Yapay zeka tedavileri nasıl etkileyecek?

Sağlık alanında yapay zekanın en büyük faydayı sağlamasını beklediğimiz yerlerden biri de nörolojik hastalıklar. Çeşitli erken teşhis sağlayan cihazlar ya da bazı algoritmaları kullanılarak yapılan ölçümler sayesinde yapay teknoloji ile çok korktuğumuz Alzheimer, Parkinson, felç gibi hastalıklar erken teşhis edilebilecek ve belki de Alzheimer hastası olacak bir kişi 10 yıl öncesinden koruyucu tedaviler ile hastalıktan korunmuş olacak.

Bugün dünya genelinde yaklaşık 1 milyar insanın nörolojik hastalıklar ile mücadele ettiği tahmin ediliyor. Bu hastalıklar ile mücadele insan hayatını tehdit etmenin yanı sıra, hayat kalitesini de ciddi anlamda düşürüyor ve ülke ekonomileri için ciddi harcamalara neden oluyor.

Yapay zekanın nörolojik hastalıkları tedavi ederken 3 şekilde faydalı olması bekleniyor:

1. Daha hızlı ve doğru teşhis sağlamak,

2. Daha etkin ilaçlar geliştirilmesi için vücutta yeni biyobelirteçler keşfedilmesini sağlama ihtimali,

3. Son olarak nörolojik koşulların ana nedenini daha iyi anlamamızı sağlayarak bizi kişiselleştirilmiş tedavilere yönlendirebilir.

1. DAHA HIZLI VE DAHA DOĞRU TANI

Alzheimer, hafıza kaybı ve zihinsel bazı fonksiyonların kaybına neden ilerleyici bir nörolojik hastalık. Yaşlılarda bunamanın yaklaşık yüzde 70'inden Alzheimer sorumlu tutuluyor ve yaşam koşullarından dolayı Alzheimer görülme yaşı her geçen gün düşüyor.

Alzheimer hastalığı ile ilgili ana sorunlardan biri teşhis edilmesinin oldukça zor olması. İşte bu gibi teşhisi zor ve mevcut tedavisi olmayan hastalıklarda, yapay zekâ devreye girerek fayda sağlayabilir.

Bugün kullandığımız tıbbi görüntüleme teknikleri, çıplak gözle görmesi zor veya imkânsız olan bilişsel bozulmayı tespit edebiliyor. Araştırmacılar da, Alzheimer ilerlemeden önce beyinde meydana gelen değişiklikleri tıbbi görüntüleme teknikleriyle tespit eden bir algoritma geliştiriyorlar. Böylece makineler belli hesaplamalar yaparak gelecek on yıl içerisinde Alzheimer olacak bir hastayı tespit edebiliyor. Bu gibi teknolojiler hala gelişme aşamasında ama biliyoruz ki birkaç yıl içerisinde, veri toplayabildiğimiz birçok hastalık için yapay zekayla erken tarama programları geliştirilebilecek.

Erken teşhiste yapay zeka hem hızlı ve şu andakinden çok daha erken bir teşhis sağlar hem de yanılma payını azaltır. Çünkü yapay zeka algoritmaları, beyinde bir anormallik gördüğünde bunun ne olabileceği konusundaki tanımlanmış belki yüzlerce farklı hastalığı saniyeler içerisinde değerlendiriyor. Özellikle birbiriyle kolayca karıştırılabilecek belirti veren birçok hastalığın olduğu nörolojik hastalıklarda bu daha da önemli.

2. İLAÇ KEŞİFLERİNDE KOLAYLIK

Hastalıkları teşhis ederken yapılan tahlillerde biyobelirteçlerebakılır. Kanda, idrarda ya da herhangi bir vücut sıvısında bakılan biyolojik belirteçler ilaçların geliştirilmesinde de rol oynuyor.

İlaç geliştirme çalışmalarında bazı şirketler yeni tedaviler geliştirebilmek için biyoteknolojişirketleri ile ortaklaşa çalışıyor. Örneğin şu anda Parkinsoniçin de böyle bir çalışma yürütülüyor. Hem Parkinsonhastaları hem sağlıklı bireylerden elde edilen verilerle yeni biyobelirteçlerbelirleniyor. Bu belirteçler sayesinde yeni ilaçlar geliştirilmesi için çalışılıyor.

Yapay zeka teknolojilerinin bu ilaç keşifleri sırasında sağladığı bir fayda daha var. Herhangi bir biyobelirteçkeşfedilerek yeni bir tedavi ya da ilaç geliştirildiğinde ilacın piyasaya sürülerek etkinliğinin anlaşılmasına kadar geçen oldukça uzun ve masraflı bir süreç var. Ancak yapay zeka teknolojileri ve oluşturulan algoritmalar sayesinde hastalar üzerindeki etkisi daha kolay öngörülerek gereksiz büyük bir harcamanın önüne geçebilir.

3. NÖROLOJİK HASTALIKLARIN ANA NEDENLERİNİ TESPİT ETME VE KİŞİYE ÖZEL TEDAVİLER GELİŞTİRİLMESİ

Kişiye özel tedaviler son yıllarda tıp dünyasını meşgul eden konulardan biri. Mesela birçok kanserin tedavisinde artık kişiye özel ilaç dozları belirleniyor ve buna göre tedavi planlanıyor.

Bir hastalığa olan genetik yatkınlığı tespit edecek yapay zekâ teknolojisine sahip gelişmiş bir cihaz da kişiye özel saptamalarda bulunarak birçok insanı nörolojik hastalıklara karşı uyarabilir ve hastalıktan koruyabilir.

Giyilebilir akıllı kıyafetler, giyilebilir hareket sensörleriile kişilerin takip edilmesi hem erken müdahaleyi sağlayabilir hem de bilim dünyasına çok ciddi bir veri sağlayabilir. Bu da hastalıkların nedeninin anlaşılması, insan vücudunun hangi hastalığa nasıl tepki verdiğinin tespit edilmesi ve kişiye özel, daha etkin tedavilerin geliştirilmesi açısından çok faydalı.

En baştaki inme örneğine dönersek inme ciddi anlamda ölüme neden olan ve kişide sakatlığa neden olan bir hastalık. Özel bir algoritma ile çalışan herhangi bir yapay zekâ cihazı ile risk taşıyan hastaların nörolojik belirtilerini takip edilebilir. Herhangi bir tehlike anında ise cihaz, daha hasta kendi durumunu fark etmeden 112 Acil sağlık hizmetinin devreye girmesini sağlayabilir ve olası bir ölümün ya da sakatlığın önüne geçilebilir.

Tabii tüm bunlar etik tartışmaları da beraberinde getiriyor. Kişilerin özel sağlık verilerinin toplanması, saklanması endişe yaratıyor. Özel verilerin elektronik ortamda saklanması, sızma riski ya da bu özel bilgilere kişilerin isteği dışında birilerinin erişme riski tartışma konusu. Diğer tarafta çok sayıda hastanın detaylı verisinin elde edilmesi bilim dünyasında birçok hastalığın tedavisine de ışık tutabilecek bir durum. Bu tartışma devam ederken yapay zekanın bir çok sağlık kuruluşunda devreye girdiğini de belirtelim.