Doğu Anadolu, seçimini blok olarak değil, kimliğe ve adaya göre yapıyor

Muharrem SARIKAYA / HT GAZETE

Malatya’dan yola koyulduğumda bu kadar keyifli bir güzergâhı kat edeceğimi hiç ummuyordum. Ne zaman ki Elazığ’a ulaştım iklim de dil de coğrafya da farklılaştı. Palu’yu görüp, Bingöl’e vardığımda coğrafyası, iklimi gibi siyasi tablosu da değişti. Diğer bölgelerde seçmen suskun kalmayı tercih ederken 3 milletvekili çıkaracak Bingöl’de herkes işi gücü bırakmış kimin seçileceğiyle ilgileniyor. Kombinasyon hesaplarını bile altüst ederek 90 alternatif yaratıyor. Sarp dağlar arasında girdiğim Karlıova’da otomobilin termometresi 5’i gösterse de siyaset oldukça sıcaktı. Yeşilin rüzgârla müthiş bir ahenk içinde dans ettiği ovadan geçip Çat’a ulaştığımda doğanın etkileyiciliği gözlerimi kamaştırdı.

DOĞU ANADOLU’DA MHP VE HDP BİRLİKTE YÜKSELİYOR

Siyasetin rengi Erzurum’a doğru farklılaştı, güneyden kuzey çıktıkça seçmen tercihi de söylemi de değişti. Ağrı, Doğubayazıt, Iğdır, Kars ve Ardahan’da ise tamamen farklılaştı, Erzincan’daysa Orta Anadolu havasına büründü. Kağızman’da sıcaklığın 30’u, Kars’ta 9’u bulduğu iklimde bir uçtan bir uca bütün olarak baktığımda Doğu Anadolu’da HDP ve MHP’nin birlikte yükselişini gördüm.

Özellikle bu dönem parti kimliğiyle seçime giren HDP’ye dönük Kürt seçmende büyük bir teveccüh oluşmuş; kimlik, aidiyet siyasal düşüncenin önüne geçmiş. Buna sol kesimden gelen ‘Barajı geçirelim’ desteği de eklenmiş. 32 yıldır milletvekili çıkaramayan CHP’nin de gündemde yer edindiği Erzurum’u daha detaylı anlatmak için yarına bıraktım; işte güneyinden kuzeyine Doğu Anadolu’da son durum.

BİNGÖL SİYASETE BOĞULMUŞ

Üç milletvekili çıkaracak Bingöl, kent merkezindeki kahvelerde yapılan sohbete, caddede dolaşan seçim araçlarına, güçlü bağımsız adaylara bakıldığında sanılır ki 90 milletvekili çıkaracak. Bu dönem Hür Dava Partisi’nden Sait Şahin ile Mehmet Raşit Özmen bağımsız aday olmuş.

AK Parti’den aday adayı olan Celal Ayranç’ın listeye girememesi ve Ankara’da kaldığı otelde intihar etmesi AK Parti’ye tepki yaratmış. Kürsüye (alçak tabure) oturup, kent meydanında sohbet ettiğimiz Hamdullah ve Hikmet Hansu kardeşler ile Nasır Beki, Aydın Burkuk ve Ahmet Çelik yanımda yoğun bir tartışmaya tutuştu.

Hansu kardeşler Cumhurbaşkanı’nın kente gelmesi halinde AK Parti’nin silip süpüreceğini söyledi. Bu aşamada “AK Parti’nin birinci sıraya o kadar erkek varken, neden bir kadını koyduğunu anlamadıklarını” dile getirdiklerinde arkadaşları Yusuf Aydın’ın tepkisiyle karşılaştı: “O kadın ve eşi o kadar yatırım yaptı, hâlâ birinci sıra adayı niye kadın diyorsunuz. Bunlar böyle işte...” Genel kanı AK Parti ve HDP’nin birer milletvekilini garantilediği, üçüncü milletvekilininse iki parti arasında gidip geldiği yönünde.

