Toplu prim ödemesi yaparak emekli olunabilir mi?

KISA ÇALIŞMA KIDEM TAZMİNATINI AZALTIR MI?

Yaklaşık 3.5 senedir çalışmakta olduğum iş yerinde kısa çalışma ödeneği uygulanmakta. İki ay içinde askere gideceğim. Bu süredeki eksik günlerden dolayı kıdem tazminatının süresinde ya da tazminat tutarında bir azalma olur mu? (Onur Ç.)

Normalde kıdem tazminatı son giydirilmiş ücret üzerinden ödenir. Ayın tamamında kısa çalışmada veya ücretsiz izinde gösterilen işçinin iş sözleşmesi askıya alınmış olur. Yargıtay’a göre, iş sözleşmesinin askıda olduğu dönemde iş akdi feshedilen işçinin kıdem tazminatı, sözleşmenin askıya alındığı tarihten önceki son ücret üzerinden hesaplanır.

Buna göre, ayın tamamında kısa çalışmada gösteriliyorsanız, kısa çalışmaya başlamadan önceki giydirilmiş ücretiniz üzerinden hesaplama yapılarak kıdem tazminatınızın ödenmesi gerekir.

Şayet kısmi olarak kısa çalışma yapıyorsanız, yani ayda belli bir süre çalışıp, çalışmadığınız günler için kısa çalışma ödeneği alıyorsanız bu durumda kıdem tazminatınız çalıştığınız dönemdeki günlük ücretinize göre hesaplanmalıdır. Yemek, ulaşım gibi düzenli ödemeler de günlük ücret hesabına dahil edilir ve bu şekilde hesaplanan günlük ücret 30 ile çarpılarak bir yıllık çalışma karşılığı ödenecek kıdem tazminatı hesaplanır.

Kısa çalışmada veya ücretsiz izinde geçen sürelerin ne kadarının kıdem tazminatı hesabına dahil edileceği konusunda ise uygulamada büyük problemler yaşanması bekleniyor. Kısa çalışmanın sadece üç aylık kısmı mı yoksa Cumhurbaşkanı Kararı ile uzatılan sürelerin tamamı mı kıdem tazminatı hesabına dahil edilecek? Ücretsiz izindeki sürelerin ne kadarı kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin hesabında çalışılmış kabul edilecek? Bu konularda yasal boşluk bulunuyor.

Yargıtay daha önce kanunla 6 aya çıkartılan kısa çalışma sürelerinin tamamının kıdem tazminatı hesabına dahil edilmesi gerektiği yönünde karar verdi. Ancak, kararnamelerle yapılan uzatma sürelerinin kıdem tazminatı hesaplamasına dahil edilmesine yönelik verilmiş bir Yargıtay kararı bulunmuyor.

EKSİK PRİM GÜNÜYLE NASIL EMEKLİ OLUNUR?

Benim ilk sigorta giriş tarihim 04/05/1998. Doğum tarihim 01/01/1982. Primlerim 2000 tarihinde yatırılmaya başladı. Aktif olarak işe o zaman başladım. E-Devlet’te ilk işe giriş tarihim olarak çıkan tarih, meslek lisesinde okurken yaptığımız stajlarda bizi sigortaladıkları tarih. Muhtelif zamanlarda çalışmalarım bulunuyor. 2017’den beri çalışmıyorum. Toplam prim gün sayım 2653. Tam olarak ne zaman emekli olabileceğimi hesaplayamıyorum. Ya da bu kısmi emeklilikten faydalanabiliyor muyum? İlk işe giriş tarihim olarak çıkan tarih beni 1999 öncesi sınıfına sokuyor mu? (Elif A.)

Staj sigortası ilk işe giriş tarihi olarak görünse bile sigortalı çalışma başlangıcı olarak kabul edilmez. Staj sigortası ile normal işe başladığınız 2000 yılı arasında doğum yaptıysanız, sigorta başlangıç tarihiniz doğum borçlanması yaptığınız süre kadar geriye çekilir.

Doğum borçlanması hakkınız yok ise 8 Eylül 1999’dan sonra sigorta başlangıcı olan kişi olarak 4/a’dan (SSK) normal emeklilikte 7000 prim günüyle 58 yaşa tabisiniz. Eksik prim günüyle ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle yine 58 yaşında emekli olabilirsiniz. 25 yıllık sigortalılık süresini 2025 yılında dolduruyorsunuz. Prim gününüzü 4500’e tamamladığınız takdirde 58 yaşında kısmi aylıkla emekli olabilirsiniz. Eksik günlerinizin en az 20 aylık kısmını fiilen çalışarak, kalan süreyi ise isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilirsiniz. İsteğe bağlı sigorta primleriniz 1260 günü kesinlikle aşmamalıdır.

Staj sigortası, sizi 1999 öncesi sınıfına, yani emeklilikte yaşa takılanlar grubuna sokmaz.

TOPLU ÖDEME YAPARAK EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?

01.09.1975 doğumluyum. 01.10.1993 ilk sigortalı olduğum tarih. 5675 gün, 50 yaş ve 20 yıl sigortalılık sürem olması gerektiğini e-devlet üzerinden öğrendim. 19.07.2018 tarihinde doğum yaptım. Bir çocuğum var. Toplam prim ödemem 3675 gün. Yani 2000 gün eksiğim var. Doğum borçlanmasını ne kadar yapabiliyorum? 2000 günün tamamını toplu ödeme yaparak 50 yaşıma girdiğimde emekli olabilir miyim? Yüksek aylık alabilmek için ne kadar süre ile en yüksek primden ödeme yapmalıyım? EYT ile ilgili herhangi bir duyumunuz var mı? (Ceren O.)

