Azonal topraklar nelerdir? İşte çeşitleri, özellikleri ve örnekleri

Atmosfer ile yer küreyi, tuzlu ile tatlı suları birbirinden ayıran topraklar; hava ve su ile birlikte dünya üzerindeki yaşam için vazgeçilmez olan 3 temel unsurdan bir tanesidir. Tıpkı insanlar gibi nefes alıp veren ve içinde yer alan mikroorganizmalar ile canlı bir yapıda olan topraklar; üzerinde yaşayan canlılar için de önemli bir besin kaynağı olarak öne çıkar. Böylesine hayati öneme sahip olduğu bilinen topraklar, belirli değişkenlere bağlı olarak kendi için de türlere de ayrılmaktadır. Bu toprak türlerinden bir tanesi olan azonal topraklar hangileridir? Azonal topraklar ne demek?

Giriş: 07.08.2023 - 15:31 Güncelleme: 07.08.2023 - 15:31

Azonal topraklar; bir dış kuvvet tarafından taşınarak bir başka yerde biriktirilmiş olan toprakları ifade etmektedir. Bu özelliği sebebiyle bitki örtüsü ve kayaç yapısı gibi özelliklere de bağlı olmayan azonal topraklar nerede görülür? Azonal toprak özellikleri nelerdir? İşte, tüm detaylar…

Azonal Topraklar

Eğimli alanlarda, aşınmanın sürekli olduğu sahalarda ve deltalar gibi birikmenin olduğu coğrafyalarda görülen azonal topraklar; akarsu, buzul ve rüzgâr gibi bir dış etken tarafından aşındırılan malzemelerin yine aynı kuvvetler tarafından başka bir alana taşınarak biriktirilmesini ifade etmektedir. Herhangi bir katmanı olmayan azonal topraklar, başka yerden taşındıkları için biriktikleri yerin bitki örtüsü ve kayaç yapısını da yansıtmamaktadırlar.

REKLAM

Azonal Topraklar Hangileridir?

Dış kuvvetler tarafından aşındırılan, taşınan ve biriktirilen azonal topraklar kendi içinde 4 farklı toprak türüne ayrılmaktadır.

Alüvyal Toprak: Akarsular tarafından taşınan mil, ince kum ve çakıl taşı benzeri malzemelerin biriktirildiği yerde oluşan topraklardır. En yaygın olarak deltalarda ve vadi tabanları geniş olan akarsuların etrafındaki ovalarda görülen alüvyal topraklar; tarımsal faaliyet açısından da oldukça verimli topraklardır.
Kolüvyal Toprak: Dağların eğimli yamaçlarından kopan parçaların, eğimin azaldığı yerlerde birikmesiyle oluşan kolüvyal topraklar, irili ufaklı taşlardan meydana gelmektedir. Aşınma daha kolay olacağı için bitki örtüsü bakımından fakir olan dağ yamaçlarından kopan parçalarla oluşan bu toprak türünün yüksekliği bazı durumlarda birkaç metreyi bulabilmektedir. Kolüvyal topraklar aynı zamanda, kökleri derine inen ağaçların yetişmesine uygun topraklar olarak öne çıkmaktadır.
Litoseller: (Taşlı Topraklar) Dağlık alanların eğimli yamaçlarında kum ve çeşitli büyüklüğe sahip olan taşlardan meydana gelen topraklardır. Eğim boyunca akan suların ince yapıda olan materyalleri taşıması sonucu oluşan bu topraklar, büyük boyutlardaki kayalardan meydan gelmeleri sebebiyle tarımsal verim açısında oldukça fakirdir.
Regosol Topraklar: Volkanik faaliyetlerden sonra ortaya çıkan ince malzemeler ile akarsuların taşıdığı kum inceliğinde malzemelerden meydana gelen regosoller, çoğunlukla volkanik arazilerin üzerinde oluşmaktadırlar. Humus bakımdan oldukça fakir olan bu topraklar her ne kadar verimsiz olsalar da su ve havayı fazlaca geçirdikleri için, bu alanlar patates tarımına uygun araziler olarak dikkat çekerler.

Azonal Toprak Özellikleri

REKLAM

Azonal topraklar; bulundukları yerlerden bir dış kuvvet tarafından taşınıp biriktirdikleri için bulundukları yerdeki iklim koşullarını ve bitki örtülerini yansıtmazlar.
Sürekli devam eden bir aşınma ve birikme durumundan ötürü, toprakta horizonlaşma gözlemlenmez.
Deltalar, eğimli araziler ve taşkın ovaları azonal toprakların en sık görüldüğü yerlerdir.
Azonal topraklarda organik kalıntılar yüksek olduğu için bu topraklar humus bakımından zengindir.

Azonal Toprak Örnekleri Türkiye

Türkiye’de azonal topraklar nerede görülür sorusunun cevabı şu şekilde sıralanabilir:

Türkiye’de Görülen Alüvyal Topraklar: Bafra, Çarşamba, Gediz, Bakırçay, K. Menderes, B. Menderes, Meriç ve Çukurova Deltası.

Türkiye’de Görülen Kolüvyal Topraklar: Aydın dağları, Toroslar, Bolu dağları ve Kaçkar dağları.

Türkiye’de Görülen Litosol Topraklar: Taşeli Platosu, Bitlis dağları ve Kaçkar dağları.

Türkiye’de Görülen Regasol Topraklar: İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi.

Haberi Hazırlayan: Mehmet Kerem Hançer