BOTAŞ'a Gazprom olma yolu açılıyor

Doğalgaz Piyasası Kanunu'nda yapılacak değişiklikle BOTAŞ'a doğalgaz arama ve üretim yetkisi verilecek. Bakanlık tarafından gizlilik içerisinde yürütülen çalışma sayesinde BOTAŞ'ın İran, Irak ve Azerbaycan başta olmak üzere potansiyeli olan ülkelerde doğalgaz aramasının önü açılacak. Böylece şirket, Rus enerji devi Gazprom veya Avusturyalı OMW gibi gaz satışı, iletim, dağıtım, arama ve üretim firması haline gelecek. Ekimde TBMM'de kanunlaşması hedeflenen taslakla ilgili Zaman'a değerlendirmelerde bulunan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, dış pazarlarda büyük projelerde yer alan bir şirket hedeflediklerini söyledi. Türkiye'nin bölgedeki enerji fırsatlarını daha iyi değerlendirecek bir hamle başlattığına işaret eden enerji uzmanları da, "Kısa sürede BOTAŞ, Gazprom gibi dev bir enerji şirketine dönüşebilir. Yasa Meclis'ten geçerse Türkiye yeterli doğalgaz rezervi olmayan bir ülke iken üretici ve ihracatçı ülke konumuna gelir." değerlendirmesinde bulunuyor. Kanunda üzerinde çalışılan bir diğer değişiklik de kontrat devriyle ilgili. Yürürlükteki yasaya göre 2009'a kadar doğalgaz pazarından çıkması gereken BOTAŞ'ın, tersine pazarda daha güçlü bir şekilde yer alması hedefleniyor. Şirketin gaz ithalatına devam etmesi ve yeni alım sözleşmeleri yapmasının önü açılıyor. Bütün bu işlerin yürütülmesi için BOTAŞ ikiye bölünerek GAZTAŞ (Doğalgaz Ticaret ve Taahhüt AŞ) ve DOTAŞ (Doğalgaz Taşıma AŞ) isminde iki şirket kurulacak.

2001 yılında çıkarılan Doğalgaz Piyasası Kanunu ile kamu şirketi Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) gaz pazarından çıkması hükme bağlandı. Buna göre, 2009 yılına kadar şirket, elindeki doğalgaz alım anlaşmalarını pazarın yüzde 20'sine düşene kadar özel sektöre devretmesi gerekiyordu. 8 yıllık sürede kontratların sadece yüzde 10'u devredilebildi. Kanuna rağmen gaz pazarından çıkmayan devlet, sorunu aşmak için yeni bir yasal düzenlemeye gidiyor. Kamunun elindeki gaz alım kontratlarının özel sektöre devir işleminden vazgeçiliyor. Şirketin elindeki mevcut kontratlara ilave gaz alınan ülke veya başka ülkelerle yeni anlaşma yapmasının önü açılıyor. Ancak, 2015'ten itibaren kamu şirketleri sadece sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) anlaşması yapabilecek. Bakanlar Kurulu, ihtiyaç duyması halinde bu tarihten sonra da kamu şirketine yeniden ithalat izni verebilecek.

Yeni düzenlemeyle BOTAŞ ikiye bölünüyor. GAZTAŞ (Doğalgaz Ticaret ve Taahhüt AŞ) ve DOTAŞ (Doğalgaz Taşıma AŞ) kurulacak. Yeni şirketlerden GAZTAŞ, BOTAŞ'ın elinde bulunan mevcut doğalgaz alım ve satım sözleşmelerini devralacak ve alım sözleşmelerinin süreleri sona erinceye kadar bu ülkeler veya başka ülkelerden yeni alım sözleşmesi yapabilecek. GAZTAŞ, devraldığı veya yeni imzalayacağı alım veya satım sözleşmeleri için söz konusu sözleşmelerin kısmi veya bütün olarak tüm hak ve yükümlülükleriyle devredilmesine veya miktar devrine imkan tanıyan ihaleler yapılarak tüzel kişilere devredilebilecek. Böylece yürürlükte olan kanunda zorunlu olan uygulama, şirketin isteğine bırakılıyor. GAZTAŞ'a verilen en önemli görevlerden birisi de arama ve üretim yapabilecek olması. GAZTAŞ, bu iki faaliyet kolu içinde ayrı ayrı lisans alacak. Şirket ayrıca, transit boru hatlarının sahibi olacak ve bu hatlardan taşınacak gazın yüzde 15'ini iç tüketim için stoklayacak. Yeni dönemde, doğalgaz iletim faaliyetlerini DOTAŞ yapacak. Bunun için şirket, mevcut, planlanan ve yapımı devam eden iletim şebekesini devralmak, kurulması öngörülen yeni transit hatlar da dahil iletim şebekesi için iletim yatırım planı yapmak, yeni şebeke kurmak ve işletmekle görevlendiriliyor. Şirket ayrıca, her yıl arz-talep dengesi raporunu hazırlayıp Bakanlar Kurulu'na sunacak. Bununla birlikte şirket ithalatçı, toptan satış, üretim ve ihracatçı şirketlerle taşıma sözleşmesi yapmanın yanında üretim, serbest tüketici ve depolama şirketiyle teslim sözleşme imzalamaya yetkili kılınıyor. Doğalgaz Taşıma Anonim Şirketi ve Doğalgaz Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi tüzel kişiliğe kavuşana kadar çalışmalar BOTAŞ tarafından yürütülecek.

