İnternet en büyük rakip
Gazete tirajlarının düşmesi demokrasi için tehlike midir?
CANAN İSPİR-ÖZDEN ATİK/AHT
Alman Sosyal Demokrat Partili (SPD) Hans Joachim Werner'in internet kullanımı ve buna bağlı olarak da haberlerin bu medya üzerinden takibinin gazetelerin tirajlarına ciddi şekilde etkilediğine ve demokrasi için tehlike oluşturduğuna dikkat çekmesini, konunun uzmanlarına sorduk. Kimi sosyal medyanın otosansür uygulanan ülkelerde çok önemli bir boşluğu doldurduğunu söylerken, kimi gazetecilerin devre dışı kalması halinde bilgilerin serseri mayın gibi dolaştığı bir dünya anlamına da geleceğini kaydetti.
Habertürk Gazetesi yazarı Yavuz SEMERCİ:
"Demokrasi acısından büyük bir boşluk doğurmaz"
Teknolojik gelişmeler, bireylerin habere ulaşmasını kolaylaştırdı. Güvenilir veya güvenilmez her kaynak bir haberi servis edebilecek noktada. Gazeteci olmaya bile gerek yok. Ancak 'nerede, nasıl, kim neden, ne için' gibi soruları soracak ve yanıtlarını kamuoyuna aktaracak olan gazetecilerdir ve onların şu anda maaş alarak çalıştıkları kurumlar büyük oranda gazetelerdir. Bu nedenle gazetelerin tirajlarının düşmesi gelir kalemlerinin azalması gazeteci sayısını da daraltıyor. Bu durum toplumun bilgilenme hakkının daralması anlamına gelebilir. Gazetelerin bu duruma düşmesinin temel nedeni yalnızca teknolojik gelişme değil. Maliyetler içinde en büyük payı kağıt oluşturuyor ve her geçen gün bu maliyet artıyor. Bilginin analiz edilmesi, tüm detayları ile aktarılması görevi hala ağırlıklı olarak gazete çalışanlarının üzerinde. Bu nedenle gazeteler daralır ve ömürlerini tamamlarken, gazetecileri istihdam edecek yeni yapılar kurulacak. Bu yapıların internet siteleri (gazetelerin uzantıları da elbette) olması bekleniyordu. Ama ne yazık ki internet reklam harcamaları ağırlıklı olarak sosyal medya, arama motorları ve videolar üzerinden gelişiyor. Bu gazetecileri istihdam edecek gazeteler dışında yeni yapıların oluşmasını da engelliyor. Bu durum aşılırsa gazetelerin ömrünü tamamlaması toplum acısından demokrasi acısından büyük bir boşluk doğurmayacağı kanısındayım"
İnternet Medyası Derneği Başkanı Hadi ÖZIŞIK:
"Bence tehlike yaratmıyor"
Gazete tirajların düşmesi bence demokrasi için tehlike yaratmıyor. Gazeteler adam gibi yayın yapmazsa demokrasi için sorun olur. Geçen gün bir yazı yazdım; "İkiyüzlü gazetecilik yapılmaya başlandı Türkiye'de" diye. O ikiyüzlülüğü de kağıt üzerinde ayrı, internette üzerinde ayrı yapan gazeteler var. Biz bunu Gezi sürecinde gördük. Yani kağıt üzerinde kuzu, internet üzerinde kaplan! Künyesi aynı olan bir kurumda, iki tane ayrı yayın yapılması, geldiğimiz noktayı gösteriyor. Gazetelerin neden tirajının düştüğünü, gazetelerin neden tiraj kaybına uğradığı bu da bir örnek. Adam gibi gazetecilik yapıldığı zaman demokrasiye de katkısı oluyor, fikir tartışmalarına, özgürlüklere de katkısı oluyor. Artık gazeteler için bugün, dündür. Bugün bütün haberleri teknolojinin başdöndürücü hızıyla haberleri veriyoruz. Yarına gazetelere onların yapmış olduğu özel haberler ve yazarları kalıyor. Dolayısıyla internetin hızı, gazetelere tiraj düşürten ama Türkiye'de de halen internetin keşfedilmemiş olmasıdır halen birtakım kayıpların yaşanması. İnterneti herkes yeni yeni keşfediyor. Gazeteler de tabii varlığını sürdürecekler iyi olanlar varlığını sürdürecek. Teknolojik yapıya ayak uyduranlar Türkiye'de daha iyi gazetecilik yapıp hem kağıt üzerinde, hem de internet üzerinde dört dörtlük gazetecilik yapıp Türkiye'de demokrasiye katkıları olacak.
