Türkiye'nin sorunu genetik!

Eren SAKARYA / HABERTURK.COM

Osmanlı'dan bu yana Türkiye ekonomisine miras kalan cari açık hala karın ağrımız olmaya devam ediyor. Peki her ayın ikinci haftası açıklanan ve ekonomi aktörlerinin ve siyasi çevrelerin yakından takip ettiği cari açık neden bu kadar önemli? Tasarruf yapabilen bir vatandaş yaşadığı ülkede sürekli olarak artan ya da azalan bir cari açıktan nasıl etkilenir?

Tüm bu soruları ve fazlasını HABERTURK.COM olarak uzmanlara sorduk...

İşte yanıtları...

DÖVİZ KURLARI YÜKSELEN CARİ AÇIKTAN NASIL ETKİLENİR?

Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Taner Berksoy, cari açığın çok artması halinde bunun ciddi sonuçlar doğuracağına işaret ederek şöunları söyledi: "Cari açığın aşırı derecede artması halinde bu açığı finanse eden unsurlar açısından risk olarak algılanır. Finansman olarak gelen döviz durur ve kur yükselir ve ithalat azalır. Kurun yükselmesi bizim gibi enerjide dışa bağımlı bir ülke için pek de iç açıcı bir sonuç oluşturmaz. Enerji ithalatında doğacak açığı kapatmak için yapılacak hamleler vatandaşa zam olarak yansır" dedi.

CARİ AÇIK NEDEN OLUŞUR?

Berksoy cari açığın oluşumu hakkında şöyle konuştu: "Türkiye'nin enerji ithalatı çok. Bu yüzden çok döviz harcıyoruz Bir diğer unsur da rekabetçi bir ülke değiliz. Üretim yerine ithalatı tercih ediyoruz. Son olarak da kur değişken. Kurun aşırı yükselmesi ya da düşmesi cari açığın artmasına neden oluyor"

BOL MİKTARDA DÖVİZ GİRİŞİ OLURSA NE OLUR?

Berksoy, cari açığın artması sonucu ya borçlanıldığını ya da devlet tahvili satılarak ülkeye direkt sermaye girişinin teşvik edildiğini belirterek, "Sermaye girişi demek ülkeye döviz girişi demektir. Ülkeye bol miktarda döviz girerse döviz kuru olması gerekenden fazla düşer. Bu durumda ithalatın üretimden daha ucuza mal edilmesine neden olur ve ithalat patlar" dedi.

CEBİNDE TL'Sİ OLAN İLE DOLARI OLAN ARASINDAKİ FARK NE?

Sermaye girişinin her ortamda oluşmayacağını ifade eden Berksoy, 2008 krizinden kurtulmaya çalışan ABD merkez bankasının para genişleme politikasına giderek piyasaya çok fazla dolar sağladığını, bu sıcak paranın ABD ekonomisinin yanı sıra gelişmekte olan ekonomilere ve dolayısıyla Türkiye'ye de girdiğini belirtti. Berksoy, cari açığın artması sonucu cebinde TL olan vatandaşın ülkeye sermaye girişi fazla olduğu takdirde kurun yavaşlama riski taşımasıyla kârlı çıkacağını belirtti. Aksi halde ise kur artışıyla dolar yatırımcısının cari açıktan karlı çıkacağını vurguladı. Cari açığın büyümesiyle artan kurun cebinde dolar olan vatandaşa yarasa bile uzun vadede Türkiye'nin zararına olacağından yine de negatif geri dönüşüleri olacağınısözlerilerine ekledi.

TÜRKİYE'DE CARİ AÇIK NEDEN OLUŞTU?

Saxo Kapital Strateji Uzmanı Cüneyt Paksoy, kriz ortamında Türkiye'nin başarılı bir şekilde büyüdüğünü fakat bunun tüketime odaklı bir büyüme olduğunu belirterek bu durumun da cari açığa neden olduğunu ifade etti. Paksoy "Avrupa büyüyememiş, ABD parasal genişlemeye gitmişken biz büyümeyi başardık. Fakat ithalata dayalı büyüdük. Türkiye ekomnomisi İhracatı besleyen kollarla büyümedi. İhthalata yönelik büyüme şirin gözükebilir. Türkiye ile beraber şirketler de büyüdü ama borçlandılar. Bu borçlanma ile cari açık büyüdü" dedi.Paksoy cari açığın büyük olduğu bir Türkiye'nin borçlu bir Türkiye anlamına geldiğini de ekledi.

CARİ AÇIĞA KARŞI TÜRKİYE NELER YAPTI?

