Kariyer peşinde yumurtayı dondurmalı mı?

HT CUMARTESİ/Alihan Mestci Gizem Sevinç Selvi

Bugünlerde kentli ve beyaz yakalı kadınların çocuk sahibi olmalarına engel iki sebebi bir çırpıda sayabiliriz: Sevimli bir bebeğin sevimsiz bir biçimde kariyerlerini aksatma ihtimali ve bekledikleri beyaz atlı prensin bir türlü gelmemesi...

İkincisini hemen eleyip ilk engeli ele almak, gündeme daha uygun olacak. ABD’de yaşayan 46 yaşındaki bekâr anne Lori Gottlieb, Atlantic gibi önemli dergiler için yazdığı ilgi çekici makalelerin ardından 2010’da yazarlığını bir kitapla taçlandırdı: Marry Him: The Case for Settling for Mr. Good Enough (Evlen Onunla: Bay Yeterince İyi’ye Razı Olma Vakası). Çok ilgi çeken kitabında evliliğin bir “tutku festivali” değil “sıkıcı, kâr amacı gütmeyen bir iş” olduğunu yazan Gottlieb, “Çok para kazanan ve her seferde dizlerinizin bağının çözülmesine neden olacak, Brad Pitt’e benzeyen birini bekliyorsanız, muhtemelen ya 20 yaşındasınız ya da aptalsınız” diye ekliyordu. Şimdi rahat rahat, artık beyaz atlı prensi beklerkenki kadar çaresiz olmadığınız “çocukkariyer” meselesine dönebiliriz... Geçtiğimiz haftanın en dikkat çekici haberlerinden biri tam da bu konuyla ilgiliydi. Haber, sosyal medya devi Facebook ve dünyanın en değerli şirketi Apple’dan... Facebook, çocuk sahibi olmak isteyen ancak kariyer hedeflerinden de vazgeçemeyen genç kadın çalışanlarına yumurtalarını dondurmaları için 20 bin dolar ödemeye karar verdi. Apple ise kadın çalışanlarına yeni yıldan itibaren ikramiye vereceğini duyurdu. Böylece genç kadınlar hem kariyerlerini sekteye uğratmayacak hem de kaç yaşına gelirlerse gelsinler genç kalan yumurtalarını kullanarak çocuk sahibi olabilecekler. Peki yumurta dondurma yöntemi nasıl gerçekleşiyor? Kadınlar, kariyerlerine tam gaz devam ederken, yumurtalarını dondurup çocuk sahibi olmayı erteleme fikrine ne kadar sıcak bakıyor? Konunun teknik detaylarına girdik, ünlü kadınların ne düşündüklerini merak ettik. Onlarca ünlüye “Apple ve Facebook’un teklifini kabul eder miydiniz” diye sorduk, kimi hiçbir şey düşünmediğini, kimi Türkiye’de böyle bir uygulamanın mümkün olmadığını söyledi. Yine de bu yönteme sıcak bakanların sayısı hiç de az değil.

‘Bence gerek yok’

Hande Kazanova (Astrolog, 41) “Kadınlar ve erkekler iş hayatında eşit şartlar altındalar. Kadınlar çözüm bulma konusunda erkeklerden çok daha iyi düşünebiliyorlar. Bence böyle bir şeye gerek yok. Kadın isterse ikisini bir arada yürütebilir. Ayrıca ülkemizin böyle bir duruma alışmasının kolay olacağını sanmıyorum. Uzun zaman alır.”

‘İnsan hayatını programlayamıyor’

Eyşan Özhim (Oyuncu, 44) “Çok doğru bir uygulama ve güzel bir haber. İnsan her zaman hayatını programlayamıyor. ‘Okulumu bitireyim, kariyerimde ilerleyeyim ya da şu işimi halledeyim de öyle çocuk sahibi olayım’ diyenler için çok sevindirici bir haber.” ‘İki şirkete de bravo’ Akasya Aslıtürkmen (Oyuncu, 37) “Bu şirketler bunu bir jest olarak sunmuşlar. Hoş olabilir böyle şeyler; ancak ‘belli bir yaştan sonra anne olmak’ derseniz o bambaşka bir tartışma konusu. 37 yaşındayım. 20 yaşındaki yumurtalarımla çocuk sahibi olmayı sanırım istemezdim. Ama yine de iki şirkete de bravo, yarattıkları fırsat ve insani çalışma şartları için.”

