Agatha Christie tarzında en iyi 10 polisiye
"Bıçaklar Çekildi"nin (Knives Out) gösterime girdiği hafta, ünlü İngiliz polisiye yazarı Agatha Christie'nin eserlerinden uyarlanan ya da esinlenen filmleri hatırladık... Polisiyenin alt türlerinden biri olan bu filmlerde, cinayetler şüpheli sayısının sınırlı olduğu büyük evler, otel, gemi gibi mekânlarda işleniyor... Katilin kimliği finale kadar belli olmuyor ve dedektifler son derece yetersiz ipuçlarına rağmen sonuca ulaşmayı biliyorlar... İşte Habertürk film eleştirmeni Mehmet Açar'a göre Agatha Christie tarzında çekilmiş en iyi 10 polisiye...
And Then There Were None 1945
Agatha Christie'nin Türkiye'de “10 Küçük Zenci” olarak da bilinen klasik romanı sinemaya birkaç kez uyarlandı. Usta Fransız sinemacı Rene Clair'in yönettiği bu film, genelde en iyi uyarlama olarak kabul edilir. Birbirini hiç tanımayan bir grup insan, gözlerden uzak bir adaya davet edilir. Ev sahibi ortada yoktur.
Akşam yemeğinde ilk cinayet işlenir. Herkesin şüphelendiği kişi, ikinci cinayetin kurbanıdır. Seyircinin kendi dedektiflik yeteneğini sınama şansı bulduğu klasik bir polisiye... O dönemin sansür yasasıyla sorun yaşamamak için romandaki bazı kişilerin isimleri ve geçmişleri değiştirilmişti. Final, romandan değil tiyatro uyarlamasından alınmıştı. Başrollerde Barry Fitzgerald, Walter Huston, Louis Hayward, June Duprez gibi isimler vardı.
The Last of Sheila 1973
Hollwood yapımcısı Clinton Greene (James Coburn), yatına davet ettiği bir grup sinemacı konuğuyla Akdeniz’e açılır…. Aynı insanlar bir yıl önce Clinton Greene’in evinde bir araya gelmişler ve o buluşma sırasında Clinton’un eşi magazin yazarı Sheila, kaza sonucu hayatını kaybetmiştir. Yolculuğun başlamasıyla birlikte Clinton Greene, konuklarıyla tuhaf bir oyun oynamaya başlar.
Oyun, bir başka ölümle sonuçlandığında lüks yatın yolcuları hem katili hem de Sheila’nın ölümünden sorumlu olan kişiyi bulmak için harekete geçerler. Müzisyen kimliğiyle tanınan Stephen Sondheim ve “Sapık” filminin oyuncusu Anthony Perkins'in yazdığı senaryoyu Herbert Ross yönetmişti. Oyuncu kadrosunda James Mason, James Coburn, Richard Benjamin, Raquel Welch, Ian McShane gibi isimler vardı.
Şark Ekspresi'nde Cinayet 1974
(Murder on the Orient Express)
Roman 1934'te yayımlandı. Usta yönetmenlerden Sidney Lumet'in imzasını taşıyan film, sinemadaki en iyi Agatha Christie adaptasyonlarından biri olarak kabul edilir. Filmin başındaki gerçek dışı, egzotik İstanbul sahnelerine rağmen bu ilk uyarlama 2017 yapımı, gösterişli uyarlamaya göre daha iyidir... Senaryo romana daha sadık, anlatım ve stil daha klasiktir... Hercules Poirot rolünde Albert Finney'yi izlediğimiz film, İstanbul'dan yola çıkan Şark Ekspresi'nde işlenen bir cinayeti konu alır.
Aslında her şeyiyle mükemmel bir suçtur ama trenin yolcuları arasında Poirot da vardır. Poirot, Balkanlardaki kar fırtınası nedeniyle yolda kalan trende yolcularla tek tek görüşerek sonuca ulaşmaya çalışır. Oyuncu kadrosundaki yıldız isimler arasında ilk akla gelenler Ingrid Bergman, Lauren Bacall, John Gielgud, Jacqueline Bisset, Sean Connery ve Anthony Perkins...
