Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Haberler Dünya Türkiye'nin simidi, Fransa'nın kruvasanı, ABD'nin pizzası ne durumda? - Haberler
        Sesli Dinle
        0:00 / 0:00

        40 yılı aşkın bir süredir New York ekonomisiningöstergesi olan "pizza endeksi" bir dilim peynirli pizzanın her zaman metro yolculuğuyla aynı fiyatta olacağını ifade eder. 1980’de ilk kez New York Times’ın ifade ettiği endeks, pizza fiyatları ve toplu taşıma ücretlerindeki artış dengesi senelerdir ABD ekonomisini ifade eden önemli bir terimdi.

        Artık değil.

        Klasik pizzada dilim fiyatları, emtia ve işçilik maliyetleriyle birlikte New York genelinde 3 doların üzerine çıktı. Büyükşehir Ulaşım Otoritesi’nin ulaşım ücretleri ise şu an 2,75 dolar. Yani şehir merkezine gitmenin fiyatı ile gece geç saatlerde açlık krizlerini dindirmek arasındaki fark hızla büyüyor.

        REKLAM

        New Yorklular için dilim pizza dünyanın en büyük şehirlerinden birinde yaşamanın ayrılmaz bir parçası. Ve pizzacıya hayatın her kesiminden New Yorklu gidebiliyor. Bloomberg’e konuşan Brooklyn'deki Macosa Trattoria'nın ortak sahibi Colin Hagendorf bunu, "Pizza New York'ta o kadar çok seviliyor ki herkes onu yiyor ve onu almak için her kesimden insanın aynı yerlere gitmesi gerekiyor" diyerek açıklıyor.

        Kime sorduğunuza bağlı olarak 'sade' veya 'normal' olarak bilinen ortalama bir dilim peynirli pizza, bugün şehirde çok daha pahalı. New York merkezli bir çevrimiçi sipariş hizmeti olan Slice'a göre pizzanın dilimi ortalama 3,14 dolar. Bu yıl, beş ilçede fiyatlar ilk kez 3 doların üzerinde yer alıyor. En yüksek ortalama ise 3,26 dolarla Manhattan’da…

        En büyük sebebi ise ülkedeki rekor enflasyon. Geçtiğimiz yıl içerisinde enflasyon New Yorkluların en kıymetli yemeği pizza ve dilimlerini ağır etkiledi. ABD Çalışma İstatistikleri Bürosu'na göre, bu süre zarfında, genellikle lokantaların devasa fırınlarını ısıtan kullanım gazının ortalama fiyatı da ülke çapında kentsel tüketiciler için %24 arttı. Bu da pizza fiyatlarının daha da artmasına neden oldu.

        flourish
        REKLAM

        Mart ayına kadar son bir yılda tüketici fiyatları yüzde 8,5 oranında yükseldi. En son Aralık 1981'de bu kadar yüksek kaydedilen enflasyon, böylelikle son 40 yılın en yüksek oranına tırmanmış oldu.

        Peki New York’un pizza ile kıyasladığı bu endeks diğer ülkelerde ne durumda? Bunun yanıtını almak için örnek olarak İngiltere/Londra, Almanya/Berlin, Fransa/Paris ve Türkiye/İstanbul kentlerini seçtik.

        İNGİLTERE - LONDRA - FISH&CHIPS ENDEKSİ

        ABD için pizza ne ise Birleşik Krallık için de fish&chips o. Her ne kadar son dönemlerde özellikle turistlerin en çok tercih ettiği yemek olsa da fish&chips’in Birleşik Krallık’taki geçmişi 1800’lere kadar gidiyor.

        İlk olarak 1860'larda İngiltere'de ortaya çıkan bu yemek kısa sürede binlerce dükkanın sattığı bir ürün haline geldi. Savaş döneminde bile ‘istisna’ olarak tutulan bu yemeğin I. ve II. Dünya Savaşı sırasında tedariki güvence altına alındı ve savaş döneminde Birleşik Krallık'ta karneye tabi olmayan birkaç yemekten biri oldu.