Yazar, Prof. Dr. Mümtazer TÜRKÖNE:
"Tirajların düştüğü kanaatinde değilim"
Bilgi kaynağı olarak gazetelerin etkisinin azalması elbette demokrasi için çok ciddi bir travma oluşturur. Ancak ben gazetelerin tirajlarının düştüğü kanaatinde değilim. Gazetelerden kaynaklanan haberler, bilgiler okuyucuya ulaşıyor. Basılı gazetelerin tiraji düşüyor ama internet aracılığıyla, özellikle sosyal medya aracılığıyla yapılan yayınların etkisinin eskiye göre arttığı kanaatindeyim. İnternet haberciliğinin etkilerinin ölçülmesi çok zor oluyor. Dijital teknolojinin yol açtığı bir nitelik değişimi var gazetecilikte. Yoksa gerçekten böyle olsa hakikaten demokrasi için ciddi bir tehlike oluşturur. İnternet daha kolay ve ucuz ulaşılan bir gazetecilik türü olduğu için bence demokrasi için çok farklı görüşleri, çok farklı eğilimleri de barındırdığı için bir emniyet subabı oluşturuyor.
Eski milletvekili ve emekli Büyükelçi Onur ÖYMEN:
"İtibarın düşmemesinin ön koşulu basın özgürlüğü sağlanmasıdır"
"Sosyal medyaların faydası basında yer almayan bazı bilgi ve görüşlerin paylaşılmasına imkan veriyor. Basına otosansür uygulanan ülkelerde sosyal medya, çok önemli bir boşluğu dolduruyor. Aslında Almanya'da tiraj düşmesinin çok ilginç bir örneği var. Hitler döneminde tüm gazeteler kontrol altına alınmış ve farklı bir görüş olmadığı için de tiraj düşmeye başlamış. Eğer basın özgürse internetin sağlayacağı ilave katkı da daha az olabilir. Bunun yanı sıra sosyal medya insanlara okuma ihtiyacı dışında yazma, yorum yapma ihtiyacını da karşılıyor. Basının itibarının düşmemesinin ön koşulu gerçek bir basın özgürlüğü sağlanmasıdır."
Prof. Dr. Mehmet ALTAN:
"Aynen katılıyorum"
"Alman siyasetçinin tespitleri son derece doğru ve görüşlerine tamamen katılıyorum. Çağ değişti, toplum değişti, siyasi iktidarlar yazılı basının bileğini bükebiliyor ancak sanal alemle başa çıkamıyor, gücü yetmiyor. Sanal alemin zaman içinde oluşan kendi kuralları, çok daha çoğulcu bir otorite tarafından, aynı zaman hızlı ve özgür olmasını sağlıyor. Türkiye gibi ülkelerde bu çok daha fazla yaşanıyor. Hayat kendi akışını sanal alemde oluşturuyor. 'yurttaş gazeteciliği' dediğimiz hiçbir gücün kontrol edemeyeceği, kendi dinamiğini oluşturacak hareket içinde bugün çağımızda herkes çağdaş bir Guttenberg..."
Prof. Dr. Yasemin İNCEOĞLU:
"Tektip habercilik tirajı düşüren olgudur"
Tirajların düşmesi, çoğulculuğun, çok sesliliğin olmadığı, tektip haberciliğin hüküm sürdüğü, anti-demokratik uygulamaların sergilendiği, insanların umutsuzluğa kapıldığı, siyasetsizleştirme sürecinden nasibini aldığı ve sosyal medyanın cazibesinin ve pratikliğinin tercih edildiği vs.durumlarda karşılaştığımız bir olgudur. Dördüncü güç olarak nitelendirdiğimiz medya diğer üç gücü gözetleyen, sorgulayan, eleştiren güç olarak işlev göstermesi gerekirken, çoğu zaman onlarla bir arada hareket ediyor, muhalif değil, statükocu bir medya ile karşı karşıyayız. Ana akım medyanın dayattığı, çarpık, eksik, zehirlenmiş haberler karşısında yerel medya ve alternatif medya seslerini duyurmaya çalışıyorlar. Ülkemizde bianet (bağımsız iletişim ağı) yıllardır yerel medyanın öneminin bilincinde olduğundan yerel medya seminerlerini aralıksız olarak sürdürmekte. Ana akım medyaya muhalif, radikal, anarşist, anti-otoriter, anti-hiyerarşik, kâr amacı gütmeyen ve ana akım medyada göremediğimiz haberlerin görüldüğü, temsil edildiği mecra olarak tanınan alternatif medyada ekolojist hareketler, eşcinsel hareketler, anarşist hareketler, feminist hareketlerle ilgili haberleri görebiliyoruz. "Bir başka dünya ve bir başka iletişim mümkün" sloganını benimseyenler ise yerel medya ve alternatif medyada varlıklarını sürdürüp seslerini duyuracaklardır.
