Anayasa Mahkemesi güvenlik soruşturması düzenlemesini iptal etti
Anayasa Mahkemesi, güvenlik soruşturması ile ilgili olarak 4045 sayılı Kanun'un birinci maddesine eklenen ikinci fıkrayı, Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti. Anayasa Mahkemesi'nin 19 Şubat 2020 tarihinde verdiği iptal kararı, bugünkü Resmi Gazete'de yayınlandı
Anayasa Mahkemesi, güvenlik soruşturması yapan birimlerin; kamu kurum ve kuruluşlarının arşivinde yer alan ve hukuki denetimden geçmeyen bilgilere erişebileceğine dair düzenlemenin iptal gerekçesini yayımlandı. Gerekçede; kişisel veri niteliğindeki bu bilgilerin kötüye kullanımı engellemeye yönelik güvenceler verilmeden yapılan düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olduğu vurgulandı.
TBMM’de Ekim 2018’de kabul edilen kanun değişikliği ile güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimlerin, bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının arşivlerinden ve elektronik bilgi işlem merkezlerinden bilgi ve belge ile takipsizlik gibi soruşturma sonuçlarını ve mahkeme kararlarını almaya yetkili kılındı.
CHP İPTAL İSTEMİŞTİ
CHP bu düzenlemenin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Başvuru dilekçesinde özetle; kuralın güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması faaliyeti kapsamında kamu idaresine, kamu görevine girmek isteyen kişiye ait kişisel verilere sınırsız bir şekilde erişme ve değerlendirme imkânı verdiği, yapılan güvenlik soruşturması sonucunda kişilerin kamu görevine girmesinin engellenebileceği ya da mevcut kamu görevinden çıkarılmasının mümkün olabileceği, bu itibarla düzenlemenin kamu hizmetine girme hakkına öngörülemez bir sınırlama getirdiği vurgulandı.
AYM İPTAL ETTİ
Yüksek Mahkeme, 19 Şubat tarihli kararı ile düzenlemenin iptaline karar verdi. Yüksek Mahkeme’nin iptal gerekçesinde özetle şu tespitlere yer verildi:
KİŞİSEL VERİLEN KORURNMASI SINIRLANDIRILIYOR: Bu bağlamda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasıyla elde edilen veriler kişisel veri niteliğindedir. Dava konusu kural, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler tarafından güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında kişilerin kişisel veri niteliğindeki özel hayatı, iş ve sosyal yaşamıyla ilgili bilgilerinin alınmasına, hakkındaki suç işlediğine dair iddiaların değerlendirildiği Cumhuriyet savcılığı, hâkim veya mahkeme kararlarının tutulduğu kayıtlara ulaşılmasına ve bu kayıtların kullanılmasına imkân tanıması nedeniyle kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sınırlama getirmektedir.
KUŞKUYA YER BIRAKILMAMALI: Anayasa’nın 20. maddesi uyarınca kişisel veriler ancak kanunda öngörülen hâllerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Anayasa’nın 13. ve 20. maddeleri uyarınca kişisel verilerin korunmasını isteme hakkını sınırlamaya yönelik kanuni bir düzenlemenin şeklen var olması yeterli olmayıp yasal kuralların keyfiliğe izin vermeyecek şekilde belirli, ulaşılabilir ve öngörülebilir olması gerekir. Hukuk devletinde kanuni düzenlemelerin herhangi bir kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi gerekir. Kanunda bulunması gereken bu nitelikler hukuki güvenliğin sağlanması bakımından da zorunludur.
KÖTÜYE KARŞI KULLANIM ENGELLENMELİ: Anayasa'nın 129. maddesinde memurlar ve kamu görevlilerinin Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunma yükümlülükleri düzenlenmiştir. Kamu görevinde çalıştırılacak kişiler bakımından güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması yönünde düzenlemeler getirilmesi kanun koyucunun takdir yetkisindedir. Ancak bu alanda düzenleme öngören kuralların kamu makamlarına hangi koşullarda ve hangi sınırlar içinde tedbirler uygulama yetkisi verildiğini açık olarak göstermesi ve kötüye kullanmalara karşı yeterli güvenceleri sağlaması gerekir.
DENETİME DAİR DÜZENLEME YOK: Kuralda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli olanların bu kapsamda kişisel veri niteliğindeki bilgilere ulaşması öngörülmüşken Kanun’da bu bilgilerin ne şekilde kullanılacağına, hangi mercilerin soruşturma ve araştırmayı yapacağına, bu bilgilerin hangi koşullarla saklanacağına, ilgililerin söz konusu bilgilere itiraz etme imkânının olup olmadığına, bilgilerin bir müddet sonra silinip silinmeyeceğine, silinecekse bu sırada izlenecek usulün ne olduğuna, yetkinin kötüye kullanımını önlemeye yönelik nasıl bir denetim yapılacağına ilişkin herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
GÜVENCELER VERİLMEMİŞ: Bu nedenle güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda kişisel veri niteliğindeki bilgilerin alınmasına, kullanılmasına, işlenmesine yönelik temel ilke ve güvencelere kanunda yer verilmeksizin bunların alınmasına ve kullanılmasına izin verilmesi Anayasa’nın 13. ve 20. maddeleriyle bağdaşmamaktadır. Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
GÜVENLİK SORUŞTURMASI ŞARTI DA İPTAL EDİLMİŞTİ
Anayasa Mahkemesi daha önce de memuriyete girişte güvenlik soruşturması şartı arayan düzenlemeyi iptal etti. AYM kararında; güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasına ve elde edilecek verilen kullanılmasına ilişkin temel ilkeler belirlenmeksizin kuralla sadece güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması devlet memurluğuna alımlarda aranacak şartlar arasında sayılmasının Anayasa’ya aykırı olduğu vurgulanmıştı. 29 Kasım 2019’da verilen bu karar sonrası AK Parti Meclis’e yeni güvenlik soruşturması usullerini düzenleyen bir teklif sundu. Ancak bu teklif genel kurul aşamasında yine AK Parti Grubu’nun önergesiyle geri çekildi.