Hükümet'in cari açığı toparlamak ve ticari kredinin önünü açmak için bazı önlemler aldığını belirten Paksoy, tüketimi azaltma amaçlı alınan BDDK kararlarının bu önlemlerden biri olduğunu söyledi. Bazı temel ihtiyaçlar harici cep telefonu beyaz eşya gibi ürünlere getirilen kredi kartıyla taksitli satış sınırlamasının da tüketimi azaltıp cari açığı düşürme amaçlı olduğunu belirtti.

NE GİBİ ÖNLEMLER ALINMALI?

Cari açığın düşmesi için bu önlemlerin yetmeyeceğini savunan Paksoy "İhracata dayalı bir ekonomi yaratmak ve Tüm Türkiye'yi sanayi üssü haline gerekir. Bu yüzde bazı bölgelere değil Türkiye'nin tamamını teşvik kapsamına sokmak gerekiyor. " dedi. Üretimin artmasıyla malın ucuzlayacağını ve vatandaşın iç piyasaya döneceğini belirten Paksoy, böylece ithalatın önüne geçileceğini ifade etti.

ENERJİDE DIŞA BAĞIMLILIK NASIL AZALIR?

Enerji konusunda da petrol ya da doğalgaz kaynaklarının bulunmaması nedeniyle Türkiye'nin dışa bağımlı olduğunu belirten Paksoy, "Enerji konusunda dışa bağımlılığın azaltılması için -maalesef- yegane seçenek nükleer enerji. Hükümet bu konuda girişimlerini başlattı. Fakat hidrojen santralleri, güneş panelleri gibi seçenekler de gündeme gelebilir. Ayrıca Ukrayna krizi ile petrol fiyatlarının 80 ila 100 dolar arasıdna seyretmesi bu dönemde cari açığın azaltılması açısından Türkiye'nin işine yarayacaktır."dedi.

CARİ AÇIK KREDİ KURULUŞLARI İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?

Paksoy, cari açığın düşmesiyle Türkiye'nin uluslararası alanda risk primini de düşüreceğini, böylece daha uzun vadeli daha güçlü krediler alınabileceğini belirtti. Paksoy, "Kredi derecelendirme kuruluşları cari açığa önem verir. Çünkü cari açık bir ülkenin borcunu ödeyip ödeyemeyeceğini fiyatlar. Borcun yüksek olması önemli değildir önemli olan borcu ödeyebilme kapasitesine sahip olmaktır. Bu kapasitedeki ülkelerin kredi görünümelri yüksektir. Bu ülkelerin yanı sıra şirketleri de kolay kredi alabilir. Ayrıca şirketler borçlanmak yerine kendi tahvillerini de çıkarabilir" dedi.

TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞI SON DÖNEMDE FONLAYAN UNSURLAR NELER?

Cüneyt Paksoy günümüzde Türkiye'nin cari açığını fonlayan 2 unsur olduğunu kaydetti.

Paksoy, "Bunlardan biri Türkiye'nin jeopolitik yapısı nedeniyle Ortadoğu'dan gelen "kaynağı belli olmayan para" olarak adlandırılan fon. Bu son zamanlarda azalsa da gelmeye devam ediyor. Bir diğeri de ABD Merkez Bankası FED'in tahvil alımlarıyla piyasaya sürdüğü sıcak para. FED'in bu alımları daraltması, Türkiye dahil gelişmekte olan ülkelerde kırılganlık yarattı."dedi.

AVRUPA MERKEZ BANKASI'NIN PARASAL GENİŞLEME POLİTİKASI NASIL ETKİLEYECEK?

Avrupa Merkez Bankası'nın parasal genişleme programına da değinen Paksoy, "Avrupa Merkez Bankası beklendiği gibi yıl sonunda 1 trilyon euroluk parasal genişleme politikasını uygularsa, bu durum Türkiye'nin lehine gerçekleşir. Çünkü Türkiye'ye girecek sermaye girişinin yanında bu parasal genişleme ihracatı da eliştirir. Çünkü Türkiye'nin en büyük ticari ortağı Avrupa Birliği. Para girişi ile büyüyen Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi ülkelerden daha fazla mal talebi olacağından Türkiye'nin ihracatı artacak."dedi .

CARİ AÇIK NEDİR?

Bir ülkede ithalat harcamalarının ihracattan fazla olması, kısaca döviz çıkışının girişinden daha çok olması cari açık olarak adlandırılır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminden bu yana cari açık Türkiye'nin en büyük karın ağrılarından biri. Her ne kadar Cumhuriyet kurulduğunda iş sıkı tutulup kalkınma programlarıyla kapatılsa da bir süre sonra cari açık tekrardan eski haline gelip günümüze kadar Türkiye'nin belası olmaya devam etti. 11 Nisan cuma günü ise cari açık geçen yılın aynı ayına göre daralarak 3.2 milyar dolara gerilediği açıklandı.