Devlet Opera ve Balesi 'Altın Yılı'nda
Devlet Opera ve Balesi, 50'nci yılını kutluyor. Son 10 yılda opera ve bale eserleri için ne kadar bilet kesildi? Yerli eserler mi yoksa yabancı eserler mi daha çok sahneleniyor? Adına para basılan opera sanatçısı kim? İlk Türk balerin kim, Adolf Hitler'den kaçarak Türkiye'ye sığınan hangi ünlü balerinden ders aldı? Avrupa'da Türkler ile ilgili hangi operalar sahnelendi? Wolfgang Amadeus Mozart, Türkler ile ilgili kaç opera besteledi? Habertürk'ten Mehmet Çalışkan, 'Haftanın Portresi'nde 'Altın Yılı'nda olan Devlet Opera ve Balesi'ni, Türkiye'nin yurt dışındaki gurur kaynakları opera sanatçılarını, baletleri ve balerinlerini derledi
"Bir ulusun yeni değişikliğindeki ölçü, musikideki değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir... Ulusal ince duyguları toplamak, onları bir gün önce genel musiki kurallarına göre işlemek gerekir. Ancak bu şekilde Türk ulusal musikisi yükselebilir, evrensel musikide yerini alabilir."
Mustafa Kemal Atatürk
Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü Murat Karahan, bu sezonun en büyük prodüksiyonu 'Troya'da 'Paris'i canlandırıyor.
Cumhuriyetimizin kuruluş döneminde; tiyatro, opera, bale ve çok sesli müzik gibi sanat alanları çağdaş uygarlığın göstergeleri olarak belirlendi. Bu alanlarda elde edilecek gelişmelerin, genç Türkiye Cumhuriyeti'nin toplumsal dönüşüm konusundaki gayretlerinin temel göstergeleri olacağı kabul edildi.
'Don Kişot Balesi', sezonun en çok bilet kesilen bale gösterilerinden biri.
Bu hedefe yönelik olarak; tiyatro, opera, bale ve çok sesli müzik alanlarında toplumun ince beğenisini geliştirerek kültürel gelişimine katkıda bulunmak suretiyle eğitim görevi yapmak üzere, devletin idari ve mali desteğini alan yeni kurumların oluşturulması için yasalar çıkarıldı.
1936'da Musiki Muallim Mektebi, konservatuvara dönüştürüldü.
Konservatuvarın ilk mezunlarını 1941 - 1942 sezonunda vermesiyle Ankara'da Tatbikat Sahnesi'nde ilk opera temsilleri sahnelenmeye başlandı.
Devlet Opera ve Balesi, her ne kadar 1949'da kurulmuş olsa da opera ve bale, 1970'e kadar Devlet Tiyatroları'nın bünyesinde ayrı bir bölüm olarak yer alıyordu.
1970'de Devlet Opera ve Balesi, Devlet Tiyatroları'ndan ayrılarak ayrı bir kurum haline geldi.
Başta İstanbul'daki opera ve bale topluluğu Ankara'daki Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü'ne bağlandı.
Açılan; İzmir (1982), Mersin (1990), Antalya (1997) ve Samsun (2008) müdürlükleriyle opera ve balenin ülke çapına yayılması hedeflendi.
TÜRKİYE'NİN İLK OPERA ESERİ
Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye'yi ziyaret edecek olan İran Şahı Rıza Şah Pehlevi onuruna bir opera sahnelenmesi istedi.
Temasını Atatürk'ün verdiği, metinlerini Münir Hayri Egeli'nin yazdığı 'Özsoy Operası', 27 yaşındaki Ahmet Adnan Saygun tarafından 2 ay içinde bestelendi.
İlk temsili 17 Haziran 1934'te Ankara Halk Evi'nde gerçekleşen 3 perdelik 'Özsoy Operası'nda soprano olarak sahneye ilk çıkanlar; konservatuvar öğretmeni Nimet Vahit Hanım ile konservatuvar öğrencisi Semiha Berksoy oldu. Bariton olarak sahneye çıkan ilk kişi ise; Gazi Terbiye Enstitüsü öğretmeni Nurullah Şevket Bey'di.