        REKLAM
        flourish

        Turistlerle birlikte günümüzde de önemini koruyan fish & chips pek çok yerin Cuma klasiği durumunda. İngiltere’de birçok kafeterya ve benzeri yemekhanenin haftanın diğer günlerinde menülerini değişirken her Cuma fish and chips çıkarıyor. Ancak New York’un pizzası gibi Fish & Chips de enflasyondan etkilenen gıdalar arasında yer alıyor.

        Seafish.org adlı sitenin verilerine göre, 90’larda Londra’da ortalama 1.68 sterlin olan fish&chips’in bugün ortalama ücreti 7.49 sterlin civarında.

        Toplu taşımada ise Londra’da tek yön geçiş fiyatlarının 1990’larda sterlin cinsinden 0.90’a olduğu görülürken yıllar içerisinde özellikle 2005 sonrasında yükselerek 2010’da 4 sterline ulaştı. 2022’de ise şu an için fiyatı 6 sterlin.

        TÜRKİYE - İSTANBUL SİMİT ENDEKSİ

        Türkiye’de yerlisi turisti her daim öne çıkan atıştırmalık ise simitten başkası değil. İster zeytinle, ister domatesle, ister kahveyle, ister çayla veya tek başına tüketilebilen bu çöreğimsi yemeğin geçmişi 1600’lü yıllara kadar gidiyor.

        REKLAM

        Çeşitli kaynaklar 1525'ten beri tüketildiğini yazarken, Evliya Çelebi 1630'lu yıllarda İstanbul'da simit satan 70 işletmenin olduğunu söylemiştir.

        Eskişehir’den Kastamonu’ya, İzmir’den İstanbul’a hemen hemen her ilde bambaşka çeşidi bulunan ve bugüne kadar gelen simit, yerliler kadar turistlerin de seyahatlerinin vazgeçilmezi durumunda.

        Ancak fiyatlar konusunda ekonomik durumu en iyi özetleyen gıdalardan da biri konumunda… İstanbul örneğini ele aldığımız simitin diğer ülkelere kıyasla geçmişteki fiyat verileri daha az ulaşılabilir durumda. Yerli ajans verilerinde 2005 yılında tek simit fiyatlarının güncel TL cinsinden fiyatının 0.50 kuruş olduğunu görüyoruz. YTL’den TL’ye geçmemizle birlikte 1 liraya yükselen simit fiyatları, 2015’te 1 lira 40 kuruşa, 2020’de 2.5 TL’ye ulaşıyor. Güncel verilerde ise bir simit yaklaşık 3.5 TL’den satılıyor. Pastanelerdeki simitler ise 4 ile 6 TL arasında değişen fiyatlarla satılıyor.

        Toplu taşıma ise simitten daha hızlı yükselenlerden biri. Dönemin Akbil’i şimdinin İstanbul Kart’ının 2005’teki tek geçiş fiyatı 1 lira 25 kuruşa denk geliyor. 2015’te 2 lira 30 kuruşu gören tek geçiş, 2020’de 3.50 2022’de ise 5.48 TL’yi gördü. Geçtiğimiz haftalarda yapılan zam sonrası ise tek geçiş 7,67’ye yükseldi.

        REKLAM
        flourish

        FRANSA - KRUVASAN

        Fransız mutfağının değişmez bir öğesi olan kruvasan, Fransa'nın ulusal yiyeceği kabul ediliyor. 13. yüzyıldan beri var olduğu söylenen kruvasan, turizmde de oldukça önemli bir yer taşıyor. Tereyağlı klasik kruvasanla birlikte reçelli, çikolatalı ve meyveli seçenekleri de çok satılanlar arasında yer alıyor.

        Paris'in en ünlü fırınları arasında yer alan Du Pain et des Idées'te 2013'te klasik bir kruvasan 1.40 Euro'ya alınabiliyordu. 2022'de ise ünlü fırında bir kruvasan 1.90 Euro'ya satılıyor.

        Ancak büyük değişim görünmemesine karşın Fransız fırıncılar, enflasyona rağmen düşük fiyatlar sunan LecLers gibi ülkenin büyük süpermarket zincirlerine tepki göstererek bunun rekabeti baltalayacağını söyledi. Sanayi kuruluşları ortak bir açıklamada, Fransız evlerinin günlük temel gıdası olan bir baget ekmeğinin ortalama fiyatının dahi artan un, elektrik ve işçilik maliyetleri nedeniyle 90 sente ulaştığını söyledi ve büyük firmalara tepki gösterdi.

