Otizmli çocuklar koronavirüs günlerinden nasıl etkileniyor?
Koronavirüs pandemisinin otizmli çocukların rutininde değişikliğe yol açması, onların birtakım sorunlar yaşamasına yol açtı. Eğitimin otizmin en temel ve kanıta dayalı tedavisi olduğuna dikkat çeken Çocuk ve Ergen Psikiyatrı Doç. Dr. A. Güven Kılıçoğlu, ailelere uyarılarda bulundu
Koronavirüs aylardır tüm dünyayı etkilemeye devam ediyor. Eğitim merkezlerinin faaliyetinin durması kuşkusuz özel çocukları da etkiledi. Uzmanlara göre, rutini bozulan otizmli çocukta ise birtakım davranış bozuklukları ortaya çıkabiliyor.
Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı'ndan Doç. Dr. A. Güven Kılıçoğlu, otizmli çocuklarda günlük rutinde ısrar ve değişikliğe direncin normalde sıkıntı yaratacak bir durum iken; pandemi gibi tüm dünyayı etkileyen, maddi, manevi ve maalesef can kayıplarına varan sonuçları olan olağanüstü değişikliklerden etkilenmeme ihtimalinin yok denebileceğini söyledi.
"HEM AİLELER HEM DE ÇOCUKLAR İÇİN OLDUKÇA ZOR BİR SÜREÇ"
Doç. Dr. Kılıçoğlu, "Bu süreçte çocuğun yemeğinin idaresinden tutun da, davranışsal problemlerin sıklığı ve yoğunluğunda artmalar, çocuğun boş zamanlarını geçirmekte zorluklar (özellikle sokağa çıkma yasağının olduğu, özel eğitim kurumlarının kapalı olduğu süreçte), gene çocuğun yapılandırılmış zamanlarının iptali (eğitime gidememe, terapiye gidememe vb.) nedeniyle çocuğun günlük rutininde değişiklikler nedeniyle daha sık davranışsal problemler görülebilir. Bir de bu sürece sağlık sistemine ulaşmada yaşanabilecek zorluklar eklendiğinde hem aileler hem de çocuklar için oldukça zor bir süreç olduğu söylenebilir" diye konuştu.
YASAKLARIN İLK KALKTIĞI EĞİTİM KURUMLARI ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON KURUMLARI OLDU
Otizmli çocukların eğitim görmemelerinin yine günlük rutinlerinin bozulması nedeniyle davranışsal sorunlarda artışa ve yoğunlaşmaya neden olacağını bildiren Doç. Dr. Kılıçoğlu, sözlerine şöyle devam etti: "Ayrıca otizmin en temel ve kanıta dayalı tedavisi olan eğitim uygulamalarından uzak kalmak, otizmin gidişini olumsuz etkileyebilir. Ancak yasakların ilk kalktığı eğitim kurumları Özel Eğitim ve Rehabilitasyon kurumları olduğundan nispeten olumsuz etkilerinin kısıtlı olduğu düşünülebilir."
Doç. Dr. Kılıçoğlu, bu süreçte tıbbi ve eğitim desteği için telepsikiyatri ve uzaktan eğitim uygulamaları ile olumlu sonuçlar bildiren çalışmaların mevcut olduğunu aktardı.
PANDEMİ NEDENİYLE EĞİTİM ALAMAYAN ÇOCUĞUN AİLESİ NELERE DİKKAT ETMELİ?
Pandemi sebebiyle okula gidemeyen çocukların ebeveynlerine ne önerirsiniz sorusuna Doç. Dr. Kılıçoğlu, şu yanıtı verdi: "Çocuklarla öncelikle bu pandemiden ne anladıklarını konuşmak gerekir. Bu süreçte ebeveynlerin de maddi manevi sıkıntılardan geçme ihtimali olmasından dolayı çocuklar bazen yaşadıkları sıkıntıları konuşmaktan çekinebilirler. Kaygı, depresyon, takıntılar bu dönemlerde artabilir ve bu durum ailelerin gözünden kaçabilir. Pandemiyle alakalı çocuğun anlayabileceği basit bir dille konuşmak, sorduğu soruyu iyice anlayıp cevaplamak, yazılı görsel materyallerden yararlanmak çocukların kaygılarının azalmasında yardımcı olabilir. Aileler bu konuda Çocuk ve Genç Ruh Sağlığı Derneğimizin sayfasında pandemi ve Covid-19’la ilgili görsel materyallere ulaşabilir.
