"Elektrik bu devirde de kesilir, 20 yıl sonra da kesilir!"

“Tekrar arıza olabilir, bunun garantisi yok” diyen Bakan Yıldız, “Kış mevsimindeyiz. Eksi 15-20 derece soğuk olur, rüzgârı, fırtınası olur. Bir daha elektrik kesilir mi, olabilir. Gerçekçi olmak lazım” dedi.

Enerji Bakanı Taner Yıldız’ın davetiyle geçen hafta sonu Tiflis’e gittim. Stratejik Teknik Ekonomik Araştırmalar Merkezi'nin (STEAM) düzenlediği ‘Türkiye Gürcistan Enerji, Turizm ve Yatırım’ arenasına katıldım. Enerjide bölgesel bir işbirliği için Gürcistan’a gitme nedenimizin birçok yönü vardı. Ama hayata geçen asıl konu akarsularından 22 bin 500 megavatt elektrik üretme gücüne sahip olan, ancak 5 bin 600 megavattını kullanabilen bu ülkede başta hidroelektrik santrallarının kurulması ve en önemlisi iki ülke arasında elektrik enterkonnekte yani iletim hattı kurulması anlaşmasıydı. Yıldız’la, anlaşmaya imza attıktan sonra Türkiye’nin gündemi olan elektrik kesintilerini konuştuk.

İşte Yıldız’ın ‘tahterevalli’ye benzettiği krizin detayları:

Elektrik kesintisini neden yaşadık, devamı gelecek mi?

Bu bir işletme, geniş bir işletme. 1 milyon km hattı olan, 100 bin megavatlık kurulu trafo gücü olan, donanımı, kesicisi, parafuduru olan geniş bir işletme. Bu işletmenin zaman zaman eksikleri, bazen işletmeden kaynaklanan pozisyonla çıkar. Sadece bizde değil dünyada da böyledir. Bugün gidin, yerini söylüyorum; Teksas Houston’da bizzat ben görüp şaşırdım. 60 katlı modern hastanenin yanında ahşap direk görürsünüz. Bahar mevsiminde değil kış mevsimindeyiz. Don olur, eksi 15-20 derece soğukluk olur, rüzgârı, fırtınası olur. Bugün Marmara’da iki gemi karaya oturdu. Normalde oturmaması lazım, gemilerin dümeni var, bir sürü aleti var oturabiliyor. Bir daha elektrik kesintisi olabilir mi? Olabilir, gerçekçi olmak lazım.

‘EL, KOL, GÖVDE TAŞIN ALTINDA’

Ruslarla yaptıkları görüşmeleri de anlatan Bakan Yıldız, “Nükleerde 700 milyon dolarlık sermaye girişi hareketlendi. 2.4 milyar dolarlık bölümün 700 milyon doları geldi. Artık el, kol, gövde tamamıyla taşın altında” dedi.

1 MİLYON KM İLETİM HATTININ GARANTİSİ YOK

Elektrik kesintilerinde iletişim stratejisini iyi yönetemediniz.

Ben elektrik mühendisiyim. Bu işim. İletişim stratejisini teknik verilerle, parafudurla falan anlatamam. Tahterevalliyle anlatıyorum. Bana gazeteci halkça soruyor: “Bir daha elektrik kesilebilir mi?” Ben de, “Bir daha kesilebilir” dedim. “Bir dakika elektrik kesilmesine mi kendinizi programladınız?” dendi. Yanlış soru sorulduğunu söyledim. Tekrar arıza olabilir. Bunun garantisi yok. 1 milyon km iletim hattında bunun garantisi yok. Bunun 50 km’si otoban. Bir nevi diğerlerini duble yol ve tek yöne benzetirsek, 50 bini otoban. Ana hatlar, ana damarlar bunlar. Bunlardan birisi kesildiğinde sorun büyük olur.

Elektrik kesintisinde tespit ettiğiniz asıl sorun nedir?

Sorun değil, bir parafudur ile gerilim trafosu patladı. Bir şarj olabiliyor havada, nem aşırı yoğunlaşabiliyor. Aşırı soğuktan, nemden patlayabiliyor. Veya yıldırımdan patlayabiliyor.

'BU DEVİRDE DE KESİLİR, 20 YIL SONRA DA KESİLİR'

Bu tarz sıkıntılar çıktığından yedekleme imkânı yok mu?

Sistem şöyle çalışıyor. Enterkonnekte sistemde hatlar damar gibi birbirine bağlı. Ve bir tahterevalli düşünün. Tüketim 30 kg üretim tarafı 80 kg. Hemen sistem açar. Neden? Açmazsa trafo patlar. Marmara’yı da etkileyen elektrik kesintisinin ana nedeni bu. Sistemde üretim şirketi devre dışına çıkınca tahterevalli bozuldu. Tüketim bir başka yere atmaya çalıştı. Bir ağ gibi olduğunu söylediğim husus bu. Tüketim başka tarafa akarken bu defa trafo yetersiz kalıyor. Trafo yetersiz kalınca arka arkaya birbirini tetikliyor. Buna sistemin çökmesi diyoruz. Buna benzer çok yakın tarihli birkaç örnek var. Savunmak adına değil sistemi anlatmak için söylüyorum. Zaten savunma ihtiyacı hissetsem “Elektrik kesilmez” derim. Çok olumsuz hava şartlarında elektrikler kesilebilir. Nasıl trafikte İstanbul’da millet arabasını bırakıp, yaya yürümek zorunda kaldı. Hâlbuki İstanbul’da olmaması lazım, ama New York’ta da oluyor. Brezilya’da dünyanın ikinci büyük hidroelektrik santralı vardı. 25 yıldır çalışan santral arıza yaptı ve sistem çöktü. 60 milyon kişi elektriksiz kaldı. Amerika’daki bir elektrik arızası Kanada’ya da sirayet etti. 60 milyon kişi 36 saat elektriksiz kaldı. Bu sebeple elektrik kesintisini normal görmüyorum, ama kesilebileceğini normal buluyorum. Bu durumu çok yadırgamamak lazım. “Kesilmez kardeşim. Hangi devirde yaşıyoruz” yaklaşımları doğru değil. Hangi devri falan yok. Şu tezden uzaklaşmak lazım. Bu devirde de kesilir, 20 yıl sonra da kesilir.

GAZETE HABERTÜRK / Güntay ŞİMŞEK