Covid-19'dan ölüm raporları ülkelere göre değişiklik gösteriyor
İtalya, Avusturya, Rusya, Brezilya gibi birçok ülkede mart ayının başından itibaren genel ölüm oranları çok yükseldi ve bu yükselen ölüm oranlarının çok azı Covid-19 sebebiyle ölüm olarak açıklandı. Dünyadaki en büyük ölüm oranlarına sahip Belçika ise raporlamada değişik bir yol izledi. Sadece testlerle doğrulanmış Covid-19 ölüm oranlarını değil, testlerle doğrulanmadığı halde Covid-19 ölümleri arasına kattı
Ölüm raporlama oranları her ülke açısından değişiklik gösteriyor. Covid-19 mücadelesinde dünyanın başlangıç aşamasının sonuna geldiğini belirten Mef Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı Prof. Dr. Onur Başer, "Her ülke tarafından toplanan veriler çok az ülkenin Covid-19 nedeniyle ölümlerini doğru saydıklarını gösteriyor.
İtalya, Avusturya, Rusya, Brezilya gibi birçok ülkede mart ayının başından itibaren genel ölüm oranları çok yükseldi ve bu yükselen ölüm oranlarının çok azı Covid-19 sebebiyle ölüm olarak açıklandı. Dünyadaki en büyük ölüm oranlarına sahip Belçika ise raporlamada değişik bir yol izledi. Sadece testlerle doğrulanmış Covid-19 ölüm oranlarını değil, testlerle doğrulanmadığı halde Covid-19 ölümleri arasına kattı. En başta Belçika'da bile eleştirilen bu yöntemin geçerliliği daha sonra kabul edildi. İspanya, Fransa ve Birleşik Krallık daha sonra yöntemlerini büyük ölçüde değiştirdiler. Belçika grafiğinde gördüğümüz üzere 2015-2019'un ilk 19 haftasının ortalamaların üzerine Covid-19 grafiğini eklediğimizde 2020 ocak ayından beri haftalık toplam ölüm oranlarıyla örtüşen bir seyir gösteriyor. Normalleşmeye başladığımız şu günlerde doğru istatistiklerle çalışmak, doğru sağlık politikaları geliştirmek için önemli olacaktır" dedi.
"PANDEMİ SIRASINDA İNSANLARIN ÖLÜM SEBEPLERİNİ TAM OLARAK HESAPLAMAK ZORDUR"
Prof. Dr. Başer, sözlerine şöyle devam etti: "Pandemi sırasında insanların ölüm sebeplerini tam olarak hesaplamak zordur. Covid-19 hastalığı, hipertansiyon, kalp, diyabet, kanser, obezite gibi rahatsızlığı olan insanlarda etkisini daha fazla gösteriyor. Test yapılmamış ve tanısı konmamış Covid-19 hastasında Covid yüzünden damar tıkanırsa, Belçika bu ölümü Covid-19 ölümü olarak kaydediyor. Aynı hasta Rusya’da Covid-19 teşhisi olsa bile, ölüm sebebi kalp olarak kaydediliyor. DSÖ testle sadece doğrulanmış değil, doktorların kararıyla, test yapılmadan ölen insanların da Covid-19 ölümleri olarak sayılması yönünde görüş bildirdiler. Buna rağmen birçok ülke bu görüş doğrultusunda hareket etmedi. Test miktarlarının sınırlı ve ülkeler arasında farklılık göstermesi, değişik ülkelerdeki raporlamaların karşılaştırılmasını zorlaştırdı. Buna rağmen ülkelerdeki genel ölümlerin hızlı bir şekilde Covid-19 ile beraber artması, bu ölümlerin Covid-19 ile alakalı olduğunu gösteriyor. O nedenle bakılacak göstergelerin genel ölüm verileri olması daha doğru. Covid-19 ölümlerinin doğru sayılma göstergesi açıklanan Covid-19 ölümleriyle genel ölüm arasındaki fark da görülebilir. Eğer geçmiş dönemlerdeki günlük haftalık ölüm oranlarıyla, Covid-19 sonrası arasındaki fark artmışsa bu açıklanamayan farkın Covid-19 ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Doğru raporlaması sebebiyle Belçika’da açıklanamayan ölüm yok."
Prof. Dr. Başer, grafiklerle Birleşik Krallık ve New York şehirleri için ocak ayından itibaren haftalık ölüm oranlarını gösterdi. Buna göre, kırmızı çizgiyi yani Covid-19 ölümlerini 2015-2019 ortalamasının üzerine eklendiğinde mavi çizgiye ulaşılamadığını belirtti.