SEKTÖRÜN LİDERİ RUS GAZPROM

BOTAŞ'ın model olarak görüldüğü Rus Gazprom, yeraltı gaz ve hidrokarbon rezervlerinin keşfi, gaz üretimi ve depolaması alanlarında faaliyet gösteriyor. Şirketin ana ortağı yüzde 50,002 hisse ile Rusya devleti. Gazprom dünyanın en büyük doğalgaz rezervlerine sahip. Geçen yıl sonu Gazprom Grup'a ait toplam ispatlanmış rezerv 33,1 trilyon metreküp. Tek başına dünya gaz üretiminin yüzde 17'sini karşılayan şirket 2008'de 549,7 milyar metreküp gaz üretti. 450 bine yakın çalışanı bulunan dünya doğalgaz devi, 97,3 milyar dolarlık gelirinden 26,8 milyar dolarını net kâr olarak açıkladı. Şirketin borsa değeri ise 350 milyar dolar.

--------------------------------------------------------------------------------

Hedef, dışarıda büyük projelerde yer almak

BOTAŞ'ın yapılanma sürecini Zaman'a değerlendiren Enerji Bakanı Taner Yıldız, hedeflerinin iç pazarda tüketiciyi ucuz doğalgazla buluşturmak, dış pazarlarda ise büyük projelerde yer alan bir şirketi oluşturmak olduğunu söyledi. Bakan, şirketi "ister miktar bazında, ister kontrat şeklinde olsun içeride küçültüp, dışarıda büyüterek büyük projelerde yer alması" için yeniden yapılandırmaya çalıştıklarını söyledi. Yürürlükteki kanuna göre kontratları devretmesi gereken BOTAŞ'ın yeni çalışma ile tam tersi bir şekle dönüştürülmesi konusunda ise Bakan Yıldız, şu değerlendirmeyi yaptı: "Yeni yapılanma için geçiş dönemi olması lazım. Geçiş dönemi kısa vadede fiyat yükselmelerini engelleyecek, hatta düşmesini sağlayacak yapıyı kurmalıyız. Önceliğimiz vatandaş ve sanayici için rekabet ortamında fiyatların düşmesini sağlamak. Uzun vadede de bu hedefe yardım edecek altyapıyı oluşturmak. Ucuz doğalgaz için kamunun bir süre daha iç pazarda yer alması gerekiyor."

Enerji uzmanları da yeni Doğalgaz Piyasası Kanun Taslağı'nın sektörü hareketlendireceği görüşünde. Uzmanlar, kamu şirketi BOTAŞ'ın başta Rusya ve Avrupa'da olduğu gibi malî ve idarî yapısının güçlendirilmesini önemli bir gelişme olarak değerlendiriyor. Uzmanlara göre TPAO'nun petrolde yaptığı gibi BOTAŞ'ın da potansiyeli olan ülkelerde doğalgaz aramasının önü açılacak. Türkiye, böylece bölgedeki enerji fırsatlarını daha iyi değerlendirecek. BOTAŞ, güçlü bir malî ve idarî yapıyla pazarda yer almış olacak ve rakipleriyle masaya oturacak. Yasanın Meclis'ten geçmesi halinde yeterli doğalgaz rezervi olmayan Türkiye, üretici ve ihracatçı ülke konumuna çıkabilir. BOTAŞ yönetimi de daha önce yaptıkları açıklamalarda, kamu şirketi olarak pazarda "özel sektörün varlığına karşı çıkmamakla birlikte daha güçlü bir şekilde yer almaları gerektiğini" dile getirmişti. ZAMAN