DOĞUBAYAZIT TAYİN EDİCİ

Sadece bağlı olduğu Ağrı’yı değil, çevre illere de ürettiği politikayla ağırlığını koyan Doğubayazıt, bölge siyasetinin merkezi gibi. Ağrı Dağı’nın ihtişamı, İshakpaşa Sarayı’nın güzelliği, Ahmed-i Hani’nin manevi coşkusu, caşır (bir ot cinsi) çorbası ve Abdigör köftesinin lezzeti de birleşince farkı daha yüksek hissediliyor. Yakın zamana kadar il olan Doğubayazıt’ın, Ağrı Dağı’nın hemen eteğinde olması ve İran’a açılan sınır kapısı bulunması da turizm ve ticaret açısından artıları. Ancak merkeze kamunun gösterdiği ilgi ağırlığıyla eşdeğer değil. İshakpaşa’ya çıkan yol her yıl olduğu gibi sağlam yapılmadığı için bu yıl da çökmüş, sel alıp götürmüş. Ağrı Dağı ise zapturapt altına alındığı için turistik olmaktan uzaklaşmış. Üzerine Gümrük Bakanlığı’nın kimsenin anlam veremediği uygulamalar binmiş.

Sivil toplum örgütlerinde de yöneticilik yapan Nuri Taşdemir, “Batıda sınır ticaretinde yasal olan ne varsa burada yasa dışı” diye söze girdi. Bölgenin köklü ve saygın ailelerinden turizm işletmecisi Ercan Eryılmaz da İshakpaşa’ya giden yolu gösterip, bakanlığın bir an önce yapımını üstlenmesini istedi. Bir zamanların efsane pasajında dükkânı olan Güner Salman da devletin ilgisizliğinden yakındı. AB fonundan aldığı destekle altyapısını yenileyen ilçede bir diğer sorun da binası çok güzel olan hastanesinde doktor olmaması. Doğubayazıt’ta da nabız HDP’den yana atıyor.

AĞRI TERSİNE DÖNEBİLİR

Yerel seçimde yoğun çekişme yaşayan Ağrı’da AK Parti Abdullah Atalay’ı, CHP, DYP kökenli Cemil Erhan’ı, MHP Cemal Örü’yü, HDP ise Leyla Zana’yı liste başı yaparken, eski AK Partili Cemal Kaya da bağımsız aday olmuş. Yayla muzu olarak da bilinen ışgın satıcısı Murat Örnek bu yıl 3. Lig’e yükselen Ağrı Gençlerbirliği Başkanı Mahmut Yıldırım ve Kazım Taştan ile siyaseti konuştuk. Yıldırım’a göre 4 milletvekilini AK Parti ve HDP yarı yarıya paylaşır, Taştan’a göre de 3 HDP, 1 AK Parti alır; çünkü bağımsız aday Cemal Kaya yoğun çalışıyor. Eski Van Caddesi’nde takım elbise satan Yavuz Akyüz ise müşterilerine bir yandan Kürtçe “Set (100) milyon...” diye elbisenin fiyatını söylerken, “Piyasada nakit sıkıntısı var, çok bunalmış vaziyettedir” dedi. Geçen seçim HDP’nin bağımsız olarak 1, AK Parti’nin de 3 vekil çıkardığı Ağrı’da bu sefer HDP’nin 3 vekil alacağı öne sürülüyor.

KARS’TA HERKESİN BİR HESABI VAR

Belediye seçimini MHP’nin kazandığı Kars’ta 3 milletvekilinin nasıl dağılacağı konusunda herkesin bir formülü var. Üzerinde tek uzlaşılansa HDP’nin bir milletvekilliğini kesin alacağı. Geçen seçimde de HDP bağımsız aday çıkarmış, AK Parti’nin % 42 oy aldığı ilde HDP %19.29’la ikinci parti olmuştu. 2011’de MHP %17, CHP ise %16 oy almıştı. Seçmenin söylediğine göre hem Kürt seçmenin HDP’ye yönelmesi hem de Genel Başkan Eş Yardımcısı Ayhan Bilgen’i aday göstermiş olması nedeniyle etkinliğini artırmış.

