183 Türk'ün bulunduğu toplu mezarda kazı...

Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlı Küçük Çatma köyünde 1918 yılında Ermeni Taşnak Çeteleri tarafından katledilen 183 Türk'ün bulunduğu toplu mezar kazısı başladı. Kazılarda şu ana kadar 3 cesede ulaşılırken, çalışmaların 5 gün süreceği belirtildi.

Arpaçay'ın Küçük Çatma köyünde Mülazim Turan'a ait evin bahçesindeki şehitlikte 183 Türk'ün cesedinin bulunması için kazı başlatıldı. Kars Müze Müdürü Necmettin Alp başkanlığındaki kazı çalışmaları 90 metrekarelik alanda 3 arkeolog, 3 doçent, 2 yardımcı doçent tarafından yürütülüyor. Çalışmalarda 12'si köyden 1'i de Kars merkezden toplam 13 işçi görev alırken, şehitlikte gömülü bulunanlardan 64'ünün ismi bilinirken kalanın isimleri ve sülaleleri bilinmiyor.

Kafkas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Selçuk Ural, Eski Çağ Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Akın Bingöl, Arkeoloji Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Sezin Sezer, Kars Müzesi arkeologları Kaptan Zeynel Abidin Yaşlı, Hasan Yaşar, İhsan Aslan'ın da takip ettiği kazı çalışmaları en ince ayrıntısına kadar inceleniyor.

TORUNLARI ANIT MEZAR İSTİYOR

77 yaşındaki Kurban Ilgar, babası ve dedelerinin anlattıklarından yola çıkarak verdiği bilgilerde, 1918 yıllarında Taşnak Ermenilerinin köylüleri topluca katlettiklerini, öldürülen Türklerin kanının köyün yanı başından akan Kars Çayı'na aktığını ifade etti.

Büyük Çatma Köyü Muhtarı İbrahim Birdal da Küçük Çatma köyündeki şehitlikte yatanların kendi köylüleri olduğunu söyledi. Kazı çalışmalarından sonra Genelkurmay Başkanlığı'na yazı yazarak burada yatan şehitlerin kendi köylerine nakledilmesi ve orada bir anıt mezar yapılmasını arzu ettiklerini belirten Birdal, bunun için gerekli girişimlerde bulunduklarını belirtti.

Muhtar Birdal, "24 Nisan nasıl Ermenilerin anma günü oluyorsa biz de 25 Nisan'ı Ermeniler tarafından katledilen Türk şehitlerimizi anma günü olarak yapabilirdik. Dedelerimizin bize anlattığına göre 1914'de köyümüz Ermeni ve Müslüman Türklerin yaşadığı bir köydür. O tarihlerde Ermenilerce Büyük Çatma köyünden toplatılan 183 köylümüz Küçük Çatma köyündeki bu samanlığa getirilerek katlediliyor. Araştırmalarımız sonucu katledilenlerin 64'ünün ismini bulabildik. Geri kalanları ise nesilleri tamamen tükenen aileler olduğu için bulamadık. Ermenistan halen daha diyebiliyor 'tehcir ettiler bizi.' Savaş esnasında Osmanlı onları tehcir etmiş olabilir ama Ermenilerin de bizi katliama uğrattığı aşikardır. Bugünkü bulgular bunu gösterecektir" diye konuştu.

AMAÇ GERÇEKÇİ SAYIYA ULAŞMAK

Kafkas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Selçuk Ural da Türk ordusunun Doğu harekatına başladığı sırada Ermeni çetelerinin geri çekilirken yaptığı katliamlardan birinin de burada cereyan ettiğini söyledi.

Küçük Çatma köyünün o dönemlerde Ermeni ve Türk Müslümanlar tarafından iskan edilen bir yerleşim yeri olduğunu belirten Ural, "Burasının böyle bir katliam için Ermeniler açısından uygun olduğunu düşünmekteyiz. Bu katliamda şehit edilenlerin torunlarının ifadelerine göre yaklaşık 180 civarında şehidimizin olduğunu düşünüyoruz. 180 kişinin tamamının bu alanda olup olmadığı kazılar sonucunda ortaya çıkacaktır" diye konuştu.

KAZI BEŞ GÜN SÜRECEK

Müze Müdürü Necmettin Alp de, kazı çalışmasının tamamlanmasının ardından üzerinin yeniden kapatılacağını kaydetti. Alp ayrıca, bugüne kadar Kars'ta üç toplu mezar açıldığını ifade ederek, daha önce de Subatan ve Derecik köylerinde toplu mezar kazıları yapıldığını anlattı. Hepsinde de halkın iddia ettiği sayıda katledilen Türklere ait cesetlere ulaşıldığını ifade eden Alp, Küçük Çatma köyündeki kazı çalışmalarının yaklaşık 5 gün sürebileceğini vurguladı. Alp sözlerini şöyle tamamladı:

"Kazıda şehit sayısı ve şehitlerin günümüze kadar ulaşmış şekillerini ortaya çıkarıp tespitler yaptıktan sonra burayı kapatacağız ve daha sonra buraya bir anıt yapılacak. Kars sınırları içerisinde üçüncü şehitlik olarak kazısını yapıyoruz. Bölgemizde bu tür olayların yaşandığı 82 köy var. Bu köylerden henüz üçüncüsünü şimdi açıyoruz."

CİHAN