Büyük Batı bütünleşmesi

Cambridge

ÖNÜMÜZDEKİ aylarda AB müzakerelerinde komadaki ilişkilere biraz can katacak olumlu gelişmeler yaşanması bekleniyor. Bu kıpırdama AB konusunu yeniden tartışmaya başlamak için bir zemin oluşturabilir. Ancak tartışmaya başlarken en başta neyi tartıştığımız konusunda sarih olmak ve özellikle de kendimize doğruları söylemek gerekiyor.

AB'nin, en üyelik yanlısı insanları bile son yıllardaki tutumu, bazı üyelerinin liderlerinin kabalığı/küstahlığı, özellikle de Kıbrıs konusundaki ikiyüzlü tavrıyla çileden çıkardığına şüphe yok. Ancak bundan şikâyetçi olurken "55 yıldır kapıda bekliyoruz" türü gerçekleri çarpıtan söylemlerden de kaçınmak gerek.

Türkiye 1950'lerin sonunda başladığı "Ortak Pazar macerası"nda 1970'lere gelindiğinde çok farklı telden çalıyordu. "Onlar ortak biz Pazar" sloganının sağda da solda da rağbet gördüğü bu dönemde Türkiye üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmeme kararı aldı. Yunanistan'ın tam üyelik için başvurmasından sonra kendisine yapılan "Siz de müracaat edin" çağrısına rağbet etmedi. 1980 darbesinin kanlı ve baskıcı ortamında zaten o zamanki adıyla Avrupa Topluluğu'na girecek hali de yoktu.

Özal'ın 1987'deki üyelik müracaatı önemli bir hamleydi ancak sonuca ulaşamadı. 1990'larda ise içeride PKK ile "kirli savaş"ın yol açtığı rezillikler, irtica tehdidi bahanesiyle temel hak ve hürriyetlerin çiğnenmesi, AB üyeliğinin yakınından bile geçilmesine engeldi. Bu dönemde sadece Gümrük Birliği Anlaşması imzalanabildi.

Açıkçası, Türkiye'nin AB işinde ciddi adımlar atmaya başlaması ve her iki tarafın bu ilişkideki ikiyüzlülüğü aşma noktasına gelmesi, o feci 1990'ların bitmesi, Öcalan yakalandıktan sonra silahların susması ve adaylığın kabulüyledir.

İrlanda dönem başkanlığıyla komadaki ilişkiler yeniden canlanacaksa AB işini yeniden tartışmaya başlamak lazım. Bu ilişki sürekli itiş kakışla, rest çekmeyle, dövünmeyle, hesapsız atıp tutmalarla yürütülemeyecek kadar önemli bir tercih içeriyor. Özellikle son gelişmelerin ardından böyle bir tartışmanın değeri, yeni bir yaklaşım ve dil bulma gerekliliği çok daha belirgin hale geldi.

Tartışmada ön plana çıkacak olan unsur, Türkiye'nin AB ile ne tür bir ilişki kuracağı, bunu nasıl bir kurumsal düzenlemeye oturtacağı konusu olmamalıdır. Şekil şartları bir şekilde bulunur. İngiltere'nin AB içindeki geleceği model bile oluşturabilir. Asıl önemli olan, Türkiye'nin Avrupalı bir ülke olarak düşünmeye başlayıp başlamayacağıdır.

AB'den gelen işaretler, krizin yeni bir yapılanmanın önünü açtığını gösteriyor. Bundan sonrasında "Nasıl bir Avrupa" sorusuna cevap aranacak. Türkiye bu soruyu cevaplamak için çaba göstermeye, bu soruya cevap aranırken katkıda bulunmaya, Avrupalı değerleri ve siyaset kimliğini benimsemiş ama farklı coğrafyalarda da sözü geçen bir ülke olarak davranmaya hazır mı?

AB ve ABD arasında bir serbest ticaret ve yatırım bölgesi kurulması projesi ivme kazandı. Tüm zorluklarına rağmen bu kez projenin gerçekleşme ihtimali yüksek gözüküyor. Batı'nın göreli güç yitirmesinin bu arayışı hızlandırdığına şüphe yok. Başta Çin, Asya'nın yükselişine karşı demokratik kapitalist ülkeler bir karşı ağırlık oluşturmak peşindeler. Becerebilirlerse "Batı batıyor" beklentisinin vadesi epeyce ileriye atılmış olacak.

Bu gelişmenin anlamı üzerinde Türkiye'nin iyi düşünmesi gerekiyor. Türkiye dünya ekonomisinin yarısı ve ticaretinin yaklaşık üçte birini temsil eden bu ekonomik ve siyasi blokun içinde mi dışında mı olacak? Küsüp gitmek mi, bağırıp çağırmak mı yoksa hakkı olanı almak için sakin, kararlı, vakur bir mücadele vermek mi daha doğru?

Türkiye ekonomisinin sağlıklı büyümesinden yanaysak, vatandaşların hukukun üstünlüğüne saygılı bir ülkede refah ve özgürlük içinde yaşayabilmelerini istiyorsak bu soruların cevaplarını düşünmeye başlamakta yarar vardır.