Faizi düşürmenin tetiğine basıldı

1990’lı yıllardaki büyük deneyimlerinden sonra Hazine’nin borç yönetiminde dünya ölçeğinde en önlerde olması gerekir. Belki bunun da etkisiyle 2001 krizi sonrasında en ufak bir sorunla karşılaşmadık. Borçlanmaların vadesi uzadı, maliyetleri düştü. Ne zaman ne kadar borçlanılacağı bir yıl önceden, hangi vadede borçlanılacağı üç ay önceden programlandı ve duyuruldu. Her ayın son günü gelecek üç ayın borçlanma programı ilan edildi.

-Ekim sonunda ilan edilen üç aylık borçlanma programı ise 2001 sonrası ilk kez 7 gün gibi kısa bir süre sonra bozuldu. 12 ve 13 Kasım’da 10 yıl vadeli TÜFE’ye endeksli, 7 yıl vadeli değişken faizli ve 10 yıl vadeli sabit kupon faizli üç tahvil ihalesi iptal edildi. Programlanmış bir borçlanmadan vazgeçildi.

-Acaba bir haftada ne oldu?

Bu sürede ortamı uygun bulan Hazine yine programında olmamasına karşılık, bir dış borçlanmaya çıktı. 1.5 milyar euro tutarında eurobond ihraç etti. TL karşılığı yaklaşık 10 milyar lirayı bulan kaynak bugün itibariyle Hazine’nin kasasına girecek.

-İşte Hazine bu dış borçlanmayı gerekçe göstererek üç ihalenin iptaline gitti. Yapılan diğer ihalelerde ise çok az borçlanmayı ve faizin düşük kalmasını tercih etti.

FAİZİ DÜŞÜRMENİN TETİĞİNE BASILDI

-Bir anlamda iç borçlar dış borçla takas edildi. Para içeride ve özel sektörün elinde kaldı. İhalelerdeki faiz oranları yüzde 20’nin üzerine çıkmışken ve ekim ayı ağırlıklı ortalama olarak yüzde 23.80’i bulmuşken, kasımda yüzde 20’nin altına geriledi. Hazine bir de ağustos ayında yüzde 20.11 bileşik faizle borçlanmıştı. Diğer aylar yüzde 20’nin alındaydı ve 10 ay sonunda kümülatif yüzde 15.83 düzeyine ulaşıldı.

-Bu yılın 10 ayındaki yüzde 15.83’lük kümülatif borçlanma maliyeti, 2008 yılından sonraki en yüksek düzey. Kriz yılı 2008’de Hazine’nin ağırlıklı ortalama yüzde 19.19 faizle borçlanmıştı. 2009 yılı borçlanması yüzde 12.81’e indi ve 7 yıl tek haneli rakamlarda kaldı. 2017 yılında küresel faizlerin yükselmesi sonucu Hazine yüzde 11.03 ile yeniden çift haneli rakamlarda borçlanmaya gitti. Bu yılın 10 ayında gerçekleşen kümülatif yıllık bileşik faiz oranı yüzde 15.83’e ulaştı.

DÜŞÜŞE DESTEK UNSURLARI

-Bu açıdan son ihale iptalleri ve yapılan ihalelerde de düşük borçlanmaya gidilerek düşük faizin tescil edilmesini, aralık ayındaki ihalelerde rekabetçi olmayan teklifler ve kamunun talebiyle aşılabilme ihtimaliyle, Hazine’nin kasasında 43 milyar liranın bulunmasıyla ve ABD’yle düzelen ilişkilerin sonucu Halkbank cezasının kaldırılma ihtimalinin artmasıyla birleştirdiğimde, faiz düşürmenin düğmesine basıldığını tahmin ediyorum. Şimdilik sonuç da alındı. Yılın geride kalan döneminde sonuç alınmaya da devam edilebilir.

KALICI OLUR MU?

-Peki bu yolla sorun kalıcı biçimde çözülür mü?

Ocak ayına gelindiğinde vergi geliri yok. Mecburen borçlanmaya ağırlık verilecek. Bu borçlanmanın şekli de yeni yıl nedeniyle yeniden dış borçlanma şeklinde çevrilebilir. Elbette küresel koşulların elverişli olması şartıyla. 2019’un dış borçlanmaları öne çekilerek daha az iç borçlanmaya gitmek, yerel seçimlere kadar faizleri düşürmek ve nispeten düşük faizle seçime gitmek imkanını verebilir. Bu durumda bir kaç ayı kurtarabilir, zorlukları bir sonraki döneme erteleriz.

KUR VE ENFLASYON OLMAZSA OLMAZ

-Eğer dışarıdan borçlanamazsak yeni yılda bu senaryo çalışmayabilir de.

Bir de içeride beklentileri iyi yönetmek gerekli. Geçen hafta dış borç kararı 7 Kasım’da duyuruldu. Dış borç ülkeye döviz girişi demek. Doğal olarak da kurların gevşemesi beklenir. Ama tersi oldu. 6 Kasım’da kur 5.30 ile dibe vurdu ve sonraki günlerde yükselerek 6.55’e kadar çıktı. Bunda da piyasaya likidite bırakılmasının ve ihale iptalinin belli bir etkisi olabilir.

-Faizi düşürmek tamam da, tek başına kalırsa geri teper. Beraberinde veya öncesinde enflasyonu ve döviz kurunu düşürebilmek de gerekir.