Üç milletvekili dağılımına ilişkin herkesin kendine göre HDP,bir modeli var. Ağırlıklı görüş geçen seçimde 2 çıkaran AK Parti’nin bire ineceği, CHP’ninse Terekeme kökenli adayını liste başı yaptığı için diğer bir milletvekilliğini garantilediği iddia ediliyor. Yarışsa ağırlıklı olarak CHP ile MHP arasında geçiyor. Ancak MHP’nin ikinci sıra adayı Muharrem Yıldız’ın yerini beğenmeyip son anda çekilmesi seçmende olumsuz etki yapmış. Buna rağmen cadde boyunca sohbet ettiğimiz Karslılar arasında MHP’nin şansının bulunduğu, CHP ile çekiştiğini kabul eden çok. Gravyer ve kaşar üreticisi Nurettin Bay ve oğlu Tarık Bay ise siyasete girmek istemedi, seçilen milletvekillerinin bir daha ili anımsamadığından yakındı.

ELAZIĞLI ‘HERKESE GAKGOŞ’ DEMEZ

“Herkese Gakgoş denilmez” dediler, Mehmet Kerküklü’nün şiirinden bir parça okudular, Gakgoş’un anlamının, “Yiğit, mert kardeş” olduğunu da eklediler. Bir de “Elazığ hizmet edenini unutmaz” diye vurguladılar, Mehmet Ağar’ı andılar. Elazığ’da ciğer kebap ustası Halil Demir görüş belirtmezken, lokantanın işletmecisi Mustafa Yokuş, “Buraya gelenlerin dediği olsa Elazığ 4 değil, 14 milletvekili çıkarmalıydı” dedi.

Geçen dönem bir eksilip 4 milletvekili çıkaracak ilde AK Parti, teamülde önde çıkan ve sevilen Prof. Dr. Yasemin Açık’ı aday göstermeyince tepki oluşmuş. Genel kanaat MHP’nin geçen dönemde olduğu gibi yine bir milletvekilini alacağı yönünde. Karakoçan, Kovancılar gibi güney ilçelerde etkin olan HDP’nin de bir vekil çıkarma olasılığı yüksek. Kent merkezinde ağırlıklı görüş AK Parti’nin de kalan ikiyi alacağı yönünde. Palu’nun tanınmış Septioğlu Ailesi’nden Feyzi Septioğlu’nu aday gösteren CHP’ye ise şans tanınmıyor.

ERZİNCAN AYNEN DEVAM EDİYOR

Caddede dolaşırken eski Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ile karşılaştığım ilde bu seçimde geçen dönem gibi AK Parti ve CHP arasında iki milletvekilliğinin pay edileceği görülüyor. CHP’nin en büyük avantajı kentte sevilen isim onkoloji uzmanı doktor Erdoğan Özyalçın...

AK Parti birinci sıra adayının tanınırlığına dönük eleştirilerse yüksek, buna karşın sonucun değişmeyeceği, iki milletvekilliğini AK Parti ve CHP’nin arasında pay edeceği beklentisi yüksek.

IĞDIR KİMİ AYVA GİBİ SARARTACAK?

İki milletvekili çıkaracak Iğdır’da da kıran kırana bir yarış var. CHP, komşu kent Ağrı’daki gibi burada da merkez sağdan birini, milliyetçi kesimden gelmekle birlikte DSP’den seçilip daha sonra da ANAP’a geçen Adil Aşırım’ı aday göstermiş. Fırın işletmecisi Ferhat Taşer’e göre iki milletvekilinden birini HDP, diğerini de MHP alır. Cumhurbaşkanı’nın hafta başı özel olarak gelip konuşma yaptığı ilde sonrasında bir değişiklik olabileceğine ihtimal veren sayısı da oldukça az. Çünkü seçime bir hafta kala seçmen bu bölgede kesin kararını vermiş.

ARDAHAN’DA MUHALEFET YARIŞI

İki milletvekili çıkaran ilde AK Parti bir milletvekilliğini garantilemiş gözüküyor. İkinci milletvekilliği içinse CHP ve HDP çekişiyor, her ikisine de eşit şans tanınıyor. CHP’nin avantajı yine aday gösterilen milletvekili Ensar Öğüt’ün popülaritesinin yüksekliği. Ancak CHP’nin yerel yöneticilerinin ‘Fazla popüler olma çabası toplumsal tabanla bütünleşmiyor’ eleştirileri de dezavantajı.

YARIN: ERZURUM’DA DADAŞ TESPİHİ TANE TANE ÇEKİYOR