Murder by Death 1976
Dünyaca ünlü beş dedektif sadık yardımcılarıyla birlikte, esrarengiz bir akşam yemeğine davet edilir. Uşak kör, aşçı sağır ve dilsizdir... Ev sahibi, evde bir cinayet işleneceğini ve katili bulanın 1 milyon dolar kazanacağını açıklar... Senaryosunu Neil Simon'un yazdığı, Robert Moore'un yönettiği film, Agatha Christie'nin “10 Küçük Zenci” adlı romanından esinlenen bir “Katil kim?” parodisi... Sadece türün klişeleriyle değil, dedektif tiplemeleriyle de ince ince dalga geçen matrak bir polisiye...
Sadece oyuncu kadrosu için bile izlenebilir aslında. Ev sahibi rolünde ünlü yazar Truman Capote var. “Pembe Panter” filmlerinde Müfettiş Clouseau rolüyle tanınan Peter Sellers Şangaylı bir dedektifi canlandırıyor. TV dizisinde yıllarca Komiser Columbo'yu oynayan Peter Falk'un yanı sıra David Niven, Maggie Smith, James Coco ve Eileen Brennan da kadroda yer alan isimler arasında.
Nil'de Ölüm 1978
(Death on the Nile)
Mısır'da Nil nehrinde seyreden lüks gemide yolculuk eden zengin bir mirasyedi ölü bulunur... Belçikalı özel dedektif Hercules Poirot ve güvenilir yardımcısı Albay Race olayı araştırmaya başlarlar... Soruşturma ilerledikçe cinayetlerin sayısı artar ve olay giderek daha esrarengiz, karmaşık bir hal alır...
Agatha Christie'nin aynı adlı eserinden filme uyarlanan “Nil'de Ölüm”, 1974 yapımı “Şark Ekspresinde Cinayet”in başarısının ardından hayata geçirilen bir projeydi... Hercules Poirot rolünde bu kez Peter Ustinov çıkıyordu seyircilerin karşısına. Ustinov, Poirot'yu daha sonra beş kez daha canlandıracaktı. John Guillermin'in yönettiği filmin oyuncu kadrosu ise tam bir “rüya takımı”nı andırıyordu. Kimler yoktu ki? David Niven, Bette Davis, Angela Lansbury, Jane Birkin, George Kennedy, Mia Farrow ve Jon Finch...
The Mirror Crack'd 1980
Agatha Christie’nin “The Mirror Crack'd from Side to Side” adlı kitabından sinemaya uyarlanan bir İngiliz filmi… Hikâye, 1953 yılında küçük bir İngiliz köyünde geçer. Amerikalı sinemacılar, İngiltere tarihi üzerine çekecekleri bir film için gelmişlerdir köye… Filmin starlarından Marina, esrarengiz ölüm tehditleri almaktadır. Film ekibinin de katıldığı parti sırasında Heather adlı kadın Marina için hazırlanan kokteyli içer ve zehirlenerek ölür. Herkes asıl hedefin Marina olduğundan emindir.
Cinayeti soruşturmakla görevlendirilen polis ise işin göründüğü gibi olmadığını düşünür ve yardım için teyzesi Miss Marple’ı çağırır. Angela Lansbury'nin oynadığı Miss Marple amatör bile olsa tabi ki şahane bir dedektiftir. Guy Hamilton'ın yönettiği filmin diğer oyuncuları arasında Elizabeth Taylor, Kim Novak, Rock Hudson, Tony Curtis ve Geraldine Chaplin gibi isimler olduğunu belirtelim.
Evil Under the Sun 1982
Agatha Christie'nin 1941 tarihli aynı adlı romanından sinemaya uyarlanan filmde Hercules Poirot'yu yine Peter Ustinov canlandırıyor. Poirot, sahte elmaslarla aldatılan bir müşterisinin çağrısıyla, zengin ve ünlü müşterilerin kaldığı lüks bir ada oteline gelir... Bir aktrisin öldürülmesiyle birlikte Poirot, katili aramaya başlar.
