Hangi yaşta hangi sosyal beceriyi öğretebiliriz?
Çocukların zihinsel yetenekleri geliştikçe sosyal becerileri de öğrenmeye başlarlar. Bu noktada ise bizim yönlendirmemize ihtiyaç duyarlar. Hangi yaşta neyi öğrenebileceklerini keşfetmek, hangi yöntemleri kullanabileceğimiz de belirler. Sosyal beceri her yaşta kazanılmaya devam edilen uzun bir süreçtir ve çocuklarımızla birlikte bazılarını biz de öğreniriz.
Hangi yaşta neyi yapabilirler?
Çocuklarımızın bedensel ve zihinsel gelişimi, sosyal becerileri de öğrenebilmelerinde belirleyicidir.
2-3 yaşta ilgi çekmeyi, sosyal iletişim kurmayı, basit selamlaşma kelimelerini, el sallama gibi hareketleri, konuşmaya katılmayı, komik olan bir şeye gülebilmeyi becerebilirler.
3-4 yaşta oyuncaklarıyla ilgilenmeyi, bebekleri veya arabalarını seslendirmeyi, daha geniş sohbet kelime dağarcığı geliştirmeyi öğrenebilirler.
4-5 yaşta diğer çocuklarla birlikte hareket edebilirler, komut almayı ve vermeyi düşünebilirler, hayal kurma oyunları oynayabilirler.
5-6 yaşta özür, tebrik, teşekkür kelimelerini kullanabilirler, küfürlü ve kötü kelimelerin kullanılmaması gerektiğini anlayabilirler, rekabet edebilirler, pazarlık yapabilirler, adil olmayı öğrenebilirler.
6-7 yaşta karşılarındakinin duyguları ile empati kurabilirler, paylaşmayı öğrenebilirler, kazanmayı ve kaybetmeyi anlayabilirler, şaka yapabilir ve ilgiyi yönlendirebilirler, doğru ve yanlışı birbirinden ayırabilirler.
Sosyal becerileri geliştirmeye nasıl başlayabiliriz?
Çocuklarda sosyal becerileri geliştirmenin en iyi yöntemi oyundur. Canlandırma oyunları, bu tür becerilerin gerektirdiklerini anlatmada son derece etkilidir. Pek çok davranışı da daha kolay öğrenmelerine yardımcı olur. Oyuna başlamadan önce hangi becerilerin üzerinde duracağınızı, nasıl uygulamayacağını ve nasıl anlatacağınızı planlayarak kısa yoldan hızlıca öğretme imkanı bulabilirsiniz. Belli başlı selamlama ve karşılama cümlelerini, kısa sohbetleri kurgulayabilir, görgü kurallarını çalışabilirsiniz. Oyun içinde öğrenme çocuğun yanlış yapma korkusunu da ortadan kaldırdığından daha stressiz bir ortamda kolay kavramasına yardımcı olur.
Hangi sosyal becerileri öğretmeliyiz?
Empati: Çocukların öğrenebilecekleri en temel sosyal becerilerden biri empatidir. Bir oyuncak ya da hikaye ile karakterin duygularının neler olabileceğini, bu duyguları nasıl anlayabileceğini öğretmek mümkündür.
Kişisel alan: Çocuklar yakınlık ve uzaklık kavramlarını hemen idrak edemeyebilirler. Onlara insanlarla bir aradayken ne kadar yakınlaşabileceklerini, kişisel alanın ne olduğunu göstererek öğretmek mümkündür. Ayrıca oyunlar da bu konuda yardımcı olabilir.
Sosyal sohbetler: Çocuklarımız konuşma ile sohbet arasındaki farkları yavaş öğrenirler ancak yine en etkili yöntem oyun olacaktır. Ailece yenen akşam yemekleri ve araba yolculukları da çocukların karşılıklı konuşma becerilerini geliştirecektir.
Sıra bekleme: Henüz okul çağına gelmemiş çocuklarda bekleme, sıraya girme, paylaşma davranışları gelişmemiştir. Kreşler ise bu bilgiyi ilk aldıkları yer olur. Siz de çocuğunuzla günde 1 saat oyun oynarken bu becerileri öğretebilirsiniz.
Davranış becerilerini geliştirmek için ne yapabiliriz?
Beden dili, kelimesiz iletişim ve mimikler gibi davranış becerileri çocuklara televizyonda izledikleri filmler üzerinden ulaşır. Burada gördükleri hareketleri hatırlayabilirler, sesini kapatarak izlediklerinde de anlamları çözebilirler. Yüz ifadelerinin ne demek olduğunu öğrendiklerinde ise kendileri bunları kopyalayabilirler. Çocukların hafızalarındaki davranışları harekete dökmeleri öğrenme sürecini de kolaylaştırır.
Tonlama farklarını nasıl öğretebiliriz?
Duygularımız aynı zamanda sesimize de yansır. Çocuklar ses tonlarındaki farkları anlayabilseler de nedenlerini zamanla kavrarlar. Onlarla üzüntülü bir ses tonuyla hiçbir şey olmamış gibi konuştuğunuzda sizinle ilgili ters giden bir şeyler olduğunu hemen fark ederler. Kızdığımızda, sevinçli olduğumuzda seslerimiz değişir. Çocuklarımız bu ses tonlarını kendileri taklit ettiklerinde de öğrenmeleri pekişir.
Çocukları dikkatli dinleme konusunda eğitebilir miyiz?
Küçük yaşlardaki çocuklarda odaklanma, konsantrasyon ve dikkat süreleri kısadır ancak bunları geliştirmek mümkündür. Uzun süreli bir konuşmayı dinleyemezler, kısa olduğunda dikkatlerini tutabilmek kolaylaşır. Çocuğunuza 3 cümle söyleyin, İkisi belirli bir konuda, biri konu dışında. Söz gelimi yemekte ne olduğunu anlatırken arabanın da kırmızıya boyandığını. Sonra çocuğunuza konu ile ilgili olmayan cümlenin hangisi olduğunu sorun. Bir başka yöntem ise akşam yemeği sohbeti sırasında bir konuyu anlatırken aniden durup konu ile ilgili bir soru sorun. Bu şekilde dinlemenin önemini anlayacaktır.
