Bu kez petrol değil, enerji krizi
Her şey pandemi ile tetiklendi. Hayatın durdurulmasıyla küresel ekonomi 2020 yılında yüzde 3.3 daraldı. Bu yıl yüzde 6 ile 2000’li yılların büyüme rekorunu kırıyor. Bir yıl ertelenmiş talep ikinci yılda üretimi sıçrattı. Sanayi üretimi bir yıla iki yılı sığdırmaya çalışıyor.
-Ancak üretimdeki yüksek oranlı artış enerji ve hammadde kullanımını aynı ölçüde artırdı. Bu da enerji ve hammaddelerde yüksek fiyat artışlarını beraberinde getirerek küresel enflasyonu tetikledi.
-Üretim ve tüketim artışı taşıma maliyetlerini sıçrattı. Navlunların 9 aylık artışı yaklaşık 3 katı buldu.
-Dahası küresel ısınmanın şiddetlenmesi ve yaşanan kuraklık enerji üretimini azaltırken, tüketimini artırdı. Soğuk geçen kış mevsimi ısınma ihtiyacını, üzerine kurak geçen yaz da soğutma ve serinleme ihtiyacını artırarak elektrik tüketimini yükseltti.
AKUT SORUN DOĞALGAZDA
-Bunların bir sonucu olarak yıl başından bu yana ABD’de doğal gaz fiyatı yüzde 130 arttı.
-Avrupa’da ise artış çok daha yüksek ve 9 ayda yüzde 395’e vardı. Yıl başında 17 euro olan fiyat 28 Eylül’de megavatsaat başı 85 euroya çıktı.
-İhtiyacının ciddi kısmını sıvılaştırılmış doğalgazdan karşılayan Avrupa, LNG gemileri Amerika ile Çin’in artan talebi karşılamaya yönelince iyice sıkıştı. Kış yaklaşıyor. Avrupa’nın doğalgaz stokları yetersiz. Rusya’dan gelen gaz sınırlı. Fiyatlar bu nedenlerle uçup gitti.
-İngiltere’de elektrik kesintileri başladı. İtalya dün elektriğe bir defada yüzde 30, doğalgaza yüzde 15 zam yaptı. Yoğun elektrik kullanan fabrikalar Çin’de ve Avrupa’da üretimlerini azaltıyor. BASF yüksek doğalgaz fiyatlarından dolayı Almanya ve Belçika’da amonyak üretimini düşürüyor.
-Üretim azalması sonuçta fiyat artışını doğuracak. Neyin derseniz ilk akla gelen gübrenin. Bu yılın doğalgaz kıtlığı amonyak üretimini, o da gelecek yılın tarımsal üretimini ya azaltacak ya da maliyetini yükseltecek. Sonuç yine yükselen enflasyona çıkıyor.
ELEKTRİK SORUNUNU DA TETİKLEDİ
-Doğalgaz arzının talebe yetişememesi ve fiyatının yükselmesi, doğalgazdan elektrik üretimini sınırlıyor. Buna, yaşanan kuraklıkla barajların düşen su seviyesinden dolayı sudan elektrik üretiminin azalması da eklendi.
-Küresel ısınmaya yol açtığından ve karbon vergilerinden dolayı terk edilmekte olan kömürden elektrik üretimi yeniden kıymete bindi. Kömür fiyatları bu nedenle 9 ayda yüzde 160 ve çeşitlerine göre daha da üzerinde arttı.
-Hatta kömür kullanımının artması ile birlikte karbon fiyatları da fırladı. Ton başına fiyatlar 2021’de 30 dolardan 60 dolara yükseldi.
-Doğalgaz kısıtlı olduğundan ve elektrik yetersizliğinden dolayı nükleer santrallerden elektrik üretimine ağırlık verileceği hesabıyla uranyum fiyatları da hızla yükseldi. Onun da 9 aylık primi yüzde 48.
KÜRESEL ENFLASYON KALICI KORKUSU
-Fiyatı yüksek oranda artan sadece doğalgaz, elektrik, kömür, karbon değil. Petrol de 80 doları geçerek yılbaşına göre yüzde 55 arttı. Nedeni malum yüksek büyüme ve talep artışı.
-Bütün bu sıralamadan ortaya çıkan sonuç ise hangi nedenle olursa olsun tam bir enerji krizinin ortasında olduğumuzdur. Şüphesiz 1970’lerde yaşanan petrol krizinin aynısı değil çünkü petrolde pek sorun yok. Ama doğalgazdan başlayıp elektriği de kapsayan ve emtiaya sıçrayan geniş bir enerji krizini yaşıyoruz.
-Enerji faturası dünyanın her yerinde hızla yükseldi ve yüksek kalmaya devam edeceği anlaşılıyor.
-Hatta kışın sert geçmesi halinde fiyatların iyice çılgınlaşması ve krizin derinleşmesi de mümkündür.
-Bütün bunların çıktığı yol küresel enflasyondur. Öyle denildiği gibi, yüksek enflasyon geçici olmayabilir. Son günlerde finansal piyasaların içine girdiği büyük stresin nedeni de bu galiba.