Opera Nedir?
Anayurdu İtalya olan opera, konusunu genellikle tarihten, mitolojiden, efsanelerden veya güncel olaylardan alan, sözlerinin tümü veya birçoğu müzikle bestelenmiş, içinde görsel sanatların tümünü barındırabilen teatral formda bir sahne eseridir.
Opera Nasıl Doğdu?
İtalya'nın Floransa kentindeki bazı müzisyenlerin ve şairlerin birleşerek eski Yunan oyunlarına benzer eserler yazmak istemelerinden doğdu. Konusunu Yunan mitolojisinde bulunan 'Evridiki' ile 'Orfe' hakkındaki mitoloji öyküsünden alan, mısraları Ottavio Rinuccini tarafından yazılan ve Jacopo Peri ile Giulio Caccini tarafından bestelenen 'Euridice' adlı ilk opera eseri 6 Ekim 1600'de Floransa'daki Pitti Sarayı'nda sahnelendi.
Sahnelenen ilk opera 1594'te Ottavio Rinuccini tarafından yazılarak Jacopo Peri tarafından bestelenen 'Dafne'ydi. Ne var ki bu eserin yazılı kayıtları günümüze kadar ulaşamadığı için ilk operanın 'Euridice' olduğu kabul ediliyor.
ÜNLÜ TÜRK OPERA SANATÇILARI
Leyla Gencer (1928 - 2008)
* 20'nci yüzyılın en başarılı sopranolarından.
* Primadonna.
* Batı'da 'La Diva Turca', 'La Gencer' veya 'La Regina' olarak tanınır.
* Milano, Roma, Napoli, Venedik, Viyana, Paris, San Francisco, Köln, Buenos Aires, Londra, Rio de Janerio, Bilbao, Chicago'da sahneye çıktı.
* Babası Hasanzade İbrahim Bey, annesi Leh Alexandra Angela Minakovska. (Evlendikten sonra Müslüman olarak Atiye adını aldı.)
* Reine Gelenbevi, Muhittin Sadak ve Cemal Reşit Rey'in öğrencisi.
* Devlet sanatçısı.
* Opera repertuvarı 23 bestecinin 72 eserinden oluşuyor.
* 2004'te adına para basıldı.
Semiha Berksoy (1910 - 2004)
* Nimet Vahit Hanım ile birlikte ilk kadın opera sanatçısı.
* Devlet bursuyla opera eğitimi aldığı Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi Opera Bölümü'nü birincilikle bitirdi.
* 1939'da Richard Strauss'un 'Ariadne Auf Naxos' adlı operasındaki 'Ariadne' rolüyle Avrupa'da sahneye çıkan ilk Türk opera sanatçısı.
* Devlet sanatçısı.
* Aynı zamanda ressamdır.
Bale Nedir?
Anayurdu İtalya olan bale; belli figürlere, adım atışlara dayalı dans ve müzikli gösteri türüdür. Adı, İtalyanca 'dans' anlamına gelen 'ballo' veya 'balletto' sözcüğünden türetilmiştir.
Bale Nasıl Doğdu?
Temeli, mim sanatçılarının Rönesans tiyatro gösterilerinde ve geleneksel halk gösterilerindeki dans adımlarıyla oluştu. Baleden en çok etkilenen ülke, Kral II. Henri ile evlenerek Fransa kraliçesi olan Floransa doğumlu Catherine de Médicis'in gösterdiği ilgi nedeniyle Fransa oldu. İlk bale temsili ise 15 Ekim 1581'de Paris'teki Louvre Sarayı'na bitişik Hôtel de Bourbon'da sahnelenen 'Le Ballet Comique de la Reine' oldu.
ÜNLÜ TÜRK BALERİN VE BALETLER
Kaya İlhan (1927 - 2013)
* İlk Türk balerin.