        REKLAM
        flourish

        Paris'te metro ve metro biletlerinin geçmişi ise 1900'lere kadar uzanıyor. Bugünlerde ise dünyanın en geniş ulaşım hattına sahip ülkelerden biri.

        Paris'te 10 yıl önce 1.60 Euro'ya denk gelen tek bilet, bugünlerde 1,90 Euro'ya mal oldu. Bu süre zarfında, 10 biletlik seçeneklerin de fiyatı Paris'te %30 oranında arttı. Ancak uzun zamandır tek geçiş bileti 1.90'dan satışa sunulmaya devam ediliyor.

        ALMANYA - SOSİSLİ

        Almanya'nın atıştırmalık olarak görülen ve en popüler lezzetlerinden birisi şüphesiz sosisliler... Almanya'da kızarmış domuz sosisinin üzerine ketçap ve toz halinde köri serpilerek servis edilen, yanında da ekmek veya patates kızartması ile tüketilen bir fast food olan Currywurst ise özellikle Berlin'de en popüler lezzetler arasında yer alıyor.

        Ancak Marketwatch'un haberine göre lezzetiyle bütünleşen patates yakında Currywurst'ten ayrılabilir. Avrupa'daki yüksek enerji fiyatları ve gaz tehditleriyle birlikte Almanya şu anda patates kızartması sıkıntısıyla da karşı karşıya.

        Bazı Alman restoranlarında yemeklik yağ eksikliği nedeniyle hamburger ve benzeri gıdaların yanında patates kızartması servisinin azaltıldığına dair haberler yer alıyor ve bu da Ukrayna'da şiddetli savaşa bağlantılı görülüyor.

        Bu hafta başlarında kamu radyo ve televizyon yayıncısı NDR'da yayımladığı raporda, ülkenin bazı bölgelerindeki restoran ve snack bar sahiplerinin, yeterli yemeklik yağ olmadığı için menüden patates kızartmasını çıkardıklarını belirtti. Welt'in Berlin'deki kıdemli finans muhabiri Holger Zschaepitz de ülkede patates kızartmasının bulunmadığını doğruladı ve çoğu restoranın artık bu garnitürü sunmadığını söyledi.

        2015 yılında Berlin'de 1.70 Euro'ya satılan patatesli bir Currywurst şu an 2.20 ile 3 Euro arasında satılıyor. Ancak yağ konusunda yaşanan tedarik sıkıntısı, bunun ileride problem olabileceği anlamına geliyor.

        flourish

        Bununla birlikte Berlin'de 2015'te 2.70 Euro olan toplu taşıma fiyatları bugün 3 Euro'ya satılıyor.

        Ancak yine Rusya'ya bağlı olarak enerji fiyatlarının artması ile Alman hükümeti önlem aldı ve Rus petrolüne olan bağımlılığını azaltmak amacıyla, bölge sakinleri için toplu taşıma maliyetlerini düşürme kararı aldı.

        2022 yazında, Almanya'da yaşayanların aylık toplu taşıma biletini ayda sadece 9 Euro'ya alabilecekleri ve “90'a 9” olarak adlandırılan kampanyadan üç ay boyunca faydalanabilecekleri belirtildi. Sonrası için de halkın zor durumda olmayacağı planlamaların devam ettiği ifade edildi.

        BU ÜLKELERİN GSYIH'LARI NE DURUMDA?

        Peki bu bahsedilen ülkelerin durum kişi başı gayri safi yurt içi hasılaları nasıl? Dünya Bankası'nın verilerinde en son erişilebilen 2020'de ABD'nin kişi başı GSYH'si 63.543 dolar olurken, bu rakam Almanya'da 46.208 dolar, İngiltere'de 41.059 dolar, Fransa'da ise 39.030 dolar. Türkiye'de ise 2020 verilerine göre GSYIH 8 bin 536 dolar civarında.

        flourish flourish
        ÖNERİLEN VİDEO
        Şurada Paylaş!

        GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