Emekli aylıklarının milli gelirden aldığı pay azaldı
Yüksek enflasyonun gelir dağılımında yarattığı tahribat, sosyal harcamalarda da kendini gösterdi. Pandemi öncesi 2019 yılında milli gelirin yüzde 17.1'i düzeyinde olan sosyal harcamalar, 2022'de milli gelirin yüzde 13.3'üne geriledi. Milli gelir pastasında en büyük küçülme emekli aylıklarının payında yaşandı. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberi
Yüksek enflasyon döneminde mal ve hizmetlerin fiyatı hızla artarken sabit ve dar gelirlilerin kazançlarının aynı hızda artmaması gelir dağılımını bozuyor. Resmi veriler, yaşanan tahribatın boyutunu gözler önüne seriyor.
Cumhurbaşkanlığı 2023 Yılı Programı’na göre, gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) geçen yıla göre bu yıl yüzde 85.2 oranında artarak 7.2 trilyon liradan 13.4 trilyon liraya yükselecek. Devletin sosyal harcamaları ise bu yıl yüzde 62.6 oranında artışla 1 trilyon 98.6 milyar liradan 1 trilyon 785.1 milyar liraya yükselecek. Ancak, bu artışa rağmen sosyal harcamaların milli gelir pastasından aldığı pay azalacak.
Sosyal harcamalar eğitim, sağlık ve sosyal korumadan oluşuyor. Sosyal koruma harcamalarının en büyük kısmını emekli aylıkları oluşturmakla birlikte sosyal yardımlar, primsiz ödemeler, hanehalkına yapılan doğrudan gelir desteği ödemeleri de bu kalemde yer alıyor.
Programa göre, eğitim harcamaları bu yıl yüzde 86.4 artışla 212 milyardan 395.2 milyar liraya yükselecek. 2021 yılında 292.1 milyar lira olan sağlık harcamaları yüzde 59’luk artışla 463.9 milyar lira olacak.
Sosyal koruma harcamaları geçen yıla göre bu yıl yüzde 55.2 artarak 594.6 milyardan 925.9 milyar liraya yükselecek. Sosyal koruma harcamalarının en büyük kalemini oluşturan emekli aylıkları ve bu nitelikteki diğer (emeklilere vergi iadesi yerine yapılan ek ödeme, faturalı ödemeler vs.) harcamalardaki artış yüzde 52.2’de kalacak. Geçen yıl 508.4 milyar olan bu kapsamdaki ödemeler 2022’de 774.1 milyar lira olacak.
Sosyal yardım ve primsiz ödemeler ise geçen yıla göre yüzde 79 oranında artarak 79 milyardan 141.4 milyar liraya çıkacak.
EMEKLİNİN PASTADAKİ PAYI KÜÇÜLDÜ
Sosyal harcamaların milli gelirdeki payına bakıldığında çok çarpıcı değişiklikler olduğu görülüyor. Sosyal yardım ve primsiz ödemeler ile eğitim hariç diğer kalemlerin tamamında milli gelirdeki pay azaldı.
Sağlık harcamalarının 2017-2019 yıllarında milli gelirden aldığı pay yüzde 3.8 iken pandemi dolayısıyla 2020 yılında yüzde 4.1’e çıkmış, geçen yıl da yüzde 4.0 olmuştu. Sağlık harcamalarının milli gelirdeki payı bu yıl yüzde 3.5 oldu.
Emekli aylıklarının milli gelirden aldığı payda bu yıl dramatik bir düşüş kaydedildi. Geçen yıl milli gelirin yüzde 7.0’si oranında olan emekli aylıklarının payı bu yıl yüzde 5.8’e düştü. Emekli aylıklarının milli gelir pastasından aldığı pay 2017’de yüzde 7.4, 2018’de yüzde 8.0, 2019’da yüzde 8.6 ve 2020 yılında da yüzde 8.9’a çıkmıştı.
Emekli aylıkları ile ilgili bu gelişme sosyal koruma harcamalarının milli gelir pastasındaki payını da aşağı çekti. 2020 yılında yüzde 10.1 olan sosyal koruma harcamalarının milli gelirden aldığı pay, 2021’de yüzde 8.2’ye düşmüştü. Bu yıl ise yüzde 6.9’a geriledi.
KAYIPLAR 2023’TE KISMEN TELAFİ EDİLECEK
Programa göre, GSYH gelecek yıl nominal yüzde 39 artarken, sosyal harcamalar yüzde 51.7 oranında artacak. Eğitim harcamalarının payı yüzde 3.2’ye, sağlık harcamalarının payı da yüzde 3.7’ye çıkacak. Bu hedeflere ulaşılırsa sağlık harcamaları 2017 yılındaki seviyeye gelecek ama eğitim harcamalarının payı pandemi öncesindeki seviyenin altında kalacak.
Emekli aylıklarının milli gelir pastasından aldığı pay ise yüzde 6.4’e yükselecek. Gelecek yıl yürürlüğe girecek 3600 ek gösterge ve emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi dolayısıyla emekli aylığı ödemelerinde önemli ölçüde artış olacak. Buna karşın, emekli aylıklarının milli gelir pastasındaki payı 2021 yılının altında kalacak.
Kamunun toplam sosyal harcamalarının milli gelirdeki payı 1.2 puan artarak yüzde 14.5 olacak. Bu oran pandemi öncesi 2019 yılında yüzde 17.1 idi.
