Uçan en ilginç araçlar

HT CUMARTESİ / Güntay ŞİMŞEK

Geçtiğimiz ay cesur tasarımlardan biri olan Airbus A350 XWB ilk uçuşunu yaptı, törende Türkiye'den sadece Airport ekibi vardı. Uçak 92 saatlik test uçuşunu geçtiğimiz hafta başarıyla tamamladı. A350 XWB ailesinin ilk uçağı A350-900, her şey planlandığı gibi giderse 2014'te hizmete sunulacak.

Bu uçağı farklı kılan birçok neden var. Mesela A350'nin gövdesinin yüzde 70'i son teknolojinin sunduğu materyallerle üretiliyor. Yüzde 53'ünü ise kompozit malzemeler oluşturuyor. Geri kalanında da titanyum ve gelişmiş alüminyum alaşımlar kullanılıyor. "Plastik uçak" olarak da adlandırılan bu tasarım, yakıt tasarruflu, daha hafif ve bakımı daha kolay.

Ancak açıkça belirtmek gerekir ki; kompozit gövdeli uçak tasarımında kuyuya taşı ilk atan firma, rüya uçağı 787 ile ABD'li üretici Boeing. Üretici 787'siyle ne kadar sorun yaşarsa yaşasın, bu cesaret yarışında ipi göğüslerken, Avrupalı Airbus, Brezilyalı Embraer ve Kanadalı Bombardier onun izini takip ediyor. İşte Boeing gibi cesurca adımlar atan şirketler ve onların ilginç uçakları...

EN HIZLI UÇAL: X -15

ABD'li eski üretici North American tarafından üretilen X-15, çizginin dışına çıkılarak tasarlanmış bir modeldi. Tasarımı uçaktan çok roketi andıran X-15'in küçücük kanatları ve uzun bir gövdesi vardı. 1959'da ABD Hava Kuvvetleri ve NASA'nın deneysel uçuşlarına hizmet etmeye başlayan bu uçak, havada geçirdiği süre boyunca başka hava araçlarının gelişimine de katkıda bulundu. Uçağın kanatları çok küçük olduğu için kalkış yerden yapılmıyordu. B-52 uçağıyla gökyüzüne çıkarılan X-15, saatte yaklaşık 805 km hıza ve 13.7 km irtifaya ulaşıldıktan sonra boşluğa bırakılıyordu. İnişini ise standart biçimde gerçekleştiriyordu.

Birçok rekora imza atan X-15, gelişimine büyük oranda yardımcı olduğu NASA'nın Uzay Mekiği'nden sonraki en hızlı insanlı hava aracıydı. Saatte 7 bin 274 km hızla uçabiliyordu. Uçağın hizmet verdiği yükseklik de hızı kadar şaşırtıcı: X-15, 108 km yüksekliğe çıkarak termosferde uçabiliyordu. Ses hızından yaklaşık 6 kat hızlı hipersonik X-15, yaptığı uçuşlarla geleceğin uzay araçlarının tasarımını belirleyen veriler topladı. Kanat açıklığı 6.8 metre, yüksekliği 4.12 metre ve uzunluğu 15.45metre olan uçak, 1970'e kadar hizmet verdi.

GOODYEAR INFLATOPLANE

Tarihin en ilginç uçak tasarımlarından biri de ünlü lastik üreticisi Goodyear'a ait. Üreticinin Inflatoplane olarak adlandırdığı uçak, tamamen hava geçirmez naylondan yapılmış, havayla şişirilerek kullanılan bir hava aracıydı. 1956'da ilk uçuşunu yapan şişme uçağın tasarımı ve yapımı sadece 12 hafta sürmüştü. Yardıma ihtiyacı olan birlikleri kurtarmak amacıyla üretilen uçak, 1.25 metreküplük sağlam konteynerlarla düşman hattının arkasına taşınarak 5 dakikada şişirilebiliyordu. Tek koltuklu GA468 ve çift koltuklu GA466 olmak üzere iki modeli üretilen uçağın, şişmiş haldeki ebatları da oldukça küçüktü. GA466; 8.53 metrelik kanat açıklığına, 5.84 metrelik uzunluğa ve 1.22 metrelik yüksekliğe sahipti.