* 1938'de Hitler'den kaçarak Türkiye'ye sığınan Mari Anna Uns ile bale eğitimine başladı.
* Muhsin Ertuğrul'un ısrarı üzerine Devlet Opera ve Balesi'ne katıldı.
* 1956'da Londra Royal Akademi'de eğitim aldı.
* 1961'de 9 yıl boyunca sahneye çıktığı ABD'ye gitti.
* 1992'de Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nin Modern Dans Sanat Dalı'nın kurucu eğitmenlerinden biri oldu.
* Atilla İlhan ile Çolpan İlhan'ın kuzeni.
Meriç Sümen (1943 - )
* Bale alanında ilk devlet sanatçısı.
* Ankara Devlet Konservatuvarı Bale Yüksek Bölümü'nden mezun oldu.
* Londra Royal Akademi'de eğitim aldı.
* Moskova Balşoy Balesi'nde sahneye çıkan ilk yabancı 'prima balerin' unvanına sahip.
* Bolşoy Dans Akademisi Hocalık Bölümü'nü bitirdi.
* Kopenhag Balesi'nde ders verdi.
Engin Akoğlu (1931 - 2002)
* İlk Türk balet.
* Bale öğrenimine ailesinden gizli olarak Madam L.K. Arzumanof'tan ders alarak başladı.
* Muhsin Ertuğrul tarafından 1957'de İtalya ve Almanya'ya, 1958-1959 sezonunda İngiltere'de Londra Kraliyet Akademisi'ne gönderildi.
* Danimarka Kraliyet Balesi'nde bale çalışmaları yaptı.
* Dame Ninette de Valois'nın daveti üzerine İngiliz Kraliyet Bale Akademisi'nde bale öğretmenliği eğitimi aldı.
* Kızı Şule Akoğlu; balerin, oğlu Murat Akoğlu ise balet oldu.
AVRUPA'DA TÜRKLERLE İLGİLİ OPERALAR
Kara Mustafa (1686)
Besteci: Johann Wolfgang Franck
Timurlenk (1724 - 1732)
Besteci: Georg Friedrich Handel
Beyazıt (1735)
Besteci: Antonio Vivaldi
İyi Yürekli Hindistanlılar (1735)
Besteci: Jean-Philippe Rameau
Aldatılmış Kadı (1761)
Besteci: Pierre Alexandre Monsigny
Mekke Hacıları (1764)
Besteci: Christoph Willibald Gluck
Zaide (1780)
Besteci: Wolfgang Amadeus Mozart
Saraydan Kız Kaçırma (1782)
Besteci: Wolfgang Amadeus Mozart
Kahire Kazı (1783)
Besteci: Wolfgang Amadeus Mozart
Cezayir'de İtalyan Kız (1813)
Besteci: Gioacchino Rossini
İtalya'da Bir Türk (1814)
Besteci: Gioacchino Rossini
Fatih Sultan Mehmet (1820)
Besteci: Gioacchino Rossini
Yanyalı Ali Paşa (1834)
Besteci: Albert Lortzing
Attila (1846)
Besteci: Giuseppe Verdi
Cemile (1872)
Besteci: Georges Bizet
Prens Igor (1890)
Besteci: Aleksandr Borodin
İstanbul Güzelleri (1989)
Besteci: Alfred Wathall
Şirin ve Gertrude (1920)
Besteci: Paul Graener
Paşanın Bahçesinde (1935)
Besteci: John Lawrence Seymour
Prens Beyazıd (1957)
Besteci: Jan Cikker
Avusturya İmparatoru 2'nci Joseph'in isteğiyle Wolfgang Amadeus Mozart tarafından bestelenen, ilk kez Viyana Saray Tiyatrosu'nda sahnelenen 'Saraydan Kız Kaçırma', Türkler ile ilgili en ünlü operadır.
DEVLET OPERA VE BALESİ'NİN ÇALIŞMA ŞEMASI
