İyi de bebekle oynayan var mı?

Ayşe ÖZEK KARASU/ GAZETE HABERTÜRK-PAZAR

Bakmayın feministlerin Barbie bağlamında cinsiyetçilik eleştirilerine. Gerçek dışı vücut ölçüleriyle cinsel obje imajı saçıp kızlarda yeme bozukluğuna bile yol açmaları bir yana, Barbie’ler iyi aile terbiyesi görmüş, oturup kalkmasını bilen kızlardır. Tamam, tek dertleri süslenip püslenmek, koca bulmak. Biraz da kuş beyinliler ama doğrusu asil kızlar.

Yani Bratz’lara nispeten asil demek istiyorum. Çünkü mahalleleri farklı. Hip-hop şarkılarındaki yellozların cisimlenmiş halini andıran koca kafalı-koca ayaklı Bratz’lar arsız duruşları, boyalı suratları, şiş dudaklarıyla daha bir kenarın dilberi.

İşte bu iki zıt kutbun kızları arasındaki savaş 11 yıl önce başladı. Frozen prenseslerinin daha hayatta olmadığı o günlerde dünyanın 1 numaralı bebeği Barbie’nin üreticisi Amerikan Mattel, Bratz’ı üreten MGA aleyhinde telif hakkı davası açtı. Şirketin niyeti, Bratz’ın sahibi olmaktı. Çünkü imzasız bir ihbar mektubuna göre Bratz’ı yaratan Carter Bryant, ta Mattel’de çalışırken başlamıştı bebeğin tasarımına. Mattel, Bryant’ın bebek eskizlerini Mattel’de çalışırken çizdiğini kâğıt ve mürekkep üzerinden kanıtlamak için adli tıp uzmanı tuttu.

Ve ortaya çıktı ki, Bryant Mattel’deki toplama parçalardan prototip yapıp MGA’nın patronu Isaac Larian’a götürmüştü. Sonra da temaslarına devam etmiş ve bütün görüşmeleri Mattel’deki masa telefonundan yapmıştı. Görüşme kayıtları da dava dosyasına girdi.

Mattel’in bu kadar yırtınmasının nedeni, Bratz satışlarının almış yürümüş olmasıydı. Dünya çapında 800 milyon dolarlık satış yapan Bratz’a karşılık, Mattel’in ABD’deki satışları yüzde 12 gerilemişti.

Bir kez savaş başlayınca MGA da geri kalmadı, karakter hırsızlığı iddiasıyla Mattel’i mahkemeye verdi. Çünkü “My Scene” Barbie serisi düpedüz Bratz’dan apartmaydı. Barbie’nin zarif yüzü, gözleri büyümüştü. MGA rakibini, haksız rekabet ve zenginleşmekle suçluyordu.

İlk davayı 100 milyon dolar tazminatla Mattel kazandı; MGA, Bratz işini olduğu gibi rakibine devredecekti. Ama Mattel temyizde kaybetti. Üst mahkeme, piyasadaki Bratz’ların eksizlerdeki bebeğe pek benzemediği kanaatindeydi. Buna karşılık MGA da “My Scene” davasını kaybetti. Bu kadarla kalmadı, davalar birbirini izledi ve sonunda yorgun düşen MGA, 2 yıl önce bebekleri olduğu gibi Amerikan piyasasından çekti.

BRATZ AVATARLARI

Şimdi Bratz yeni teknolojiler ve aksesuvarlarla geri dönüyor. Peki Z kuşağı diye anılan günümüz çocukları hâlâ bebekle oynamaya hevesli mi? Çünkü Bratz’ın veda ettiği günden bu yana köprülerin altından çok sular aktı. Dijital oyun dünyasında aplikasyonlu hayatlar sürüyor çocuklar artık. MGA’nın CEO’su Larian’a göre çocuklar tabii ki oyun oynamaya, hayal âleminde evciliklere devam ediyor. Ama bir yandan dijital bağları da var; “İşte biz bu iki alanı birleştiriyoruz” diyor Larian.

Şöyle yapıyorlar: Yeni nesil Bratz’ların uygulamaları indirilebilecek, kızlar diledikleri Bratz avatarını oluşturabilecekler. Bebeklerin online videolar olacak, #selfiestyles” serisi bebekler ise cep telefonları, Twitter hashtag’i şeklinde küpeler ve tabii selfie çubuklarıyla donanacak.

Ve bu yıl son çeyrekte satışları yüzde 19 düşen Barbie kendini yeniden rekabet ortamında bulacak. Modern çağ çocuklarıyla bir türlü bağ kuramayan 56 yaşındaki Barbie’nin bu yıl sonunda “Siri” versiyonu piyasaya çıkacak. Ancak bu girişim, “çocuk mahremiyetinin ihlali” diye eleştiriliyor.

Bratz’lar da Barbie’lere göre cinsellik dozu yüksek olduğu için eleştiriliyordu. Amerikan Psikoloji Derneği, Bratz’la ilgili raporunda, “Mini etekli, file çoraplı, ötrişli seksapel 4-8 yaş çocuklarına göre değil” diyordu. Bebekler ayrıca çocukların vücut algısını da bozuyordu.

MGA’nın patronu Larian eleştirilere katiyen katılmıyor; “Bunlar bildiğin plastik bebek, gerçek insana tabii ki benzemez. Koca ayakları var. Matrak tipler. Ayrıca yeni nesil Bratz’lar özgür ruhlu, güçlü kızlar. Aralarında doktor, avukat, gazeteci olanları var” diyor