Gurbetçiler daha çok prim ödeyip, daha geç emekli olacaklar

.png

Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler, 18 yaşından sonra çalıştıkları süreler için Türkiye’de borçlanma yapabiliyor. Bu haktan ayrıca, yurt dışında yaşayan ev kadını Türk vatandaşları da yararlanıyor.

AK Parti milletvekillerince pazartesi günü TBMM Başkanlığı’na sunulan yasa teklifinde gurbetçilerin yurt dışı borçlanmasına ilişkin 3201 sayılı kanunda değişiklikler yapılması da öngörüldü. Yurt dışı borçlanmada 1985’te günlük 1 dolar olarak belirlenen prim tutarı, önce 2.5, sonra 5 dolara çıkartıldı, 2005 yılında ise 3.5 dolara indirildi. 2008 yılında 5510 Sayılı sosyal güvenlik kanununda dolar uygulamasına son verildi. Bunun yerine, asgari ücret ile asgari ücretin 7.5 katı arasında değişen tutarın yüzde 32’si oranında prim sistemine geçildi. Ancak, uygulamada genel olarak asgari ücret üzerinden prim ödeniyor. 5510 sayılı yasanın çıkartıldığı tarihte TL değerli olduğu için gurbetçilerin borçlanma maliyeti, 2008’deki yasa değişikliğinden sonra 6 dolara yaklaştı. Bu rakam, TL’nin zaman içinde değer kaybetmesiyle azaldı. Gurbetçiler halen asgari ücret üzerinden bir günlük borçlanma için 27.29 TL ödüyorlar. Bu tutar şu an itibarıyla 4.76 dolara karşılık geliyor.

BORÇLANMA MALİYETİ YÜZDE 40 ARTIRILACAK

AK Partili vekillerin imzasıyla TBMM’ye sunulan yasa teklifi uyarınca, gurbetçilerin emeklilik için yapacakları borçlanma maliyeti yüzde 40 oranında artırılacak. Halen, beyan ettikleri kazancın yüzde 32’si üzerinden ödenen prim tutarı yüzde 45’e çıkacak. Asgari ücretten borçlanma yapan gurbetçi 1 günlük borçlanma için halen 27.29 TL prim öderken, yasa yürürlüğe girdikten sonra 38.37 lira ödemek zorunda kalacak. Dolar bazında günlük prim tutarı bugün itibarıyla 6.70 dolara çıkacak.

Yurt dışı borçlanması yapan gurbetçi, 5400 gün için şu an 147 bin 363 lira prim ödüyor. Yeni düzenlemeyle ödemesi gereken tutar 207 bin 230 liraya çıkacak. Başka bir ifadeyle bugün 5400 gün için 25 bin 760 dolar veya 23 bin avro olan prim tutarı 36 bin 200 dolar veya 32 bin 300 avroya çıkacak.

Teklifin gerekçesinde, yurt dışı borçlanması yapmak suretiyle aylık bağlanan sigortalıların, borçlanma karşılığı ödemiş oldukları tutarları çok kısa sürede emekli aylığı olarak geri almalarının SGK'nın aktüeryal dengesini olumsuz etkilediğinden, nimet/külfet dengesi de göz önüne alınarak borçlanma oranının yükseltildiği belirtildi.

4/B STATÜSÜNDE DEĞERLENDİRİLECEK

Gurbetçiler borçlanma yaparken, Türkiye’de daha önce sigortalılıkları varsa borçlanma tarihindeki en son sigortalılık haline göre borçlanabiliyorlar. Türkiye’de daha önce sigorta girişi olmayanlar ise 4/b (BAĞ-KUR) statüsünde sigortalı sayılıyor. Örneğin geçmişte 4/a (SSK) statüsünde bir ay çalışması olan gurbetçi, daha az prim ödeyerek ve daha kısa sürede emekliliğe hak kazanabiliyor.

Yeni düzenleme yürürlüğe girdiğinde, yurt dışı hizmet borçlanmasına ait süreler 4/b (BAĞ-KUR) kapsamında değerlendirilecek.

1999 öncesinde Türkiye’de 4/a statüsüne tabi olarak çalışması bulunanlar bugün borçlanma yaptıkları takdirde prim günlerini 3600’e tamamladıklarında kadın ise 58, erkek ise 60 yaşında emekli olabiliyor.

Yeni düzenleme hayata geçtiğinde yurt dışı borçlanmalar 4/b statüsünde değerlendirileceği için en az 5400 prim günü borçlanmak gerekecek. Emeklilik yaşı ise sigorta başlangıcı olarak kabul edilen tarihe göre, bugün için kadınlarda 61’e, erkeklerde 63’e kadar çıkabilecek.

BORÇLANMA TALEBİNDE BULUNMUŞ OLANLAR DİKKAT

Kısmi aylık bağlanmış olanlar dahil olmak üzere daha önce yurt dışında geçen sürelerini borçlanma talebinde bulunmuş olanlar, borçlarını yasal süresi içinde ödedikleri takdirde, hangi statüde emekli olacakları konusunda eski kanun hükümleri uygulanacak. Dolayısıyla, daha önce başvurusunu yapmış olan kişilerin, daha kolay emeklilik fırsatını kaybetmemek için ödemelerini zamanında yapmaları büyük önem taşıyor.

SİGORTA BAŞLANGIÇ TARİHİNDE KRİTER DEĞİŞİYOR

Türkiye’deki sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki sürelerin borçlandırılması halinde bu süreler Türkiye’deki sigorta başlangıç tarihinden geriye götürülen sürelere mal edilecek. Örneğin, 1 Ocak 1999 tarihinde Türkiye’de sigorta girişi bulunan kişi, Almanya’da çalıştığı 1999 yılından önceki süreler için 720 gün borçlanırsa, sigorta başlangıç tarihi 1 Ocak 1997’ye çekilecek.

Türkiye’de sigortalılığı olmayan kişilerin yaptıkları borçlanmalar ise, ödemeyi yaptıkları tarihten geriye götürülerek sigorta başlangıç tarihi tespit edilecek. Örneğin, 1 Ocak 2020 tarihinde 5400 prim günü için borçlanma tutarını ödeyen gurbetçinin sigorta başlangıç tarihi 1 Ocak 2005 olarak kabul edilecek. Emeklilik yaş koşulları da sigorta başlangıç tarihine göre belirlenecek.

Türkiye bazı ülkelerle ikili sosyal güvenlik anlaşması imzalamış bulunuyor. Bu anlaşmaların bir kısmında, yabancı ülkedeki ilk sigorta giriş tarihi, Türkiye’de de ilk sigorta giriş tarihi olarak kabul ediliyor. Örneğin, Türkiye’de sigortalı çalışmaya başlamadan önce Almanya’da çalışmaya başlayan bir kişinin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak Almanya’daki işe başlama tarihi esas alınıyor. 3201 sayılı yasanın bu konudaki hükümleri değiştirilmiyor.

Dolayısıyla, ikili anlaşmada böyle bir hüküm bulunanlar, halen olduğu gibi aynı haktan yararlanmaya devam edecekler.

11 YILDA 447 BİN GURBETÇİ EMEKLİ OLDU

3201 sayılı kanun kapsamında 2007 yılından 2018’in 7. ayına kadar olan dönemde 725 bin gurbetçi yurt dışı borçlanması yaptı. Bunlardan 447 bin 525 kişiye emekli aylığı bağlandı. Borçlanma yapan diğer gurbetçilere ise yaş koşulunu doldurduklarında emekli aylığı bağlanacak.