Gümrüklerdeki x-ray cihazlar Çin malı olursa

Dünya piyasalarının korkulu rüyası haline gelen ucuz Çin malları, aynı zamanda kaçak girişler sebebiyle gümrüklerin de başını ağrıtıyor. Kaçakçılıkla etkin mücadele için başvurulan en etkili yöntem ise x-ray cihazları. Fakat bunlar da Çin malı. 2001 yılından itibaren gümrük kapılarına yerleştirilmeye başlanan Çin malı cihazlar sık sık arızalanıyor. Gümrük müfettişlerinin hazırladığı rapora göre, Habur, Kapıkule ve İpsala kapılarındaki cihazlarda arıza var. Zaman gazetesinin haberine göre, toplam 5.5 milyon dolara alınan 3 cihazın her birinin yıllık bakım maliyeti 1.5 milyon dolar.

Raporda, ihaleyi alan firmanın yükümlülüklerini yerine getirmediği belirtiliyor. Cihazların arızalı olduğu saatlerde TIR geçişleri aralıksız devam ediyor. Bu esnada yapılan araç geçişleri sadece ihbar üzerine aranabiliyor. Gümrük yetkilileri ise cihazların sorunsuz çalıştığı bilgisini veriyor. Zaman zaman arızalanmanın meydana geldiğini kabul eden yetkililer, "Bunlar makinedir, arızalanabilir. Fakat üstlenici firma tarafından tamir ediliyor. Şu an bir sorun yok." diyor. Asya-Avrupa geçiş güzergahı üzerinde yer alan ve bölgenin en önemli gümrük kapılarına sahip olan Türkiye, sınırları ile ilgili önemli bir tartışma yaşıyor. Özellikle uyuşturucu, silah, akaryakıt ve sigara kaçakçılığının en fazla yapıldığı Güneydoğu sınırındaki Habur Sınır Kapısı ile Avrupa'ya açılan Kapıkule gümrüğündeki cihazların arızalandığı her bir saat Türkiye'yi zora sokuyor. Gümrük Müsteşarlığı, kapılardaki kaçakçılığı en aza indirebilmek için 2001'den itibaren x-ray hareketli röntgen cihazları almaya başladı. Piyasa değeri 3 milyon dolar olan cihazlar, ucuz olsun diye Çin'den alındı. 1 milyon dolara cihazın kendisi, 1 milyon doları da yıllık bakım maliyeti olmak üzere 2 milyon dolarlık alımlar yapıldı. Müfettiş raporuna göre, cihazların bakım masrafı 1,5 milyon doları buluyor. Aşırı sıcaklar, soğuklar ve sel bile cihazları devre dışı bırakabiliyor. Arızalar, gümrük memurları tarafından tutanaklara geçirilmesine rağmen cihazların sorunsuz çalıştığına dair onay verilmiş.

Bir başka dikkat çekici nokta da bakım sözleşmesinin ihlal edildiği iddiası. Cihazların periyodik bakım ve onarımı için Nuctech isimli Çin firması ile sözleşme imzalandı. Raporda x-ray cihazının sağlıklı çalışabilmesine imkan verecek elektrik voltajının istenilen düzeyin çok altında olduğu, cihazın sıcak ve soğuk iklim şartlarından etkilenmemesi için gerekli tedbirlerin alınmadığı tespitlerine yer veriliyor. Bunun yanı sıra özellikle Habur için, teknik bakımdan sorumlu elemanın en yakın yer olarak Şırnak'ta değil de Mardin Nusaybin'de ikamet etmesinin cihazın en kısa zamanda tamir edilmesini güçleştirdiği belirtiliyor. Ayrıca yedek parça temini konusunda çok önemli gecikmelerin yaşandığı da ifade ediliyor. Habur ve Kapıkule gümrük yetkilileri ise olayın abartıldığı kanaatinde. "Bu cihazları kötülemek doğru değil." diyen yetkililer, cihazların çalışmasından memnun olduklarını ifade ediyor.

Bunun yanı sıra gümrük kapılarında sadece x-ray cihazlarıyla tarama yapmanın dezavantajına dikkat çekenler de var. Bu cihazların yüksek enerji ile çalıştığı için boş araçlarda ve zulada kaçak eşya aramada yetersiz kaldığı bildiriliyor. Bunun yerine düşük enerjili gamma ray cihazlarının da tercih edilmesi gerektiği vurgulanıyor. Yüksek enerjili cihazlarda fazla yoğunluk içermeyen kaçak eşyanın görüntülenememe ihtimali var. Bu sebeple gümrük kapılarında giriş-çıkış yapan araç durumuna göre değil, taranacak aracın boş veya dolu olmasına göre cihaz temin edilmesi gerektiği bildiriliyor.