Başer, bu aradaki farkın Covid-19 ölümlerinin doğru sayılmadığını gösterdiğini kaydederek, bu fark ne kadar fazla ise raporlama sisteminin Dünya Sağlık Örgütü'nün belirlediği sistemden o kadar uzaklaşıldığını dile getirdi ve sözlerini şöyle sürdürdü: "Birleşik Krallık ve New York şehirlerindeki farklılıklar en başta bazı bölgelerden gelen sayıların, bir haftadan fazla uzaması, yaşlı bakım evlerindeki ölümlerin ve hastane dışındaki Covid-19 olarak sayılmamasında ve test sayılarındaki yetersizlikten geliyor. İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda raporlamalarını 11 gün gecikmeyle yapıyorlar. O nedenle 6 Nisan'daki açıklanan 5 Nisan ölüm verileri, 17 Nisan'da açıklanan 5 Nisan ölüm verilerinden farklı. O nedenle geriye doğru düzenlemeye gidiyorlar. En başta açıklanan tüm ölümler laboratuvar testlerinin doğruladığı ölümlerdi.
Daha sonra düzeltilen sayılar, Birleşik Krallık İstatistik Enstitüsü'nün sayılarını kullandı. Bu sayılar, diğer bazı Avrupa ülkelerinden farklı olarak, doktorların Covid-19 semptomlarını gösterdiği ama testlerin uygulanmadığı ölümleri de içeriyor. Ayrıca hastane dışındaki evde ölümleri, yaşlı bakım evlerindeki Covid-19 semptomlu ölümleri de kapsıyor. Fransa'daki ölüm oranları da nisan başından itibaren bu yönde değiştirildi ve nisan sonundan itibaren ölümlerin yüzde 36'sının Covid-19 semptomu taşıyan ölümlerin hastane dışındaki kurumlarda olduğunu gösterdi. Fransa henüz evdeki Covid-19 semptomlu ölümleri toplam oranlara eklemiş değil. İspanya'da en başta Covid-19 semptomları olan ölümlerin yalnızca yüzde 20'sine test yapıldığı açıklandı. İspanya'daki Covid-19 süresince genel ölümlerin aynı dönemdeki tarihi ortalamalardan yüzde 62 fazla olduğu açıklandı ve bu artışın sadece yüzde 33'ünün Covid-19 ölümleri olarak eklendiği görüldü. Daha sonra düzenlemeler yapıldı."
ÇİN'DE COVID'DEN ÖLENLERİN SAYISI BİR GECEDE YÜZDE 50 ARTTI
İtalya'daki bir başka analiz ile ilgili bilgi veren Prof. Dr. Başer, "Bergamo'da, Covid-19 ölümlerinin normal açıklanan ölümlerden, geçen yılların ortalaması karşılaştırıldığında, en az iki kat fazla olduğunu gösterdi. Şubat ve Mart'ta İtalya'daki yaşlı bakım evlerindeki ölümlerin sadece yüzde 3'üne test yapılmıştı ve diğerlerinin yüzde 34'ünün Covid-19 semptomları taşıdığı halde sayıya eklenmediği görüldü.
Nisan sonunda Londra ve Washington Milli istihbarat yetkilileri, Çin'in Covid ölümlerini az gösterdiği yönünde açıklama yaptılar. Bu açıklama, 17 Nisan'da Çin'in bir gecede Covid-19 ölümlerini yüzde 50 artırdıktan sonra geldi.
Rusya da ölüm vakalarının çok az olması sebebiyle birçok ülke tarafından şeffaf olmamakla suçlanıyor. 11 Mayıs'da Rusya'daki Novaya Gazeta adlı Rus gazetesi, Rusya'da ölümle sonuçlanan Covid-19 vakalarının gerçek vakalardan üç kat fazla olduğunu belirtti. Rusya laboratuvar testi ile kesinleşmiş Covid-19 hastalarını, doktorların başka bir sebepten öldükleri görüşleri doğrultusunda, kalp, kanser gibi nedenlerle sisteme giriyor. Brezilya ise çok az test yaptığı için Covid-19 ölümlerini kaçırıyor" dedi.
VİRÜSÜN YAYILMA HIZI YAZI YAVAŞLIYOR
Koronavirüslerin yayılma hızlarına bakıldığında yazın yayılma hızının yavaşladığını söyleyen Prof. Dr. Başer, sözlerini şöyle sürdürdü: "Eylül ortasından itibaren tekrar hızlandıkları görülmektedir. Aşının bu kışa yetişmeyeceğini düşündüğümüzde tüm dünyayı grip sezonuyla beraber gelecek yeni bir korona dalgası beklemektedir. İlk aşamada filyasyonun önemi ortaya çıktı. İkinci dalgada ölen herkese Covid-19 testi yapılması gereklidir. Ölen kişi Covid-19'lu çıkarsa, virüsü en az iki hafta vücudunda taşıdığı için filyasyon için çok önemli bir bilgi kazanılabilir. Ölen kişinin son iki hafta içinde temas ettiği herkese test yapılmalıdır. Tüm dünyada standart bir raporlama sistemine gidilmesi, virüsün kontrolü ve geliştirilecek sağlık politikaları için çok önemlidir."