İNTERNET YERİNE AİLE OYUNLARI
Diğer dikkat edilmesi gereken bir nokta, sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu dönemlerde çocukların internette geçirdikleri zamanda artışla ilgili ebeveynlerden geri dönüşler alıyoruz. Burada çocukların internete girmeleri gereken süre konusunda anlaşma yapmak, girdikleri içeriklerin denetlenmesi önemli. Tabii interneti kısıtlayınca yerine ne koyacağımız sorusu akla gelebilir. Çocuklarla ailecek okuma saatleri, aile oyunları ile çocuklarımızla keyifli vakit geçirmek hem onlara hem de biz ebeveynlere de iyi gelecektir."
* Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) nedir?
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olarak bilinen durum ilk kez 1943 yılında Leo Kanner tarafından iletişim ve ilişki kurmakta güçlük, zamirlerin karıştırılması, söyleneni tekrar etme, değişime karşı direnç, renk, koku, kıvam gibi durumlara aşırı hassasiyet, amaçsız tekrarlayıcı hareketlerle tanımlanmış nörogelişimsel bozukluklardan birisidir. Nörogelişimsel bozukluk denildiğinde anlaşılması gereken şey ise sıklıkla erken çocukluk çağında başlayan ve bu bireylerde bireysel, toplumsal, eğitsel veya uğraşsal sorunlara yol açan gelişimsel yetersizlik olarak tanımlanabilir.
* Otizm Spektrum Bozukluğu nedenleri
Başta söylenmesi gereken şey bunun tek bir nedenle açıklanamayacağı, pek çok nedenin etkileşmesi sonucu gelişen bir durum olduğudur. Genel olarak nedenlerinden bahsetmek gerekirse beyin yapısında, beyindeki bağlantılarda, genetik farklılarla ve çevresel durumların hepsinin bir araya gelerek etkileşmesi sonucu ortaya çıktığı söylenebilir. Ancak belki burada söylenmesi gereken en önemli durum OSB’nin anne baba tutumları sonucu ortaya çıkmamasıdır.
* Otizm Spektrum Bozukluğu belirtileri
Ailelerin en dikkat etmesi gereken belirtiler, ismine bakmama, karşılıklı gülümsemenin olmaması, göz temasında kısıtlılık/yetersizlik, kucağa alınma konusunda isteksizlik, başka kişilerle (anne- baba dahil) - çocuklarla oynama isteksizliği, bazı nesnelere karşı aşırı ilgi, tekrarlayıcı oyunlar, kendi etrafında dönme, el/kol çırpma, parmak ucunda yürüme gibi anlamsız tekrarlayıcı hareketler ile dönen cisimlere karşı aşırı ilgi, kendisine söylenen kelimeleri tekrar etme, tek düze ses tonu gibi belirtiler otizmden şüphelenilmesi gereken belirtilerdir.
Bunların dışında söyleneni anlamayıp sanki başka bir dünyadaymış gibi gözükebilirler. Kısıtlı bir yüz ifadesi, ebeveynle iletişim kurmakta kısıtlılık önemlidir. Önemli olan bir konu olan ve bize geç gelinmesinde sık duyduğumuz bir neden de “erkek çocuk geç konuşur, babası da geç konuşmuş” diyerek bu çocukların çocuk ve ergen psikiyatrisine daha geç getirilmeleri sonucu geç tanı almaları sonucunda tedavi ve eğitimlerine geç başlanmalarıdır.