Emeklilik koşullarınızla ilgili bilgi doğrudur. Doğum borçlanması, doğumdan sonra sigorta primi ödenmeyen sürelerin 2 yıla kadar olan kısmı için yapılabilmektedir. Doğum yaptıktan sonra iki yıl çalışmadıysanız 720 güne kadar doğum borçlanması yapabilirsiniz.

Toplu prim ödeyerek emeklilik imkânı bulunmuyor. Eksik günlerinizin en az 740 gününü doğum borçlanması veya fiilen çalışarak, azami 1260 gününü ise isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilirsiniz. Prim günlerinizi tamamladığınız takdirde 1 Eylül 2025 tarihinden itibaren emekliliğe hak kazanırsınız. Bundan sonra hiç prim ödemezseniz mevcut prim günleriniz 3600’ü aştığı için 58 yaşında da kısmi aylıkla emekli olabilirsiniz.

1999 yılında yapılan kanun değişikliği uyarınca, emekli aylığı, çalışma sürelerinin tamamında SGK’ya bildirilen prime esas kazanç tutarı üzerinden bağlanmaktadır. Eksik prim günlerinizin tamamını tavandan bildirirseniz elbette emekli aylığınız yükselir. Ancak, primleriniz de buna göre artar. Örneğin, 2021 yılı için prime esas kazanç tavanı 26 bin 831 TL’dir. Bunun üzerinden ödenmesi gereken aylık prim tutarı ise 8 bin 586 TL’dir. Tavandan ödeme yaptığınız takdirde emekli aylığınız bugünkü parayla 950 lira dolayında artar. Ödeyeceğiniz maliyet, elde edeceğiniz aylık artışını karşılamaktan uzak kalacaktır.

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) konusunda yeni bir gelişme bulunmuyor. Ancak, seçim sürecine girildiğinde her şey mümkündür. Şu aşamada bir şey söylemek mümkün görünmüyor. EYT yasası çıksa bile prim gününüzü tamamlamalısınız gerekir. Bunun için de 720 gün doğum borçlanması hariç en az 3.5 yıl daha prim ödemeniz gerekir.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMİ İLE NE ZAMAN EMEKLİ OLUNUR?

20 Mart 1992 doğumluyum. 18 Nisan 2018 tarihinden itibaren isteğe bağlı sigorta primi ödüyorum. Ne zaman emekli olurum? (F.Y.)

İsteğe bağlı sigorta, 4 / b (BAĞ-KUR) statüsünde emeklilik hakkı vermektedir. 2008’den sonra sigortalı olanlar 4 / b’den emeklilik için en az 9000 prim gününü doldurmak zorundadır. Emeklilik yaşı ise 9000 prim gününün doldurulduğu tarihe göre değişmektedir. 9000 prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar dolduran erkekler 60, kadınlar 58 yaşında 4 / b statüsünden emekli olabilir. Sigorta başlangıcınıza göre, primlerinizi hiç aksatmadan yatırmanız halinde 9000 prim gününü 18 Nisan 2043 tarihinde doldurursunuz. Bu durumda ise 64 yaşında emekli olabilirsiniz. Bir diğer alternatif ise 5400 prim günüyle 65 yaşında emekli olmanızdır. 5400 prim günüyle emekli olduğunuzda daha düşük aylık bağlanır.

OKURLARDAN MEKTUPLAR

“ÜCRETSİZ İZİNDEYİM, ÖDEMELERİM GELİYOR, NE YAPACAĞIM BİLMİYORUM”

08.09.2020 tarihinde işe girdim, 21.01.2021 tarihinde de ücretsiz izne çıkartıldım. İşyeri insan kaynakları kısa çalışma ödeneğine başvuru yapılacağını bildirdi. Bir ay geçti hala kısa çalışma ödeneğine başvurmuyorlar. Dava açsam elime ne geçecek? Bir yılı doldurmadığım için kıdem tazminatını hak etmiyorum. Küçük bir ilde yaşıyorum, iş bulmam imkânsız gibi bir şey. O kadar çok mağdur edildim ki. Ödemelerim geliyor, ne yapacağım bilmiyorum. CİMER’e şikâyet yazdım, İŞKUR İl Müdürlüğünden cevap geldi. Cevapta, “Kurumumuz tarafından yapılacak bir şey yok. Ödeneğe başvurmak işverenin inisiyatifindedir” denildi. Zaten onların inisiyatifinde olduğu için garibanı sürekli eziyorlar. Devlet hiçbir şekilde yanımızda değil.

NOT: 17 Nisan 2020 tarihinden sonra yeni bir işe girenler ücretsiz izne çıkartıldıklarında ayda 1420 TL tutarındaki nakdi ücret desteğinden yararlanamıyor.

İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için ya 30 Haziran’a kadar bildirilen listede isminin yer alması, ya da torba kanun kapsamında 31 Aralık 2020 tarihine kadar başvuru yapılmış olması gerekiyor. 31 Aralık 2020 tarihinden sonra yeni kısa çalışma başvurusu yapılamıyor.