Yiyecek ve içecekte gizli uyuşturucu reklamı
Türkiye'de kısa süre önce üzerinde esrar yaprağı taşıyan bir soğuk çayın satışı serbestti. Büyük gıda marketlerinde satılan uyuşturucuyu özendiren o ürün Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi'nin (TUBİM) çalışmasıyla yasaklandı
Türkiye, dünyanın en önemli çay pazarlarından biri olduğu için, son yıllarda çay ve türevi ürünler arasında soğuk çay öne çıkıyor. Bir de soğuk çayın kenevirlisi vardı piyasada. Yanlış okumadınız. Hatta soğuk çay ambalajı üzerinde bildiğiniz kenevir, yani esrar yaprağı vardı. Açıktan herkesin erişebildiği ünlü market zincirlerinde ve internetlerde satılıyordu.
‘ESRARI ÖZENDİREN SUBLİMİNAL MESAJLAR’
Gazete Habertürk'ten Zülfikar Ali Aydın'ın haberine göre; “Fantastik doğal his” diye satışa sunulan kenevirli soğuk çay Türkiye’de abartılı bir lezzet ve his tarifi içeren şu ifadelerle pazarlanıyordu: “Yoğun iş stresini yaşadığınız günlerde rahatlamak ve zihninizi düşüncelerden arındırmak için kenevirli soğuk çay içebilirsiniz. Mide, bağırsak hastalıklarına iyi gelen kenevir alternatif tıpta uzun yıllardır kullanılan bitkiler arasında yer alır. Yatıştırıcı ve uyarıcı etkisi sayesinde yorgunluk ve uykusuzluk sorunlarının geride kalmasına yardımcı olur.”
Bu yazıyı okuyan herkes gibi araştırmacılar da merak etti ve abartılı his ifadesi ile satışa sunulan, serinletici diye satılan o soğuk çay markasının içinde “Esrarın ana maddesi olan THC (Tetrahidrokannabinol) var mı?” diye araştırdı. Ege Üniversitesi Madde Bağımlığı, Toksikoloji ve İlaç Bilimleri Ensitüsü’nde Anabilim Dalı Başkanı Serap Annette Akgür önderliğindeki araştırmacılar soğuk çayın içerdiği maddeleri tek tek inceledi. Kanunlara göre esrarın alımı, satımı ve bulundurulması yasaktı. İçindeki psikoaktif etkilerden sorumlu olan THC, halüsinasyon, zaman kavramında bozulma, aşırı coşku ve ruh sağlığı üzerinde risk oluşturuyordu. Araştırmanın diğer nedeni soğuk çayın satış ve pazarlama yöntemine dikkat çekmekti. Soğuk çay içinde esrar ana maddesi olmasa bile, üzerinde esrar yaprağı vardı. Ayrıca tüketiciye sunulurken kullanılan “Fantastik”, “Rahatlatıcı”, “Uyarıcı” “Yatıştırıcı” “Yorgunluk ve uykusuzluğaiyi gelir” gibi ifadeler subliminal olarak “Esrar”ı özendiriyordu. Buna karşılık ürünü satışa sunan firmanın tanıtım kitapçığında, “Kenevir çiçeği özü (% 0.00015) içerir ancak THC içermez” ifadesi yer alıyordu.
BAĞIMLILIK YARATAN KAFEİN BULUNDU
İncelenen soğuk çayda THC tespit edemedi ancak üzerinde esrar yaprağı olan bir logo ile bilinç altında esrar kullanımını çağrıştıracak abartılı ifadelerle satılmasının madde kullanımını özendiren bir yönü olduğu düşünüldü. Ayrıca araştırmacılar kenevirli içecek içinde kafein olduğunu tespit etti. Buna karşılık Türk Gıda Kodeksi Tebliği’ne göre, ürünün üzerinde, huzursuzluk, hiperaktif davranışlar yaratan ve bağımlılık yapan kafein ile ilgili uyarı da yoktu. Konu İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü TUBİM’in 25. Bilim Kurulu Toplantısı’nda gündeme geldi ve ürünün reklam ile satışının durdurulmasına karar verildi. O ürünün Türkiye’de satışı yaklaşık 1 yıldır yasak.
AVRUPA'NIN 2015 UYUŞTURUCU RAPORU
Avrupa’da 15-34 yaş arası yetişkinlerin yüzde 13.3’ü yani 16.6 milyonu esrar kullanıyor. n Avrupa’da 15-64 yaş arası yetişkinler arasında yapılan bir araştırmaya göre yüzde 24.8’i yani 83.2 milyon kişi yaşam boyu esrar kullanıyor.
ESRAR GÖRSELİ NORMALLEŞTİRİYOR
Melike Aydoğdu, Rukiye Döğer ve Serap Annette Akgür’ün yaptığı kenevirli soğuk çayda esrar araştırmasının detayları Adli Tıp Bülteni Dergisi’nde yayımlandı. Soğuk çay üzerindeki esrar yaprağı, gençlerde esrar imajını normalleştirmeye yol açıyor:“Kenevir yaprağı benzeri bir görselle, esrarın fikren normalleştirilmesi, yönlendirilmesi, özendirilmesi olasıdır. Kenevir bitkisini anımsatan görsellere sahip ürün reklamının ve satışının yapılması ve bunların potansiyel etkileri konusunda yasal düzenleme ve denetimlerin yapılması önerilmektedir.”
