Uçakta tüm motorlar durursa ne olur?
THY'nin Milano-İstanbul seferini yaparken tehlike atlatan 2 motorlu Airbus 320 tipi uçağının tek motorla Atatürk Havalimanına inmesi, iki motorlu uçaklarda tek motor durduğunda nasıl inilir sorusunu bir kez daha gündeme getirdi
Gökhan ARTAN-İSTANBUL
Kaptan Pilot Menderes Çakıcı,‘Havadakalan sorular adlı kitabında bu sorunun cevabını veriyor:
"Birmotor dursa bile kalan tek motor size saatlerce sorunsuz olarak istediğiniz meydana uçurabilir"
THYnin Cumartesi günü İtalyanın Milano kentinden İstanbula gelen97yolcunun bulunduğu Airbus 320 tipi uçağının inişi sırasında, sağ motoru ve kanadı piste vurdu. Motor sürtünmeden dolayı alev aldı. Bunun üzerine inişten vazgeçen kaptan pilot, pisti pas geçerek yeniden havalandı. Sağ motoru ve kanadı hasar gören uçak, bir süre sonra tek motorla Atatürk Havalimanına indi ve pistten çıktı.
THY uçağının tek motorla inmesi, 2 motorlu uçaklarda bir motordurduğunda nasıl inilir sorusunu bir kez daha gündeme getirdi. Bu sorunun cevabını ise deneyimli pilot Menderes Çakıcı kitabında detaylı olarak anlatıyor.
Türk Hava Yollarının uzun menzilliBoeing 777 tipi uçaklarında kaptan pilot olarak görev yapan Çakıcı,aynı zamanda bir uçuş kontrol öğretmeni. 50 yaşındaki Çakıcının, Havada kalan sorular adlı bir kitapında bu sorunun cevabı şöyleyeralıyor:
"İki motorlu veya daha fazla motorlu bir uçakta tüm hesaplar bir motor eksik performans değerine göre yapılır. Yani iki motorlu uçakta ikinci motor bir nevi yedek motordur. Bir motor dursa bilekalan tek motor size saatlerce sorunsuz olarak istediğiniz meydana uçurabilir. Bugünkü motor teknolojisinde uçağın her iki motorunun birden durma olasılığı imkansız hale gelmiştir.
Peki, uçtuğumuz uçağın tüm motorları durursa ne olur?
Motorları duran uçakyüksekten kanat çırpmadan süzülen bir kuş gibi yüksekliğinebağlı olarak belirli bir mesafe uçabilir. Örneğin 9 bin 756 metre yükseklikte uçan bir yolcu uçağı, tüm motorları dursa bile ortalama 150 kilometre motorsuz uçabilir.
Uçak ne kadar yere yakınsa süzülüş mesafesi doğal olara kısalır. 3 bin 49 metreyükseklikte tüm motorları duran bir uçağın motorsuz süzülerek gidebileceği mesafe yaklaşık 46 kilometredir. Bugün kullanılan uçak motorları havada en geç 2.5 dakikada kendi kendine çalışabilecek şekilde tasarlanmıştır"
VORTEKS ÇOK TEHLİKELİ
Öte yandan Türk Hava Yolları uçağının neden tehlike atlattığı henüz açıklanmazken olaya kuyruk rüzgarının(vorteks) nedenolduğu iddiaları da ortaya atıldı. Uçağın, 15 metrede kuyruk rüzgarı türbülansına yakalandığı öne sürülüyor. İddiaya göre, önündeki uçağın yarattığı vortekse yakalandığı iddia edilen uçak, sola yattı.
Durumu düzeltmeye çalışan pilotların sağakumanda vermesi üzerine de kanadı, motoru ve sağ ana iniş takımı piste vurdu. Pilotlar inişten vazgeçip pisti pas geçti ancak uçağın iniş takımından hidrolik boşaldı. Motorda da hasar ve alev uzaması meydana geldi. Vorteksin şiddeti uçağın ağırlığı, hızı ve kanat yapısına göre değişebiliyor.
Eğer uçak ağırsa, kanatlarının altında hava akımını bozacak herhangi bir harici yük (yakıt tankı, açık olan iniş takımları vb.) yoksa ve düşük süratte uçuyorsa çok şiddetli girdaplar oluşturabiliyor. Uçağın kanatlarının üstüve altı arasındaki basınç farkı nedeniyle uçağın arkasındaoluşan girdaptan kaynaklanan türbülansa kuyruk türbülansı deniyor. Kuyruk rüzgarı (vorteks) nedeniyle arkadan gelen ve çok yaklaşan uçaklar, kontrolden çıkma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir.
Basınç farklılığı nedeniyle, kanat üzerinden akıp giden havanın, kanat ucunu terk ederken meydana getirdiği anaforlar, kıvrılarak birbirine aksi istikamette dönen iki silindirik girdap oluşturuyor. Vorteksin şiddeti uçağın ağırlığı, hızı ve kanat yapısına göredeğişebiliyor.
Öndeki uçağın yaptığı vorteksin etkisine giren uçakta wake türbülans görülüyor. Uçuş emniyetini artırmak amacıyla inişte wake türbülansı ile karşılaşan pilotların mümkün olan en kısa sürede ilgili hava trafik kontrol ünitesini haberdar etmesi gerekiyor.
AMERİKAN UÇAĞININ DÜŞMENEDENLERİNDEN BİRİ WAKE TÜRBÜLANS
2 Kasım 2001de Dominik Cumhuriyetinin başkenti Santa Domingoya gitmek üzere New York JFK Havalimanından havalanan 251 yolcu ve 9mürettebat bulunan American Airlinesa ait 587 sefer sayılı Airbus 300-600 tipiyolcu uçağı, kalkıştan kısa süre sonra düştü.
Kurtulanolmayan kazanın ardından Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu (NTSB) uçağın düşmesine aşırı kuyruk dümeni kumandası ile wake türbülansının neden olduğunu bildirdi.