60 beygirlik hava soğutmalı McCulloch 4318 motoruyla uçan hava aracı, bin 981 metre hizmet tavanında saatte 113 km hızla 440 km mesafeye uçabiliyordu. Uçak iyi hedeflenmiş bir ok ve yayla bile düşürülebilecek kadar savunmasız olduğundan ABD Hava Kuvvetleri projeyi iptal etti. Şişme uçak; tasarımcılara uçak yapımında adeta sınırların olmadığını göstererek birçok portatif uçağa ilham kaynağı oldu.

MIL V-12

İlk uçuşunu 10 Temmuz 1968'de yapan ağır yük helikopteri Mil V-12, bugüne kadar üretilmiş en büyük helikopter olma unvanını halen elinde tutuyor. 12.5 metre yüksekliğinde ve 37 metre uzunluğundaki dev hava aracı, Sovyetler Birliği tarafından ağır yük taşıma ihtiyacını karşılamak için tasarlanmıştı. 40 bin 200 kg taşıyabilen ve tam dolu ağırlığı 97 bin kg'a ulaşan helikopterin iki kanadı ve bunların ucuna eklenmiş 35 metre dönüş çaplı iki pervanesi bulunuyordu. İki prototipi yapılan Mil V-12 birçok ülkeden büyük beğeni toplamasına rağmen seri üretime geçemedi. Bunun en büyük nedenlerinden biri V-12'nin üretiminin aşırı maliyetli olmasıydı. Hava aracı, hizmet veremese de halen kullanılan ve son derece başarılı bir Sovyet helikopteri olan Mi-26'nın gelişimine büyük katkı sağladı.

CAPRONI CA.60

İtalyan mühendis Giovanni Battista Caproni tarafından transatlantik uçuşlar için tasarlanan Caproni Ca.60 Noviplano, 100 yolcu kapasiteli, 9 kanatlı ve 8 motorlu bir uçaktı. Oldukça ilginç bir görünüme sahip olan uçak, dengede durması için iki tarafında iki adet dubaya ihtiyaç duyuyordu. 8 kişilik mürettebatla uçan Ca. 60; 23.45 metre uzunluğunda ve 9.15 metre yüksekliğindeydi.

Dolu ağırlığı 26 bin kg olan uçağın, kanat açıklığı 30 metreydi . Sıvı soğutmalı 400 beygir gücündeki Liberty L-12 V12 motorlarıyla havalanan Ca60, ilk uçuşunu 1921'de yaptı. Ancak ilk uçuşunda düştü ve paramparça oldu. Talihsiz bir hava aracı olmasına rağmen Ca. 60 Noviplano, kalabalık transatlantik uçuşlarının öncüsü kabul ediliyor.

VOUGHT V173

2. Dünya Savaşı'nda ABD donanmasına hizmet eden Vought V173, Charles H. Zimmerman tarafından tasarlanmış tarihin en ilginç görünümlü uçaklarından biri. Diske benzer görünümünden dolayı "Flying Pancake" (Uçan Pankek) olarak adlandırılan hava aracı, kanat-gövde tasarım tipinin test yatağı olarak üretilmişti. İlk uçuşunu 23 Aralık 1942'de yapan uçak, test uçuşları sırasında kontrolünün oldukça kolay ve gövdesinin aşırı sağlam olduğunu kanıtlayan görevlere imza attı. Çok kısa mesafeden iniş ve kalkışlar yapabilen hava aracı, oldukça faydalı aerodinamik veriler hasatlayarak 1947'de emekliye ayrıldı.Vought V173'ün bu topladığı veriler sayesinde birçok tipte gövde-kanat uçak üretildi. 2 adet 4 silindirli 80 beygirgücünde Continental A-80 pervaneli motorla uçan V173; 4.51 metre uzunluğa, 7.1 metre kanat açıklığına ve 4.51 metre yüksekliğe sahipti. Bin 24 kg'lık ağırlığıyla son derece küçük bir uçak olan V-173, saatte 222 km hız yapıyordu.