‘Çocuklarım kariyerimden önce gelir’ Yeşim Erçetin (Şarkıcı, 35) “Bence yumurta dondurma yöntemi, yaşanacak herhangi bir sağlık problemine karşı anne olma şansını size sunuyor. Ben 2 çocuk annesiyim ve çocuklarım kariyerimden önce gelir. Bana göre çocuk ve kariyer bir arada yürümez. Bu iki önemli kuruluş, hem çalışanlarının iyiliğini hem de kendi verimliliklerini düşünerek çok mantıklı bir adım atmış. Böylece çalışan kadınlar hazır olduklarında anne olmak gibi bir seçeneğe sahip oluyorlar. Hayranlık uyandıran bir düşünce.”

‘Altında çapanoğlu ararım’

Neva Çiftçioğlu Banes (Bilim insanı, 49) Haberi duyduğum anda “Aaa bravo. Nihayet kadınları düşünen birileri çıktı” diyemedim açıkçası. Çünkü bende ilk oluşturduğu etki “Bu haber reklam kokuyor” oldu. Ardından da bir ton soru geldi aklıma. Bu sorulardan bazıları: Bilimsel olarak erkeklerin de sperm kalitesinin yaşlandıkça düştüğü ve bu yüzden çocuklarında sağlık sorunu olma riskinin yükseldiği ispatlanmış. O zaman erkeklere spermlerini dondurmak için para ödenmemesi haksızlık değil mi? Bu karar “Aman bizde çalışırken hamile kalmayın da biz yumurtalarınızı dondururuz” anlamına mı geliyor? Bu öneriyi duyan kadınların ilk tepkisi “Yaşasın!” mı oluyor, yoksa “Bu da nereden çıktı” mı? Ya da “Siz o parayı bir kimsesiz çocuklara bağışlayın ben istediğim zaman doğurmak isterim” mi oluyor? Yanlış anlaşılmasın! Biyolojik varlıklarız. Her kadın anne olmak ister. Bu yüzden ben kariyer yüzünden “trenin kaçırılmaması” için böylesi bir yaklaşıma çok sıcak bakıyorum. Lakin önce kadın daha sonra da bir bilim insanı olarak “Bunun altında ne çapanoğlu var” diye de merak ediyorum. Umarım benimki sadece hüsnükuruntudur.

‘Kesinlikle yapardım’

Merve Oflaz (Oyuncu, 26) “Harika bir uygulama. Benim için de çok iyi olurdu. Çünkü şu an çocuk sahibi olmayı düşünmüyorum. Zaten bence insanlar 40 yaşından sonra gezmekten, eğlenmekten sıkılınca çocuk yapmak istiyor. Ben de kesinlikle böyle bir şey yapardım.”

Yumurta dondurma yöntemi dünyada, kariyerinde başarılı bekâr kadınların yeni gözdesi. 25 yaşında kariyer yapmak isteyen bir kadın 10 yıl sonra çözdürmek üzere yumurtasını dondurup çocuk sahibi olabiliyor. Ama işlemin bazı ayrıntıları var. Donör olarak kabul edilen kadınlar, belli uluslararası kurallara bağlı olarak seçiliyor. Tüm işlemler Amerika’daki Amerikan Üreme Tıbbi Cemiyeti (ASRM) ve Avrupa’daki Avrupa İnsan Üreme ve Embriyoloji Derneği’nin (ESHRE) yayınladığı kriterlere uygun olarak yapılıyor. Hem ABD’de hem de KKTC’de (Bu yöntem Türkiye’de değil ama KKTC’de yasal) yumurtasını dondurmak isteyenlerin öncelikle bazı kontrollerden geçmesi gerekiyor. Yaş, sosyal durumu, hamileliği ertelemek istediği süre ve psikolojik bir rahatsızlığının olup olmadığı en önemli kriterler. Bunların hepsine bakıldıktan sonra istek mantıklıysa bir araştırma protokolü içerisinde yumurta dondurma işlemleri başlıyor.