Tam dokuz şüpheli birden vardır... Romana sadık bir uyarlama... Seçkimizde yer alan bir diğer Agatha Christie uyarlaması olan “The Mirror Crack'd” filminin yönetmeni Guy Hamilton'ın imzasını taşıyan “Evil Under the Sun”, seçkideki birçok film gibi Türkiye'de gösterime girmemişti. Oyuncu kadrosunda James Mason, Diana Rigg, Jane Birkin, Maggie Smith gibi isimler yer alıyordu.
Clue 1985
Monopol tarzı eski usul bir kutu oyunu olan Clue’dan esinlenerek sinemaya adapte edilen bir gizemli cinayet komedisi... Filmin yönetmeni Jonathan Lynn, senaryoyu John Landis’le birlikte yazmıştı… Altı konuk, akşam yemeği için tuhaf ve büyük bir eve davet edilir. Ev sahibi öldürülünce evde çalışanlarla birlikte katili bulmaya çalışırlar… Ama cinayetlerin sayısı artar ve davetliler ortak noktalarını keşfetmeye başlarlar. Film için üç alternatif son çekilmiş ve farklı sinema salonlarında farklı finaller gösterilmişti.
Vizyona girdiği dönemde eleştirmenlerden yüz bulamamış ve gişe hasılatı açısından da yapımcılarını memnun eden bir sonuca ulaşamamıştı. Ama üç finalin de yer aldığı videonun satışları gayet iyi gitti ve neredeyse bir kült filme dönüştü. Başrollerde dönemin tanınmış oyuncularından Eileen Brennan, Tim Curry, Lesley Ann Warren, Madeleine Kahn, Christopher Lloyd gibi isimler vardı.
Gosford Park 2001
Aynı mekânda birçok karakteri buluşturan Agatha Christie usulü klasik bir polisiye... Ne var ki, 1932'de, İngiltere'deki bir kır evinde zengin konukların katıldığı kalabalık av partisi sırasında işlenen cinayet sonrasında olup bitenler, klasik polisiyelerden biraz farklı. Yönetmen Robert Altman'ın Julian Fellowes'in Oscar kazanan senaryosundan filme çektiği “Gosford Park”, “Katil kim” sorusu kadar karakterler ve durumlarla da ilgileniyor, türe farklı bir yorum getiriyor. Soruşturma, evde çalışanların ve misafirlerin bakış açısından yansıtılıyor. Geniş oyuncu kadrosunun tam bir “rüya takımı” olduğunu belirtelim.
Aralarında Eileen Atkins, Bob Balaban, Alan Bates, Charles Dance, Michael Gambon, Richard E. Grant, Derek Jacobi, Helen Mirren, Maggie Smith, Kristin Scott Thomas ve Emily Watson gibi isimler var. Gişelerde başarılı olmasının yanı sıra Oscar'a 7, BAFTA'ya 9 dalda aday olmuştu.
Bıçaklar Çekildi 2019
(Knives Out)
Star Wars serisinin yeni filmini yazmak ve yönetmekle görevlendirilmiş, aksiyon filmleriyle tanınan Amerikalı bir yönetmenin, İngiliz kültürüne has, Agatha Christie tarzı bir polisiyle karşımıza çıkması gerçekten şaşırtıcı bir durum. Ama asıl şaşırtıcı olan Rian Johnson'ın türe olan hâkimiyeti...
Harlan Thrombey adlı 85 yaşındaki bir yazarın doğum günü partisinin ertesi gününde çatı katındaki odasında intihar etmiş olarak bulunmasıyla olup bitenler türün klasiklerine taş çıkartacak cinsten güçlü bir hikâye örgüsü içeriyor... Johnson, “Gosford Park”ta olduğu gibi politik alt metinleri ihmal etmese de türün otantik özelliklerine saygıda kusur etmiyor, her şeyiyle dört başı mamur bir Agatha Christie polisiyesine imza atıyor. Başrollerde oynayan Daniel Craig ve Ana de Armas'ın yanı sıra filmde Chris Evans, Christopher Plummer, Toni Collette, Don Johnson, Jamie Lee Curtis gibi ünlü oyuncuları da izlemek mümkün.
