancılar Türkiye’den çıkmaya hem de yerliler TL’den dövize dönmeye başladı. Yerleşiklere ait döviz mevduatı 5 milyar dolar kadar arttı.

➔Dövize yönelmenin arkasındaki etkenlerden biri enflasyonun yeni yıldan itibaren tahminlerin de üzerinde yükselişe geçmesi. Enflasyonun açıklandığı gün ve sonrası günlerde kurlar zıpladı.

➔Dövize yönelmenin bir diğer nedeni yerel seçim sonrasına ait beklentiler. Seçim sonrası kur artar kabulü zaten vardı.

➔Daha önemlisi seçimin ardından bir anayasa referandumunun gündeme getirilme ihtimali.

➔İşi karıştıran ve yerlileri kararlılıkla döviz almaya yönelten, yabancıları son haftalarda Türkiye’den çıkmaya iten etkenin bu olduğunu tahmin ediyoruz.

➔Merkez Bankası’nın nihai hedefinin dezenflasyon olsa da öncelikli ve acil ihtiyacının döviz kuruna fren yaptırmak olduğunu düşünüyoruz.

➔Yani dünkü faiz kararı ile müdahale dövize yapıldı. Dolaylı olarak enflasyona da yansıyacak.

➔Enflasyonun yüksek açıklanması üzerine değil de kurun yükselmesi sonucu seçim öncesinde olsa bile artırıma gidilmesini buna yorumluyoruz.

➔Faiz artışı zorunluluktan yapıldı. Döviz satışı yoluyla kurun dizginlenmesi bir yere kadar olabildi, demek. Ciddi rezerv kaybının ardından dövize müdahalenin faizle sürdürülmesine karar verildi.

➔Peki seçim öncesinde faiz artışına siyasetçi ne der?

➔Ya kur artışı ya faiz artışı denildiğinde siyasetçinin tercihi seçim öncesindeyse elbette faizden yana olur.

➔Faiz artışı ekonomide durgunluk yaratır, sokaktaki insana yansıması biraz zaman alır.

➔Kur artışı ise daha tehlikeli, geçişkenlik çok hızlı ve yüksek olduğundan finansal ve fiyat istikrarsızlığını birlikte yaratır.

➔Son tecrübelerinin ardından sokaktaki insan da hemen fakirleştiğini ve alım gücünün düşeceğini bilir. Vatandaşa hemen yansıyacak olan da enflasyon yoluyla kur artışı.

➔Bu nedenle iktidarlar yükselen döviz kuru ile seçime girmek istemez.