GİTGİDE YAYGINLAŞIYOR

Donör yumurtasıyla hamile kalmak isteyen kadınlarsa, tıpkı sperm bankalarında olduğu gibi yumurta bankalarında katalogdan kaş, göz rengi, boy özelliklerine göre seçim yapabiliyorlar. Üstelik, yumurta dondurma tekniğindeki son gelişmeler sayesinde bu bankalar düşünüldüğünden de çabuk yaygınlaşıyor. Örneğin birkaç yıl önce uygulanmaya başlayan vitrifikasyon tekniğiyle yumurta dondurma işlemi daha geniş bir uygulama alanına kavuştu. İşlem uzun yıllar yavaş dondurma yöntemiyle yapılıyordu. Artık yumurtaların hızla dondurulmasını sağlayan bu metotla kısa sürede daha çok kadın bu işlemi tercih etmeye başladı. 20 yıl önce Amerika’da yumurta dondurma yöntemini ilk kez gerçekleştiren Prof. Dr. Kutluk Oktay bu teknik sayesinde, daha önce bazı riskler taşıyan yumurta dondurma işlemindeki başarı oranlarının gittikçe standarda yaklaştığını dile getiriyor. Uzmanlar yumurta dondurma yöntemiyle doğan çocuklarda herhangi bir bozukluğa rastlanmadığını belirtiyor. Bin çocuk içindeki anomali, yani sakat bebek oranı yüzde 1,2. Bu, normal doğumlarda anomali görülen çocukların oranıyla aynı. Bugün başarı oranlarında ciddi bir artış var. Doğan çocuk sayısı artık binlerle ifade ediliyor.

SIVI AZOT TANKLARINDA SAKLANIYOR

Dondurulmuş yumurtaların ne kadar süre bekletilebileceğine gelince... Bunun için sınırlı bir süre yok. Bir kere dondurulduktan sonra o yumurtalara bir şey olmuyor. Ama saklama koşulları önemli. Isının sabit olması lazım, dolayısıyla profesyonel merkezlerde saklanması gerekiyor. Yumurtaların saklandığı tanklar sıvı azot dolu. Ve sıvı azotun -180 derece olması gerekiyor.

ERKEN MENOPOZDA UYGULANIYOR

Kadınların yumurtalık havuzundaki azalmalarla sıkça karşılaşılıyor. Zira yumurta havuzundaki azalmalar ileriki yaşlarda olabileceği gibi bazen genç kadınlarda da yaşanıyor. 25 yaşındaki bir kadının yumurtalık havuzunda bazen 45 yaşındaki bir kadının havuzundaki kadar az yumurta bulunuyor. Erken menopoz ya da yumurtalık rezervinde azalma olarak adlandırılan bu sorun karşısında yumurta dondurma işlemi uygulanabiliyor.

TÜRKİYE’DE NASIL?

Türkiye’de 2005’ten bu yana yalnızca yumurtalık fonksiyonu zarar görmüş hastalar ve kanser hastalarının doğurganlığını korumak için kendi yumurtalarını dondurma işlemine yasal olarak izin veriliyor. Hastalık dışındaki sebeplerden yumurtalarını dondurmak ya da başka bir kadının dondurulmuş yumurtasıyla bebek sahibi olmak isteyenler ABD’yi ya da KKTC’yi tercih ediyor. Önce kontrolden geçmek gerekiyor.

‘Çocuk büyütmek de kariyerdir

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı, Jinekolog Op. Dr. Kağan Kocatepe: “Bir kadın her zaman uygun yaşta hamile kalmalı. Elbette çok çeşitli nedenlerle ileri yaşlarda da hamile kalınabilir. Yine de uygun yaşta hamile kalmakla ileri yaşlarda hamile kalmak arasında psikolojik ve fizyolojik açıdan birçok fark var. Mümkünse kadın, çalışsa bile hamileliği de artı bir kariyer olarak görmeli. Çünkü sağlıklı çocuk büyütmek de bir kariyerdir. Böyle bir rahatlık kadınların koşullanmasına da sebep olabilir. Tüm bunların yanında yumurtalar dondurulmuş olsa dahi ileri yaşlarda kadının sağlık durumu hamilelik için elverişli olmayabilir. Yumurtalar ancak tıbbi nedenlerle dondurulabilir. Bir doktor gözüyle bu yöntemin bir ödül olarak düşünülmesini uygun bulmuyorum.”