T-38 TALON

Ses hızının ötesine geçen Northrop üretimi T-38A Talon uçaklarından toplam 20 adet üretildi. Astronotların eğitiminde kullanılan bu uçaklar, Concorde'lar gibi yüksek gürültüyle havalanıyorlar. 2 kişilik T-38 uçakları, Houston'daki Nasa'nın Merkezi Ellington Havalimanı'nın en önemli ev sahibi ve astronotların en önemli parçası. Bu uçaklar aynı zamanda uzay mekiklerinin iniş/kalkışlarına da refaket ederek, gözetimde bulunuyor. Mekiklerin inişlerinde iki kenarından dikkat çeken bu uçakları geçen yıl Ellington Havalimanı'nda yakından inceleme şansı buldum.

Sponsorluklar THY'ye ödül getirdi

Türk Hava Yolları (THY) geçtiğimiz ay, Paris Air Show 2013'te İngiliz havacılık araştırma şirketi Skytrax'in düzenlediği ödül töreninde yolcuların oylarıyla, "Avrupa'nın En İyi Havayolu", "Business Class İkramda Dünyanın En İyisi", "Güney Avrupa'nın En İyisi" ödüllerinin ardından önemli bir ödül daha aldı. İnternetin en güvenilir havacılık haber sitelerinden olan Flightglobal'ın düzenlediği ve birçok prestijli firmanın sponsor olduğu 8 kategorideki Havayolu Strateji Ödülleri'nin (Airline Strategy Awards) "pazarlama" kategorisindeki ödülünün sahibi THY oldu. THY'nin ödülü kazanmasında, sponsorlukları ve reklamlarına dikkat çeken jüri üyleri, pek pazarlama geçmişi bulunmayan bir ülkenin böyle bir pazarlama stratejisi yürütmesini oldukça etkileyici bulmuş.

Ödül alan havayolları

Havayolu Lideri: James Hogan/Etihad Airways CEO'su

Düşük Maliyetli Havayolu Lideri: Carolyn Mccall/Easy Jet CEO'su

Bölgesel Havayolu Lideri: Tewolde GabreMariam/Ethiopian Airlines CEO'su

Finans: Ryanair

Teknoloji: Lufthansa

Çevre: KLM

Havayolu İşletme: Titus Naikuni/Kenya Airways CEO'su

Gulfstream 650 işadamlarını büyüledi

Dünyanın en yeni ve en gözde iş jeti Gulfstream 650, hafta içi Sabiha Gökçen Havalimanı'nda Türk işadamlarına tanıtıldı. Bazı işadamlarımız için de özel uçuş yapıldı. En son Paris Airshow'da incelediğim bu uçağın birçok aşamasını yakından bildiğimden, övgüyle söz ediyordum. Hatta Falcon 2000 model jeti olan bir işadımımıza, kendi uçağıyla Gulfstream 550 ve 650'nin farkını, ancak uçtuğu zaman görebileceğini söylemiştim. Derken o işadamı hafta içi aradı. G 650 ile bir uçuş yapmış ve büyülenmiş, etkisi geçmeden arayıp, "Gerçekten haklıymışsın. Uçmadan anlamak da, anlatmak da zor" dedi.

Yeni havalimanı için Heatrow T5'i gezdiler

İstanbul'a yapılacak yeni havalimanı ihalesini kazanan Limak-Cengiz-Mapa-Kolin-Kalyon Ortak Girişim Gurubu'nun patronlarından Nihat Özdemir ve Mehmet Nazif Günal, dünyanın en iyi terminali olarak gösterilen ve kısa süre önce ziyaret edip bu sayfada yer verdiğim Londra Heathrow Havalimanı Terminal 5'i detaylıca gezip incelemelerde bulunmuş. T5'in danışman mühendislik yetkililerinden bilgi alan Özdemir ve Günal, yeni havalimanının konsepti için araştırmalarına devam ediyor. Bakalım nasıl bir projeyle karşımıza çıkacaklar?